Συμφωνία επί οδικού χάρτη για την επίτευξη εκεχειρίας σε ολόκληρη τη χώρα και συνεπακόλουθη διαδικασία δαμόρφωσης κυβέρνησης εθνικής ενότητας προωθεί ο ειδικός απεσταλμένος του ΟΗΕ, ενώ παράλληλα η Γερμανία και ΕΕ επικεντρώνουν σε δομές για τη διαχείριση του προσφυγικού.
Στόχος της Γερμανίας είναι να ανακόψει τη δυναμική μετεξέλιξης του μετώπου της Λιβύης σε πόλεμο μέσω ενδιάμεσων ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία που ανταγωνίζονται για τα ενεργειακά κοιτάσματα της ανατολικής Μεσογείου και ΗΠΑ και Ρωσίας που επιδιώκουν τον έλεγχο του ανατολικού ενεργειακού διαδρόμου της ΕΕ και ιδιαίτερα αυτού που θα τροφοδοτήσει Βαλκάνια και Κεντρική Ευρώπη.
Υπάρχουν βέβαια οι πάγιες επιδιώξεις της Άγκυρας που επιχειρεί να μετατρέψει τέτοιες διαδικασίες σε πεδίο ευρύτερων διαπραγματεύσεων για την προώθηση της ατζέντα της. Έτσι, η Τουρκία βρίσκεται στο Βερολίνο κυρίως για παρασκηνιακές διαβουλεύσεις και για να ανασχέσει πιέσεις για την απομάκρυνή της από τη Λιβύη, στη βάση της προστασίας εθνικής μειονότητας που εσχάτως υποστηρίζει ότι υπάρχει στη Λιβύη.
Ζητήματα που ανακύπτουν πάντως εφόσον επιτευχθεί συμφωνία για εκεχειρία, είναι η εδραίωση και στελέχωση των απαιτούμενων μηχανισμών εποπτείας. Η Γερμανία έχει θέσει τη Διαδικασία του Βερολίνου για τη Λιβύη στο ευρύτερο πλαίσιο των πρωτοβουλιών του ΟΗΕ, που συνεπάγεται ότι η δύναμη που θα αναλάβει την εποπτεία της εκεχειρίας θα υπάγεται στους κυανόκρανους. Δεδομένης όμως της υποχρηματοδότησης του ΟΗΕ τα κόστη θα τα επωμιστούν οι χώρες που θα συμμετάσχουν, γεγονός που την προοπτική άμεσης συγκέντρωσης δυνάμεων.
Αντιλαμβανόμενη την προοπτική του κενού αυτού, η ελληνική κυβέρνηση εξέφρασε διαθεσιμότητα για την αποστολή παρατηρητών στη Λιβύη, προοπτική όμως που δεν συγκεντρώνει ιδιαίτερες πιθανότητες, δεδομένης της απώλειας του τεκμηρίου της ουδετερότητας λόγω της διάρρηξης σχέσεων με την κυβέρνηση της Τρίπολης και της δημόσιας σύνταξης με τον LNA του Χαφτάρ.
Η Τουρκία, από την άλλη πλευρά, διαθέτει ήδη δυνάμεις στη χώρα και επιχειρεί να κατοχυρώσει εαυτόν ως εσωτερικό παράγοντα, ακολουθώντας μοντέλο Κυπριακού, ώστε να αναδειχθεί σε εγγυήτρια δύναμη.
Γι΄αυτό άλλωστε ο υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας Χάικο Μάας ξεκαθάρισε από νωρίς ότι τα ζητήματα της ανατολικής Μεσογείου, των ΑΟΖ και οι διαφορές Ελλάδας-Τουρκίας δεν περιλαμβάνονται στην ατζέντα.
Στο μεταξύ όμως, Ελλάδα και Τουρκία έχουν δημιουργήσει “πολεμικό” κλίμα, καθώς η Αθήνα παρασύρεται στην ένταση που τροφοδοτεί η Άγκυρα επιχειρώντας να ανασχέσει τις επιπτώσεις της τουρκικής προκλητικότητα στο εσωτερικό σκηνικό. Με τον τρόπο αυτό όμως η Ελλάδα κινδυνεύει να καταστεί μέρος του προβλήματος βρισκόμενη εκτός της ομάδας διαχείρισης της λύσης.
Το σχέδιο του ανακοινωθέντος
Το σχέδιο του τελικού ανακοινωθέντος χωρίζεται σε έξι τομείς, οι οποίοι, εκτός από την κατάπαυση του πυρός και την τήρηση της επανειλημμένα παραβιασθείσας απαγόρευσης εισαγωγής όπλων, αφορούν μεταρρυθμίσεις στους τομείς της οικονομίας και της ασφάλειας.
Η σχετική επιστολή των Ηνωμένων Εθνών φέρει την υπογραφή του γενικού γραμματέα Αντόνιο Γκουτέρες και ημερομηνία 15 Ιανουαρίου, αναφέρει το dpa.
Οι συμμετέχοντες στην αυριανή Διάσκεψη αναμένεται να δεσμευτούν την Κυριακή για την επιστροφή σε μια πολιτική διαδικασία στη Λιβύη και για συμμόρφωση με το Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο και τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Σύμφωνα με το πρακτορείο Reuters το κείμενο αυτό περιλαμβάνει 55 σημεία, τα οποία διαπραγματεύτηκε προηγουμένως η γερμανική κυβέρνηση με τους συμμετέχοντες.
Στο σχέδιο του ανακοινωθέντος γίνεται έκκληση στις αντιμαχόμενες πλευρές στη Λιβύη να συμβάλουν στην αποκλιμάκωση της έντασης, προκειμένου να επιτευχθεί μόνιμη κατάπαυση του πυρρός. Επιπλέον, οι ένοπλες ομάδες θα πρέπει είτε να αφοπλιστούν είτε να ενσωματωθούν σε κρατικές δυνάμεις ασφαλείας.
Ως μέτρο οικοδόμησης εμπιστοσύνης προτείνεται η ανταλλαγή αιχμαλώτων.
Τα πετρέλαια
Επίμαχο σημείο του σχεδίου του ανακοινωθέντος θεωρούνται οι αναφορές στην Εθνική Εταιρεία Πετρελαίου Λιβύης (NOC). Σύμφωνα με τη γερμανική πρόταση η εταιρεία συνιστά τη «μοναδική ανεξάρτητη και νομιμοποιημένη πετρελαϊκή εταιρεία της χώρας, της οποίας θα πρέπει να προστατευτούν οι εγκαταστάσεις.» Η δε χρήση των πετρελαϊκών αποθεμάτων από άλλες οργανώσεις και ένοπλες ομάδες καταγγέλλεται. Αυτή η διατύπωση στρέφεται σαφώς ενάντια στον στρατάρχη Χάφταρ. Οι δυνάμεις του ελέγχουν σχεδόν το 80% του εδάφους της Λιβύης και συνεπώς ένα μεγάλο μέρος των πετρελαιοπηγών.
Μέχρι στιγμής δεν είναι γνωστό κατά πόσο οι χώρες που στηρίζουν τον στρατάρχη Χάφταρ, όπως η Ρωσία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα ή η Αίγυπτος, έχουν πράγματι συμφωνήσει με αυτά τα αιτήματα.
Το παρασκήνιο
Στο περιθώριο της Διάσκεψης του Βερολίνου πάντως, υπάρχει οργασμός διμερών και πολυμερών επαφών, με τον Ταγίπ Ερντογάν να επιχειρεί να αναπτύξει πρωταγωνιστικό ρόλο.
Μάλιστα, πριν τη συνάντησή του με τον Ερντογάν ο Ρώσος πρόεδρος εξέφρασε την ελπίδα η διάσκεψη να φέρει περαιτέρω πρόοδο μετά τα πρώτα αποτελέσματα των ειρηνευτικών προσπαθειών της Μόσχας έφεραν τα πρώτα αποτελέσματα.
«Δεν χάνουμε την ελπίδα ότι ο διάλογος θα συνεχισθεί και η σύγκρουση θα επιλυθεί» σημειώνοντας ότι Ρωσία και Τουρκία έκαναν «ένα πολύ καλό βήμα» όταν κάλεσαν τις λιβυκές παρατάξεις να σταματήσουν τις μάχες.
Από την πλευρά του ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάικ Πομπέο, είχε συνάντηση με τον υπουργό Εξωτερικών των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, τον Τούρκο ΥΠΕΞ, τον πρόεδρο της Αιγύπτου αλ Σίσι και τον ύπατο εκπρόσωπο Εξωτερικής Πολιτικής και Άμυνας της ΕΕ, Γιοσέπ Μπορέλ.
Ο Αμερικανός ΥΠΕΞ ζήτησε να υπάρξει επιστροφή στη πολιτική διαδικασία εύρεσης λύσης υπό τον ΟΗΕ στη Λιβύη και τη δημιουργία ενός αξιόπιστου μηχανισμού παρακολούθησης της κατάπαυσης του πυρός.
