Πολλών ερμηνειών επιδέχεται η ανακοίνωση του State Department για την Ανατολική Μεσόγειο και τις τουρκικές προκλήσεις στην περιοχή, καθώς αν και επαναλαμβάνει τους χαρακτηρισμούς “προκλητικό” και αντιπαραγωγικό” για το Μνημόνιο Τουρκίας-Λιβύης, εν τούτοις δεν αναγνωρίζει τις περιοχές που καλύπτει ως ελληνικές, αλλά χρησιμοποιεί τη διατύπωση “διεκδικούμενες από την Ελλάδα”.
Ενώ το πολιτικό σύστημα κάνει ομόθυμα δεκτή την παρέμβαση της αμερικανικής διπλωματίας ως “θετική” και ένα ακόμη βήμα στην κατεύθυνση της καταδίκης της τουρκικής δραστηριότητας, στην πραγματικότητα, διπλωματικά και νομικά η εικόνα είναι αισθητά διαφορετική και ενδεχομένως αρκετά προβληματική.
Σε επίπεδο διατυπώσεων, αυτές που επιλέγονται για να χαρακτηρίσουν τις τουρκικές ενέργειες έχουν μεν πολιτικό βάρος και μάλιστα αρνητικό, συμβάλλοντας στην εμπέδωση του αποσταθεροποιητικού ρόλου της Τουρκίας στην περιοχή. Παράλληλα, η ρητορική που υιοθετείται για να σκιαγραφήσει την υφιστάμενη κατάσταση και να αιτιολογήσει τους παραπάνω χαρακτηρισμούς για την Τουρκία δεν είναι ιδανική.
Αν και μέσα στο ευρύτερο ανακοινωθέν τα ελληνικά media και το πολιτικό προσωπικό εστιάζουν στα σημεία που προάγουν τις ελληνικές θέσεις, δεν είναι αυτός ο τρόπος με τον οποίο λαμβάνεται, ερμηνεύεται και αποκωδικοποιείται η στάση των ΗΠΑ από την Άγκυρα και αλλά διεθνώς.
Όπως σημαίνει ότι, ενώ αναγνωρίζεται ότι και τα νησιά έχουν οικονομικές ζώνες, φράση που αποτελεί επαναδιατύπωση παλαιότερων θέσεων που έχει εκφράσει και ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Ελλάδα, Τζέφρι Πάιατ, αναφέρει τις ζώνες αυτές ως “διεκδικούμενες” από την Ελλάδα. Νομικά, η διατύπωση αυτή κινείται πάνω σε γκρίζες γραμμές, καθώς η Αθήνα, το Κάιρο και η Λευκωσία δεν έχουν ακόμα ανακηρύξει τις ΑΟΖ τους, άρα και τα σημεία που τέμνονται αυτές, συνεπώς ακόμα μιλάμε για “διεκδικήσεις” καθώς δεν υπάρχουν γεγονότα.
Ειδικότερα, ο Αμερικανός διπλωμάτης δήλωσε ότι η Ελλάδα έχει επίσης αλληλεπικαλυπτόμενες θαλάσσιες διεκδικήσεις στη περιοχή που περιλαμβάνεται στο μνημόνιο κατανόησης Τουρκίας-Λιβύης για την οριοθέτηση.
Απαντώντας σε ερώτηση του ΑΠΕ-ΜΠΕ, εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ σημείωσε ότι
«οι αποφάσεις που δεν λαμβάνουν υπόψη τα συμφέροντα όλων των ενδιαφερομένων κρατών δεν βοηθούν (και) είναι προκλητικές. Επιπλέον, σε αντίθεση με όσα προτείνει η Τουρκία, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο όπως αποκρυσταλλώνεται στη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας, τα νησιά έχουν γενικά δικαίωμα στην ΑΟΖ και στην ηπειρωτική υφαλοκρηπίδα στον ίδιο βαθμό με οποιαδήποτε άλλη χερσαία περιοχή».
Ο εκπρόσωπος της αμερικανικής διπλωματίας επέμεινε ότι η ανακοίνωση της υπογραφής του μνημονίου κατανόησης Άγκυρας-Τρίπολης «προκάλεσε εντάσεις στην περιοχή, είναι αντιπαραγωγική και προκλητική». Υπενθύμισε ότι το κείμενο δεν λαμβάνει υπόψη τα συμφέροντα όλων των ενδιαφερόμενων κρατών, καθώς περιλαμβάνει θαλάσσιες περιοχές οι οποίες ανήκουν ή διεκδικούνται από την Ελλάδα.
«Σημειώνουμε ότι η Ελλάδα έχει επίσης αλληλεπικαλυπτόμενες θαλάσσιες διεκδικήσεις στη περιοχή που περιλαμβάνεται στο μνημόνιο κατανόησης Τουρκίας-Λιβύης για την οριοθέτηση. Ως πάγια πολιτική, ενθαρρύνουμε τα κράτη να επιλύουν τις διαφορές τους ειρηνικά, με βάση το διεθνές δίκαιο»,
είπε ο εκπρόσωπος του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών.
Επίσης, η θέση των ΗΠΑ, αποτελεί καμπανάκι για την Ελλάδα και για έναν ακόμη λόγο, καθώς ο Έλληνας πρωθυπουργός έχει κατ επανάληψη θέσει επί τάπητος την κοινή προσφυγή στη Χάγη. Ενδεχόμενη προσφυγή υπό τις τρέχουσες συνθήκες, αφήνει ανοιχτό το θέμα της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ, η οποία αποτελεί προέκτασή της, προσφέροντας χώρο διεκδικήσεων στην Τουρκία, η οποία έχει ήδη δημιουργήσει τετελεσμένα με το Μνημόνιο που υπέγραψε με τη Λιβύη.
Συνεχίζοντας, ο εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ επισήμανε πως παρότι
οι ΗΠΑ δεν λαμβάνουν γενικά θέση για τις διαφορές θαλάσσιας δικαιοδοσίας άλλων κρατών, στη συγκεκριμένη περίπτωση καλούν όλα τα εμπλεκόμενα μέρη να αποφύγουν κάθε ενέργεια στην οποία ελλοχεύει κίνδυνος να κλιμακωθούν περαιτέρω οι εντάσεις σε μια χρονικά ευαίσθητη συγκυρία για την ανατολική Μεσόγειο.
Εξήγησε ότι οι εξελίξεις
«καταδεικνύουν τον κίνδυνο η σύγκρουση στη Λιβύη να λάβει ευρύτερες, περιφερειακές διαστάσεις και την επείγουσα ανάγκη να εργαστούν όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη προς λύση μέσω διαπραγμάτευσης».
Ερωτηθείς αν το μνημόνιο κατανόησης εκθέτει την Τουρκία στον κίνδυνο αμερικανικών κυρώσεων όπως προβλέπεται σε προεδρικό εκτελεστικό διάταγμα του 2016 για τη Λιβύη, ο εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ απάντησε ότι
«οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν κάνουν προαναγγελίες, ούτε προδικάζουν τις αποφάσεις που λαμβάνουν περί κυρώσεων».
