Εγκλωβισμένη στη δίνη του προσφυγικού φαίνεται ότι είναι Ελλάδα, με τον Κυριάκο Μητσοτάκη να επιχειρεί να αναδείξει το θέμα σε μείζον ζήτημα εθνικής ασφαλείας και να το προβάλλει στο πλαίσιο και το περιθώριο της γενικής συνέλευσης του ΟΗΕ στην Ουάσιγκτον, κίνηση που αν και δύναται να αναβαθμίσει το πολιτικό του status ανάμεσα στους ηγέτες, εν τούτοις βρίσκεται να παίζει ρόλο lobbying για λογαριασμό τουρκικών συμφερόντων.
Η προφανής -αλλά όχι πρωτοφανής- προσπάθεια της Άγκυρας να υπερθερμάνει τον μηχανισμό διαχείρισης προσφυγικών ροών της Ελλάδας, ιδιαίτερα την περίοδο από την αλλαγή της κυβερνητικής σκυτάλης στην Αθήνα και μετά, αποκαλύπτεται από την εξέταση των δεδομένων της Frontex και του IOM. Ενώ η επιτυχία καταδεικνύεται από τις δηλώσεις του Κυριάκου Μητσοτάκη για την διεύρυνση της χρηματοδότησης, τη διάρρηξη του ενιαίου μετώπου της ΕΕ απέναντι στην Τουρκία και την εγκατάλειψη του σεναρίου των κυρώσεων που είχε ήδη προχωρήσει αρκετά. Παράλληλα, η διατύπωση απαιτήσεων-προαπαιτούμενων από το Βερολίνο τη Χάγη και τις Βρυξέλλες, για την αποδέσμευση ευρωπαϊκής βοήθειας προς την Ελλάδα.για το προσφυγικό-μεταναστευτικό, δημιούργησαν ένα νέο ασφυκτικό πλαίσιο για την ελληνική κυβέρνηση.
Το Crisis Monitor ανέδειξε τη στρατηγική αυτή ήττα στο πλαίσιο της ΕΕ, ενώ ο πρώην Έλληνας πρωθυπουργός, Κώστας Σημίτης είχε σκιαγραφήσει τις επερχόμενες εξελίξεις πριν τις εκλογές, προκαλώντας τότε την αντίδραση των ΗΠΑ και της απελθούσας κυβέρνησης. Ως εκ τούτου, είναι προφανές ότι πρόκειται για την υλοποίηση ενός προϋπάρχοντος σχεδιασμού, οι εμπνευστές του οποίου είχαν εξ αρχής αξιολογήσει ως σημείο καμπής την προοπτική πολιτικής μετάβασης και το κενό που αυτή δημιουργεί σε όλα τα επίπεδα στην Ελλάδα.
Μέσα σε αυτό το αναπόδραστο, κατά τα φαινόμενα, πλαίσιο η ελληνική πολιτική ηγεσία συγκάλεσε δύο φορές το ΚΥΣΕΑ, ανήγαγε το προσφυγικό σε μείζον θέμα εθνικής ασφάλειας και επιχείρησε να στείλει μηνύματα στην Τουρκία, με τον Έλληνα υπουργό Εξωτερικών να απευθύνει διάβημα διαμαρτυρίας στον Τούρκο πρέσβη στην Αθήνα, ενώ ο Κυριάκος Μητσοτάκης έθεσε το ζήτημα της τουρκικής προκλητικότητας και σε διμερείς επαφές που είχε με την Άγκελα Μέρκελ, τον Εμμάνουελ Μακρόν και τον Νίκο Αναστασιάδη, Παρ΄όλα αυτά η θέση της ΕΕ άλλαξε, με τις Βρυξέλλες να υπαναχωρούν στο θέμα της χρηματοδότησης της Τουρκίας, επιτρέποντας την απευθείας πληρωμή κονδυλίων στην τουρκική κυβέρνηση και εξαιρώντας τις ΜΚΟ. Η Ελλάδα, μέχρι στιγμής, έχει λάβει δηλώσεις και διαβεβαιώσεις για ευρωπαϊκή στήριξη με την ενίσχυση της Frontex. Βέβαια, όπως είθισται, τέθηκαν προαπαιτούμενα, μεταξύ των οποίων η ανάσχεση των δευτερογενών ροών και η διεκπεραίωση παγωμένων αιτημάτων επαναπατρισμού.
Στην πραγματικότητα όμως, πρόκειται για νέο εγκλωβισμό της Ελλάδας μεταξύ της Άγκυρας και των Βρυξελλών, καθώς ΕΕ και Τουρκία πιέζουν ταυτόχρονα ενώ η Αθήνα αναγκάζεται να αναζητά λύσεις που δεν υπάρχουν, καθώς στην ουσία η διελκυστίνδα στην ΕΕ έχει υπονομεύσει τη λειτουργία του μηχανισμού διαμοιρασμού προσφύγων. Έτσι, η Ελλάδα είναι αναγκασμένη να κάτσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με τον Ταγίπ Ερντογάν από μειονεκτική θέση, έχοντας χάσει την κάλυψη του ενιαίου μετώπου της ΕΕ, έχοντας απομακρυνθεί από Κύπρο και Αίγυπτο και όντας πιο απομακρυσμένη από το Ισραήλ, λόγω της αποχώρησης της πρέσβειρας Ιρίτ Μπεν Αμπά και των πολιτικών εξελίξεων στο Τελ Αβίβ.
Ταυτόχρονα, η Άγκυρα λαμβάνει θετικά μηνύματα για τη ζώνη ασφαλείας κατά μήκος των συροτουρκικών συνόρων, διαβουλεύεται με τον Λευκό Οίκο και ο Ταγίπ Ερντογάν έχει διαρκείς τηλεφωνικές και προσωπικές επαφές με τον Ντόναλντ Τραμπ.
Το σκάκι της αύξησης των προσφυγικών ροών
Η αύξηση των ροών είναι εν μέρει αποτέλεσμα της αναζωπύρωσης του εμφυλίου στη Συρία με την επέμβαση των δυνάμεων του Άσαντ και της Ρωσίας στην Ιντλίμπ και εν μέρει αποτελεί συνειδητή επιλογή της Άγκυρας για να πιέσει Αθήνα και Βρυξέλλες, τόσο για μεγαλύτερη οικονομική στήριξη, όσο και για να υπαναχωρήσουν στα ενεργειακά της Ανατολικής Μεσογείου και στο κυπριακό.
Ωστόσο, δεν μπορεί να αγνοηθεί η επιλογή της χρονικής περιόδου κλιμάκωσης των ροών, καθώς συμπίπτουν μεν με με τους δύο κατεξοχήν μήνες με την μεγαλύτερη καλοκαιρία, αλλά πολιτικά ταυτίζεται με την αλλαγή κυβέρνησης. Η συγκυρία αυτή διαμορφώνει ένα εντελώς νέο πλαίσιο, το οποίο συνάδει με την τουρκική αναθεωρητικότητα και την προσπάθεια επανεξέτασης των διμερών σχέσεων και του Κυπριακού από διαφορετικές βάσεις.
Συνεπώς, αν τα δεδομένα της Frontex και του IOM που δείχνουν ραγδαία αύξηση των προσφυγικών ροών κυρίως μέσω Ελλάδα, τους τελευταίους 2,5 μήνες, τότε αποδεικνύεται η στρατηγική εργαλειοποίησης του προσφυγικού από την Τουρκία. Αν για την ίδια περίοδο αξιολογηθεί και η προκλητικότητα, παραβατικότητα και επικινδυνότητα της τουρκικής παρουσίας στον ουρανό του Αιγαίου, διαμορφώνεται πληρέστερη εικόνα για την στρατηγική άσκησης πίεσης της Τουρκίας
Στο ίδιο διάστημα όμως, η νέα ελληνική κυβέρνηση εμφανίστηκε μουδιασμένη, απροετοίμαστη και χωρίς σαφείς θέσεις και μηνύματα, επιτρέποντας ή ακόμα και αναγκάζοντας τους Ευρωπαίους να σπάσουν το αρραγές μέτωπο που είχε σχηματιστεί κατά της Τουρκίας, λίγο πριν την αλλαγή της κυβέρνησης και δίνοντας στις ΗΠΑ τη δυνατότητα να υπανχωρήσουν στα ενεργειαά έναντι της Κύπρου.
Κατά 9% αυξήθηκε τον Αύγουστο ο αριθμός των αφίξεων μεταναστών και προσφύγων στην Ευρώπη μέσω των κυριότερων μεταναστευτικών διαδρομών της Γηραιάς Ηπείρου σε σχέση με τον περασμένο μήνα, τον Ιούλιο «λόγω των αυξημένων αφίξεων στα ελληνικά νησιά του ανατολικού Αιγαίου», όπως γνωστοποίησε στην ιστοσελίδα της η Frontex.
Σύμφωνα με τον Οργανισμό Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλάκης, ο συνολικός αριθμός των μεταναστών και προσφύγων με προορισμό την ΕΕ τον Αύγουστο ανήλθε στους 12.900, εκ των οποίων οι 9.300 πέρασαν στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου. Πρόκειται για διπλάσιο μέγεθος ατόμων σε σχέση με τον ίδιο μήνα τον Αύγουστο του 2018, σημειώνει η Frontex, επισημαίνοντας ότι έχει αυξηθεί ο αριθμός των βαρκών που προσεγγίζουν τα ελληνικά νησιά του ανατολικού Αιγαίου, κυρίως στη Λέσβο.
Σε επίπεδο οκταμήνου δε η αύξηση για τις αφίξεις μεταναστών και προσφύγων στην ανατολική Μεσόγειο ήταν της τάξης του 10% σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2018, με τον συνολικό αριθμό να ανέρχεται στα 38.300 άτομα.
Ωστόσο, το σύνολο των αφίξεων μέσω όλων των ευρωπαϊκών μεταναστευτικών διαδρομών (ανατολική, κεντρική, δυτική Μεσόγειος και δυτικά Βαλκάνια) για τους οκτώ πρώτους μήνες του 2019 ήταν 26% χαμηλότερο σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2018, με τον συνολικό αριθμό να ανέρχεται στα περίπου 68.700 άτομα.
Τέλος, σχετικά με τις χώρες προέλευσης των μεταναστών και προσφύγων, ο οργανισμός σημειώνει ότι δύο στους πέντε ήταν από το Αφγανιστάν.
