Την υποβάθμιση του αξιόχρεου της Τουρκίας κατά μια βαθμίδα σε Β1 από Ba3, ανακοίνωσε πριν από λίγη ώρα ο οίκος αξιολόγησης Moody’s, διατηρώντας παράλληλα αρνητικές προοπτικές, καθώς προβλέπει συνέχιση της κρίσης, έλλειψη πολιτικής βούλησης για μεταρρυθμίσεις, ενώ η ωρίμανση εξωτερικού χρέους θα προκαλέσει τεράστιες εκροές, υπονομεύοντας τη σταθερότητα του τραπεζικού συστήματος και αυξάνοντας τις πιθανότητες αθέτησης χρέους από το Δημόσιο.
Πολιτικά, η υποβάθμιση έρχεται πριν από τις επαναληπτικές εκλογές στην Κωνσταντινούπολη, γεγονός που αναμένεται να εξωθήσει τον Ταγίπ Ερντογάν σε νέες δηλώσεις-απειλές κατά των οίκων αξιολόγησης και των αγορών. Η απόφαση της Mooyd’s συμπίπτει επίσης με την ανακοίνωση βουλεύματος που παραπέμπει σε δίκη 50 άτομα, μεταξύ των οποίων και δύο δημοσιογράφους του Bloomberg για χειραγώγηση της λίρας το 2018.
Διπλωματικά, η κατάσταση είναι ακόμα πιο δύσκολη για την Τουρκία, καθώς η κόντρα με τις ΗΠΑ για τους S-400 έχει θέσει την Άγκυρα στο στόχαστρο του Λευκού Οίκου, γεγονός που αυξάνει τον κίνδυνο εμπορικών και άλλων κυρώσεων. Όντας σε διεθνή καραντίνα, ο Ταγίπ Ερντογάν αναζητά τρόπους και προκλήσεις που θα ανοίξουν δίαυλοι επικοινωνίας με την Ουάσιγκτον.
Γεωπολιτικά, η υποβάθμιση θα μπορούσε να αποδειχθεί θρυαλλίδα για την ανανέωση και ενδυνάμωση των προκλήσεων προς την Ελλάδα και την Κύπρο, καθώς ασχέτως συνεπειών, η εξαγωγή οικονομικών κρίσεων στο γεωστρατγικό πεδίο αποτελεί φάρμακο για “πάσαν νόσο” στην τουρκική πολιτική, τις τελευταίες δεκαετίες.
Όπως αναφέρει ο οίκος, ενδεχόμενες κυρώσεις από την Ουάσιγκτον, δεν αποκλείεται να στερήσουν στην Άγκυρα τη δυνατότητα να προσφύγει στο ΔΝΤ για στήριξη!
Στην έκθεση καθίσταται σαφής η μεγάλη εξάρτηση της Τουρκίας από διεθνή κεφάλαια και από τις σχέσεις με τις ΗΠΑ.
Ταυτόχρονα, η Moody’s έχει υποβαθμίσει σε B1 από την Ba3 την υποστηριζόμενη ανώτερη βαθμολογία μη εξασφαλισμένων ομολόγων της Hazine Mustesarligi Varlik Kiralama., ενός οχήματος ειδικού σκοπού που ανήκει εξ ολοκλήρου στην Τουρκική Δημοκρατία από την οποία το τουρκικό υπουργείο Οικονομικών εκδίδει πιστοποιητικά μίσθωσης sukuk και έχει διατηρήσει τις αρνητικές προοπτικές.
Η υποβάθμιση αντανακλά την άποψη του Moody, σύμφωνα με την οποία ο κίνδυνος της κρίσης του ισοζυγίου πληρωμών συνεχίζει να αυξάνεται και μαζί του ο κίνδυνος αθέτησης χρέους. Η βαθμολογία Β1 εξισορροπεί αυτούς τους κινδύνους ενάντια στα θεμελιώδη πιστωτικά πλεονεκτήματα της χώρας, ιδιαίτερα τη μεγάλη, διαφοροποιημένη οικονομία της και τα σχετικά χαμηλά επίπεδα δημόσιου χρέους.
Σε σχετική απόφαση, η Moody’s μείωσε τη μακροπρόθεσμη ανώτατη διαβάθμιση της Τουρκίας: των ομολόγων σε ξένο νόμισμα σε Β1 από Ba2. για καταθέσεις σε ξένο νόμισμα στο Β3 από το Β2 και καταθέσεων σε τοπικό νόμισμα στο Ba2 από το Ba1.
Η βραχυπρόθεσμη ανώτατη αξιολόγηση των ομολόγων σε ξένο νόμισμα και το ανώτατο όριο καταθέσεων σε ξένο νόμισμα παραμένουν στο Not Prime (NP). Τα ανώτατα όρια λειτουργούν γενικά ως οι μέγιστες αξιολογήσεις που μπορούν να αποδοθούν σε έναν εγχώριο εκδότη στην Τουρκία, συμπεριλαμβανομένων των δομημένων χρηματοπιστωτικών τίτλων που υποστηρίζονται από τις τουρκικές απαιτήσεις. Η απόφαση να ευθυγραμμιστεί το ανώτατο όριο των ομολόγων σε ξένο νόμισμα και οι ονομαστικές αξίες των κρατικών ομολόγων αντικατοπτρίζει την άποψη της Moody’s ότι η έκθεση σε μια ενιαία κοινή απειλή – απώλεια εξωτερικής εμπιστοσύνης και κεφαλαίου – σημαίνει ότι οι περιουσίες των οντοτήτων του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα στην Τουρκία είναι όλο και περισσότερο αλληλένδετες.
Αιτιολόγηση κινδύνων
Ο αντίκτυπος της συνεχιζόμενης διάβρωσης της θεσμικής ισχύος και της αποτελεσματικότητας της πολιτικής στην εμπιστοσύνη των επενδυτών αντισταθμίζει όλο και περισσότερο τα παραδοσιακά πλεονεκτήματα της Τουρκίας, συμπεριλαμβανομένης της μεγάλης και διαφοροποιημένης οικονομίας και του χαμηλού δημόσιου χρέους. Η Τουρκία εξαρτάται διαρθρωτικά από τις εξωτερικές ροές κεφαλαίων και η εμπιστοσύνη της Moody’s στην ικανότητά της να συνεχίσει να προσελκύει τα μεγάλα ποσά που χρειάζονται κάθε χρόνο για την εξόφληση του χρέους και τη διατήρηση της ανάπτυξης μειώνεται. Παραμένει ιδιαίτερα ευάλωτη σε μια περαιτέρω παρατεταμένη περίοδο οξείας οικονομικής και χρηματοπιστωτικής αστάθειας. Τα αποθέματα συναλλαγματικών διαθεσίμων είναι αδύναμα και η Moody’s αναμένει να αποδυναμωθεί περαιτέρω κατά τα επόμενα δύο χρόνια σε σχέση με τις βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις σε ολόκληρη την οικονομία. Ενώ έχουν εκδοθεί πολιτικές ανακοινώσεις, οι πολιτικές αρχές πρέπει ακόμη να εφαρμόσουν ένα σχέδιο που θα επιτρέψει στην οικονομία να προσαρμοστεί σε μια νέα πιο βιώσιμη ισορροπία λόγω των αρνητικών βραχυπρόθεσμων οικονομικών επιπτώσεων που θα συνεπαγόταν αυτή η προσαρμογή.
Η βούληση ή η ικανότητα της κυβέρνησης να εφαρμόσει πολιτικές που θα στηρίξουν την εμπιστοσύνη των εξωτερικών επενδυτών στην οικονομία και το χρηματοπιστωτικό σύστημα αντιμετωπίζοντας τις υποκείμενες αδυναμίες παραμένει αβέβαιη. Από τα μέσα του 2018, η κυβέρνηση ανακοίνωσε μια σειρά πακέτων οικονομικής μεταρρύθμισης. Τελικά, αυτές οι ανακοινώσεις είτε ήταν αντιδραστικές για συγκεκριμένες πιέσεις στην οικονομία είτε αναδιατύπωση μέτρων που θα ήταν θετικά για την εφαρμογή τους, αλλά συζητήθηκαν εδώ και χρόνια και όπου δεν έχει γίνει τίποτα για να υλοποιηθούν αυτές οι φιλοδοξίες πολιτικής. Τα περισσότερα κυβερνητικά μέτρα, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που στοχεύουν στο τραπεζικό σύστημα, εξακολουθούν να επικεντρώνονται στην βραχυπρόθεσμη προτεραιότητα στήριξης της οικονομικής δραστηριότητας σε βάρος της υποβάθμισης της υποκείμενης ανθεκτικότητας της οικονομίας και του τραπεζικού της συστήματος σε εξωτερικούς κραδασμούς, εν μέρει με την αύξηση της ευαισθησία στις μετατοπίσεις του συναισθήματος της αγοράς.
Όσο περισσότερο παραμένει, τόσο περισσότερο η αδυναμία που συνεπάγεται η πολύ μεγάλη εξάρτηση της Τουρκίας από το εξωτερικό κεφάλαιο σε όλους τους τομείς της οικονομίας κυριαρχεί στην ανάλυση του Moody’s. Όσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος περαιτέρω κραδασμών εξωτερικής προέλευσης που συνεπάγονται περαιτέρω εκροές κεφαλαίων, απώλεια αποθεματικών, εξασθένηση της συναλλαγματικής ισοτιμίας, αύξηση του πληθωρισμού και σοβαρή ζημία στη μεσοπρόθεσμη ανάπτυξη. Ως αποτέλεσμα, η Moody’s πιστεύει ότι η ευπάθεια της χώρας σε μια κρίσιμη κρίση ισοζυγίου πληρωμών, η οποία τελικά θα περιορίσει σημαντικά την ικανότητα και ίσως η διαθεσιμότητα της κυβέρνησης για την εξυπηρέτηση του χρέους της, είναι πλέον ευθυγραμμισμένη με μια ενιαία Β βαθμολογία, ακόμη μέτρια επιβάρυνση του χρέους σε σχέση με παρόμοιους ομότιμους.
Η Τουρκία αντιμετωπίζει για άλλη μια φορά διαλείπουσες νομισματικές κρίσεις μετά από μια περίοδο σχετικής ηρεμίας που διήρκεσε από τα τέλη Σεπτεμβρίου 2018 έως το Φεβρουάριο του 2019. Κατά συνέπεια, τόσο τα ακαθάριστα όσο και τα καθαρά αποθεματικά έχουν μειωθεί από τον Φεβρουάριο, ενώ η μείωση των καθαρών αποθεματικών είναι ιδιαίτερα έντονη. Τα ακαθάριστα και καθαρά αποθεματικά επίπεδα ήταν δομικά αδύναμα για πολλά χρόνια, αλλά η μείωση αυτή συμβάλλει στη σημαντική αύξηση της εξωτερικής ευπάθειας για τη χώρα.
Το 2019, η Moody’s αναμένει ότι οι αποπληρωμές του βραχυπρόθεσμου εξωτερικού χρέους, το οποίο επί του παρόντος θα ωριμάσει το μακροπρόθεσμο εξωτερικό χρέος και οι συνολικές καταθέσεις μη κατοίκων, θα ανέλθουν σε περισσότερο από 2,6 φορές το επίπεδο των συναλλαγματικών αποθεμάτων. Επιπλέον, το κόστος χρηματοδότησης έχει αυξηθεί ραγδαία, ενώ οι αποδόσεις αυξάνονται κατά περίπου 400 μονάδες βάσης από τον Φεβρουάριο.
Η πτώση των αποθεματικών συναλλαγματικών ισοτιμιών είναι αντίθετη με τη μακροχρόνια πολιτική της κεντρικής τράπεζας να επιτρέψει την ελεύθερη διαπραγμάτευση του νομίσματος και δημιουργεί περαιτέρω ανησυχίες σχετικά με τη διαφάνεια και την ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας και κατ ‘επέκταση του ευρύτερου θεσμικού πλαισίου της Τουρκίας.
Οι εξωτερικές πιέσεις επιδεινώνονται από τη συνεχιζόμενη αντιπαράθεση μεταξύ Τουρκίας και Ηνωμένων Πολιτειών, αυτή τη φορά σχετικά με την αγορά από την Τουρκία του πυραυλικού συστήματος S-400 από τη Ρωσία. Οι κυρώσεις τις οποίες το αμερικανικό Κογκρέσο θα εξετάσει αν η αγορά προχωρήσει, ενώ μέχρι στιγμής δεν έχει προσδιοριστεί, σκιάζει περαιτέρω την οικονομία και το χρηματοπιστωτικό σύστημα της Τουρκίας.
Το σκεπτικό για την αρνητική προοπτική
Η ισορροπία του κινδύνου είναι σταθερά αρνητική. Ο κίνδυνος μιας οξείας κρίσης του ισοζυγίου πληρωμών παραμένει σχετικά χαμηλός, στο άμεσο μέλλον, ο οποίος αντιστοιχεί για την ώρα, με την αξιολογική διαβάθμιση του αξιόχρεου στην κορυφή της κατηγορίας B. Ωστόσο, η εξασθένηση των εξωτερικών στηριγμάτων καταδεικνύουν ότι πρόκειται για μια ασταθή ισορροπία, ενώ όσο περνάει ο χρόνος χάνεται και η ικανότητα της κυβέρνησης να απομακρύνει την οικονομία από την πορεία κρίσης του ισοζυγίου πληρωμών. Αυτό, με τη σειρά του, αυξάνει την πιθανότητα περισσότερων πιστωτικά αρνητικών εξελίξεων που συνεπάγονται την ανάγκη κεφαλαιακών ελέγχων, περιορισμών πρόσβασης σε ξένο νόμισμα και ανάγκης εξωτερικής υποστήριξης.
Υπάρχει ένας αριθμός πιθανών βραχυπρόθεσμων οδηγών για περαιτέρω αστάθεια. Κατά την άποψη της Moody, η επανάληψη των εκλογών στην Κωνσταντινούπολη στις 23 του Ιουνίου 2019 δημιουργεί προϋποθέσεις πολιτικής αναταραχής, που θα μπορούσε να οδηγήσει σε νέα υποτίμηση της λίρας και μια περαιτέρω μείωση των συναλλαγματικών αποθεμάτων. Η επιβολή κυρώσεων στην Τουρκία θα μπορούσε επίσης να οδηγήσει σε μια περαιτέρω αρνητική αντίδραση στην αγορά. Επιπλέον, ανάλογα με τις επιβληθείσες κυρώσεις, θα μπορούσε επίσης να εγείρει αμφιβολίες σχετικά με την ικανότητα της Τουρκίας να αποκτήσει πρόσβαση στο πρόγραμμα του ΔΝΤ, εάν χρειαστεί κάποιος στο μέλλον για να αποφευχθεί η κλιμάκωση του ισοζυγίου πληρωμών και της οικονομικής κρίσης. Ακόμη και αν η Moody’s δεν αναμένει αυτή τη στιγμή ότι θα χρειαστεί, η πιθανή ένταση μεταξύ κυρώσεων και εξωτερικής στήριξης θα μπορούσε από μόνη της να υπονομεύσει την εμπιστοσύνη των επενδυτών στην πίστωση.
Πως μπορεί να αλλάξει η αξιολόγηση
Ο Moody’s θα υποβαθμίσει πιθανώς την αξιολόγηση της Τουρκίας αν γινόταν σαφές ότι η αποφυγή μιας πιο αρνητικής πιστωτικής πορείας καθίσταται ολοένα και πιο απίθανη, ίσως λόγω της περαιτέρω συνεκτίμησης της νομισματικής κρίσης. Οποιαδήποτε ένδειξη ότι ο έλεγχος των κεφαλαίων ήταν πιο πιθανός ή ότι η δημοσιονομική ισχύς της Τουρκίας επιδεινώνεται σημαντικά θα ήταν αρνητική. Μια ουσιαστική επιδείνωση των σχέσεων με τις ΗΠΑ υπό μορφή κυρώσεων θα ασκούσε επίσης καθοδική πίεση στην αξιολόγηση, λόγω των συνεπειών που ενδέχεται να έχει για τη λήψη βοήθειας από το ΔΝΤ.
Λόγω των αρνητικών προοπτικών, η κίνηση προς τα πάνω δεν είναι πιθανή. Ωστόσο, η αξιολόγηση θα μπορούσε να σταθεροποιηθεί αν οι αρχές ήταν σε θέση να παρουσιάσουν και, ουσιαστικά, να εφαρμόσουν ένα αξιόπιστο και ευρείας βάσης πρόγραμμα για την αντιμετώπιση των εξωτερικών πιέσεων και την ανάπτυξη μιας ισορροπίας της οικονομίας. Σημαντική εξωτερική χρηματοδοτική στήριξη και η πολιτική ατζέντα που πιθανώς θα την συνοδεύει, θα είναι και η υποστήριξη της αξιολόγησης.
