Τις ημέρες του αποτυχημένου πραξικοπήματος στην Τουρκία αναμεταδότες της φωνής του Ερντογάν ήταν τα social media (facetime) που είχε επό μαρόν επικρίνει, σήμερα, είναι τα ελληνικά, αίροντας τη άτυπη διεθνή καραντίνα που του έχει επιβληθεί και καλλιεργώντας έδαφος για την προώθηση των τουρκικών διεκδικήσεων.
Τόνοι μελάνης έχουν χυθεί για τις τουρκικές προκλήσεις στο Αιγαίο και την Κυπριακή ΑΟΖ, ελληνικά media αναπαράγουν δηλώσεις Τούρκων αξιωματούχων και θέσεις της τουρκικής κυβέρνησης συχνότερα από τις ελληνικές ή τις ευρωπαϊκές, ενώ το διπλωματικό σώμα, η πολεμική αεροπορία, το ναυτικό και το λιμενικό αντιμετωπίζουν τον αναθεωρητισμό της Τουρκίας, με τίμημα, πολλές φορές, και την ίδια τους τη ζωή.
Η κορύφωση της πολιτικής αντιπαράθεσης στην Ελλάδα, ενόψει των πολλαπλών εκλογικών αναμετρήσεων, η πολιτικοποίηση των εθνικών θεμάτων και τα ευαίσθητα εθνικά αντανακλαστικά της καθημαγμένης από την κρίση ελληνικής κοινωνίας, αποτελούν soft spots για την τουρκική μηχανή προπαγάνδας, η οποία εργαλειοποιεί τα ευεπίφορα ελληνικά media, καθιστώντας τα ακούσιους πομπούς-αναμεταδότες των τουρκικών θέσεων. Με τον τρόπο αυτό η Άγκυρα επιχειρεί να σύρει την ελληνική και την κυπριακή κυβέρνηση σε δημόσια αντιπαράθεση και υπό την πίεση των media και της αντιπολίτευσης να την εξαναγκάσει σε λάθος χειρισμούς. Παράλληλα, τα ελληνικά media ανακυκλώνοντας διαρκώς τις τουρκικές θέσεις και δηλώσεις, τις καθιστούν de facto μέρος του πολιτικού διαλόγου στο εσωτερικό, κάνοντας στην ουσία τον αγγελιοφόρο της Τουρκίας.
Ο Ερντογάν, όντας σε διεθνή πολιτική απομόνωση αναζητά διαύλους επικοινωνίας για να περάσει το μήνυμά τους. Συνεπώς, όσο περιορίζεται η ηχώς της φωνής, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες να αναζητήσει διαφορετικούς τρόπους. Σε αυτή τη φάση, δεν μπορεί να αποκλειστεί ένα “απονενοημένο διάβημα”, ωστόσο, μέχρι στιγμής ο Ταγίπ Ερντογάν έχει επιδείξει ιδιαίτερη αυτοσυγκράτηση, αν και διατηρεί αρκετά υψηλότερους τόνους, που καθιστούν τα “ατυχήματα” υπαρκτό ενδεχόμενο. Το πιθανότερο όμως είναι να αναγκαστεί να επινοήσει μια νέα ιεραρχική λειτουργική δομή, στο εσωτερικό, επαναφέροντας ενδεχομένως τον θεσμό του πρωθυπουργού, ώστε να λειανθεί πολιτικά μια ενδεχόμενη μεταστροφή και να προετοιμαστεί ήπια η διάδοχος κατάσταση.
Γεωτρήσεις και χάρτες
Τους χάρτες, στους οποίους περιλαμβάνονται οι τουρκικές θέσεις και διεκδικήσεις στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, παρουσίασε σε διπλωματικές αποστολές ο Τούρκος Γενικός Διευθυντής Διμερών Πολιτικών και Ναυτιλιακών Αερομεταφορών και Συνόρων, πρέσβης Τσαγατάι Ερτσιγές, αλλά πριν απ΄αυτή την επίσημη διπλωματική κίνηση είχαν προηγηθεί διαρροές άλλων χαρτών, από τον υπουργό Άμυνας της Τουρκίας, που επιχείρησαν να υπονομεύσουν την προοπτική χάραξης του East Med, μέσω… Λιβύης, καθώς ο Ακάρ ισχυρίζεται ότι η Ελλάδα έχει καταχρηστικά μπει 39,000 τ.χλμ. μέσα στην ΑΟΖ της Λιβύης.
Το Crisis Monitor, επέλεξε να παρουσιάσει μόνο αυτούς που ο υπουργός Άμυνας της Τουρκίας έθεσε υπόψη της Λιβύης, καθώς αποτέλεσαν επισήμως αντικείμενο συζήτησης, η οποία, όμως, ήταν απρόσφορη. Τα ελληνικά media όμως, παρουσιάζουν τόσο τους χάρτες του υπουργού Άμυνας, Χουλουσί Ακάρ όσο και του διευθυντή του ΥΠΕΞ ως διεκδικήσεις προς συζήτηση, παραγνωρίζοντας την πάγια ελληνική και κυπριακή θέση, που υιοθέτησαν ΕΕ και ΗΠΑ, ότι οι τουρκικές αξιώσεις είναι απαράδεκτες και τροφοδοτώντας συζήτηση γύρω από τις τουρκικές θέσεις.
Οι αντιδράσεις όμως δεν προέρχονται μόνο από την Τουρκία αλλά και από τον Λίβανο, που αποτελεί προτεκτοράτο του Ιράν στην περιοχή, καθώς στην ουσία κυβερνάται από την Χεζμπολάχ. Με δεδομένη την αντιπαράθεση ΗΠΑ-Ιράν και ΗΠΑ-Ρωσίας ο Λίβανος ήταν αναμενόμενο να προβάλει ενστάσεις στη διαδικασία χάραξης του East Med.
Συνεπώς, ο χώρος που κερδίζουν οι τουρκικές θέσεις στην ελληνική πολιτική ατζέντα, μέσα από τα δημοσιεύματα των ελληνικών μέσων ενημέρωσης, παράγει αποτελέσματα εκτός της ελληνικής πολιτικής σκηνής, καθώς ενδυναμώνει ένα μέτωπο που κινείται για να ανασχέσει τα ελληνικά συμφέροντα και το οποίο συντονίζει η Ρωσία, που δεν θέλει να χάσει την αποκλειστικότητα στην προμήθεια φυσικού αερίου στην Ευρώπη.
Η Άγκυρα ισχυρίζεται ότι οι εργασίες γεώτρησης από τον «Πορθητή» γίνονται στην υφαλοκρηπίδα της Τουρκίας και στις περιοχές που αδειοδοτήθηκε η κρατική εταιρεία πετρελαίου από την κυβέρνηση των Κατεχομένων, ενώ σε χάρτες που δημοσίευσε το Independent Balkan News Agency εμφανίζονται οι περιοχές της φερόμενης τουρκικής υφαλοκρηπίδας, οι περιοχές που η «ΤΔΒΚ» αδειοδότησε την κρατική εταιρία πετρελαίου της Τουρκίας και τα τεμάχια της Κυπριακής Δημοκρατίας τα οποία -όπως τόνισαν- δεν αναγνωρίζουν και έδειξαν ότι συμπίπτουν με τις δικές τους περιοχές.
Σύμφωνα με τις τουρκικές θέσεις υπάρχουν “γκρίζες” περιοχές στις οποίες κάνουν δραστηριότητες γεώτρησης ξένες εταιρείες, κάτι που η Άγκυρα δηλώνει πως είναι απαράδεκτο. Παράλληλα, υποστηρίζει ότι σε αυτές τις περιοχές έχουν δικαιώματα και οι Τουρκοκύπριοι και πως δεν πρέπει να γίνονται εργασίες εκεί μέχρι να λυθεί το Κυπριακό.
Χαρακτηριστικός των τουρκικών ισχυρισμών είναι ο χάρτης που εμφανίζει τις περιοχές της φερόμενης τουρκικής υφαλοκρηπίδας καθώς και της «δικαιοδοσίας» των Τουρκοκυπρίων, ο οποίος καταλαμβάνει σχεδόν εξ ολοκλήρου την κυπριακή ΑΟΖ.
Έτσι έπνιξαν τον Ερντογάν
Έχοντας χάσει τη θέση της στο τραπέζι των Βαλκανίων, στο πλαίσιο της αναδιάταξης των σφαιρών επιρροής στην περιοχή και των αποτελεσμάτων που παρήγαγε η Συμφωνία των Πρεσπών, η Τουρκία αναζητά πεδία αντιπαράθεσης, μέσω της αναθέρμανσης παλαιών μετώπων, της ενεργοποίησης του θρησκευτικού και εθνικού βραχίονα και δια της επένδυσης στις εδραιωμένες αδυναμίες της ΕΕ. Έτσι η Άγκυρα επιχειρεί να αποκτήσει λόγο σε σχεδιασμούς στην ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου, των Δυτικών Βαλκανίων και της Μέσης Ανατολής.
Ωστόσο, με εξαίρεση την Ελλάδα, η φωνή του Ταγίπ Ερντογάν δεν βρίσκει ευήκοα ώτα αλλού, καθώς οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι, που αποτελούσαν την άρθρωση των τουρκικών βραχιόνων σε όλες τις προαναφερθείσες περιοχές, τελούν υπό εκδίωξη, ενώ η άνοδος της ευρωσκεπτικιστικής-
Ταυτόχρονα, η σύγκρουση με τις ΗΠΑ, για τους S-400 και τα F-35, καταγράφεται κυρίως ως μια ακόμη έκφανση του γεωπολιτικού και γεωοικονομικού ανταγωνισμού της Ουάσιγκτον με τη Μόσχα. Παράλληλα, στα Βαλκάνια η Συμφωνία των Πρεσπών και η στήριξη της Ελλάδας στην ευρωπαϊκή προοπτική της Αλβανίας, επιφέρουν δυναμικά αναδιάταξη των εσωτερικών πολιτικών και οικονομικών ισορροπιών καθώς και των διεθνών αναφορών των χωρών αυτών, οδηγώντας σε επαναξιολόγηση των στρατηγικών σχέσεων για τις χώρες αυτές.
Στη Μέση Ανατολή η αμφίδρομη σχέση Άγκυρας-Χαμάς μέσω των Αδελφών Μουσουλμάνων, οδήγησε σε ευθεία αντιπαράθεση με το Ισραήλ, η οποία διαχύθηκε στις ήδη βεβαρημένες σχέσεις της Άγκυρας με την Ουάσιγκτον, με αποτέλεσμα οι ΗΠΑ να μην αντιδράσουν όταν το Ισραήλ βομβάρδισε τα γραφεία του τουρκικού πρακτορείου ειδήσεων Anadolu, στη Γάζα.
Το νέο πλέγμα γεωπολιτικών ισορροπιών όμως αντανακλάται και γεωοικονομικά, καθώς η Τουρκία εξαιρέθηκε από τον αγωγό East Med, τη χάραξη των ΑΟΖ,τις γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ και τα πετρέλαια του Κιρκούκ, ενώ εξωθείται εκτός της Μάνμπιζ και δεν γίνεται αποδεκτό το αίτημά της για ζώνη ασφαλείας 200 χλμ στα σύνορα με τη Συρία. Αντιθέτως τα πολυμερή σχήματα συνεργασίας με επίκεντρο την Ελλάδα, στα οποία συμμετέχουν Κύπρος, Ισραήλ και Αίγυπτος δημιουργούν αίσθημα ασφυξίας στην Άγκυρα, που επιχειρεί την αποσάθρωσή τους με κάθε τρόπο.
Αν σε όλα αυτά συμπεριληφθεί η ραγδαία φθίνουσα τουρκική οικονομία, οι κυρώσεις των ΗΠΑ σε πρόσωπα και τουρκικές εταιρίες, οι ταξιδιωτικές οδηγίες από ΗΠΑ και Γερμανία και ο αντίκτυπος που όλα αυτά έχουν στην κοινωνική συνοχή και την πολιτική σταθερότητα της Τουρκίας, τότε η κατάσταση είναι ακόμα χειρότερη απ’ ότι φαίνεται εκ πρώτης όψης.
Τα καμπανάκια
Τα αποτελέσματα των αυτοδιοκητικών εκλογών στην Τουρκία, όπου το κόμμα του Ταγίπ Ερντογάν έχασε τους τρεις μητροπολιτικούς δήμους, της Άγκυρας, της Κωνσταντινούπολης (όπου θα γίνουν επαναληπτικές) και της Σμύρνης, από την αντιπολίτευση, είναι ενδεικτικά της αρνητικής συγκρουσιακής ατμόσφαιρας που έχει δημιουργηθεί στην τουρκική ελίτ.
Παρά την απώλεια των μητροπολιτικών δήμων ο Ερντογάν δεν δείχνει να πτοείται, δεδομένου ότι έχει μπροστά του 4 χρόνια διακυβέρνησης χωρίς εκλογικές αναμετρήσεις, άρα καθαρό διάδρομο.
Αυτό όμως ανατράπηκε από τις επικριτικές δημόσιες παρεμβάσεις του πρώην πρωθυπουργού Αχμέτ Νταβούτογλου και του τέως προέδρου της Δημοκρατίας Αμπνοτυλάχ Γκιουλ, που είναι αμφότεροι μέλη του AKP, του κόμματος του Ταγίπ Ερντογάν.
Η στρατηγική επανάκαμψης του Ερντογάν
Αντιλαμβανόμενος ότι η απομείωση του διεθνούς αποτυπώματος της Τουρκίας, τόσο γεωπολιτικά όσο και γεωοικονομικά έχει πλέον αντίκτυπο στην οικονομία, την κοινωνία και την πολιτική σκηνή της Τουρκίας, ο Ταγίπ Ερντογάν αναζητά πλέον περιθώρια διαφοροποιήσεων και επιχειρεί να ρίξει γέφυρες, χωρίς ωστόσο να είναι πρόθυμος να υπαναχωρήσει από τη στρατηγική συμμαχία με τη Ρωσία, αν και εμφανίζεται διατεθειμένος να την αποδυναμώσει.
Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσονται οι δηλώσεις του Τούρκου υφυπουργού Εξωτερικών για την κύρωση του πρωτοκόλλου ένταξης της Βόρειας Μακεδονίας στο NATO, χωρίς απαιτήσεις για την έκδοση “γκιουλενιστών”, οι διαρροές για καθυστέρηση ή πάγωμα στην προμήθεια των S-400 (που διαψεύστηκαν αλλά επιμένουν) και το επικριτικό, προς τη Ρωσία, ανακοινωθέν της τουρκικής προεδρίας, μετά τους βομβαρδισμούς στην Ιντλίμπ.
Μέχρι στιγμής, πάντως, η μόνη αντίδραση, η οποία δεν είναι βέβαιο αν αποτελεί μήνυμα της Δύσης ή αυτόβουλη τοποθέτηση, ήρθε δια στόματος του Βρετανού υπουργού Εξωτερικών, απαντώντας σε ερώτηση Αγγλοκύπριου Βουλευτή για την τουρκική προκλητικότητα. Ο Βρετανός αξιωματούχος υιοθέτησε σε δημόσιο πολιτικό λόγο, από το βήμα της Βουλής των κοινοτήτων, μέρος των τουρκικών θέσεων, χαρακτηρίζοντας την Κυπριακή ΑΟΖ αμφισβητούμενη περιοχή και ζητώντας την διακοπή των ενεργειών απ΄όλες τις πλευρές στην περιοχή.
Οι χάρτες των τουρκικών διεκδικήσεων στην Ανατολική Μεσόγειο αναπαράγονται καιρό τώρα στα media, προσφέροντας στην Άγκυρα ένα ιδιαίτερα ισχυρό διαπραγματευτικό χαρτί, καθώς ακόμα και όταν αυτοί απαξιώνονται ως “μαξιμαλιστικοί”, δημιουργείται ιδιαίτερα πρόσφορο έδαφος έδαφος για την προβολή των τουρκικών απόψεων, το οποίο, όμως, αρκεί για να περάσει η Τουρκία το μήνυμα ότι υπάρχουν αμφισβητούμενες περιοχές, και αυτό ήταν που ο Βρεταν’ός Υπουργός Εξωτερικών αναγνώρισε, γιατί οι λομπίστες της Άγκυρας και οι δημοσιογράφοι βοήθησαν να κυριαρχήσει.
