Να διαχειριστεί μια πρωτόγνωρη ενεργειακή και πολιτική κρίση καλείται ο Βλάντιμιρ Πούτιν, καθώς η υπόθεση της διοχέτευσης νοθευμένου πετρελαίου μέσω του αγωγού Druzba στην Ανατολική και Κεντρική Ευρώπη, επαναφέρει μετ επιτάσεως το ζήτημα της ενεργειακής ασφάλειας της ΕΕ, της ασφάλειας των υποδομών, ενώ ανοίγει και πολιτικές πληγές στις διμερείς σχέσεις της Ρωσίας με την Λευκορωσία, την Ουκρανία και την Πολωνία.
Χρονικά, η κρίση αυτή δεν θα μπορούσε να έρθει σε χειρότερη στιγμή για τον Βλάντιμιρ Πούτιν, καθώς οι ΗΠΑ εμφανίζονται ως εν δυνάμει ανταγωνιστής, καθώς επιχειρούν να μπουν στην αγορά με τις εξαγωγές σχιστολιθικού πετρελαίου και αερίου, πολιορκώντας την ευρωπαϊκή αγορά, όπου η Μόσχα επιδιώκει την αύξηση των εξαγωγών μέσω του Nord Stream 2.
Η συγκυρία προσφέρει μια πρώτης τάξεως ευκαιρία στις ΗΠΑ να επαναφέρουν το θέμα της διαφοροποίησης των ενεργειακών παρόχων της ΕΕ, τόσο οριζόντια, όσο και κάθετα, με πρόταγμα την ανάγκη ενίσχυσης της ενεργειακής ασφάλειας.
Το περιστατικό, που εντοπίστηκε και επισημάνθηκε στις 19 Απριλίου από την κρατική εταιρία πετρελαίου της Λευκορωσίας, υπονομεύει την εικόνα της Ρωσίας ως μείζονα παίχτη στην αγορά, ενώ παράλληλα μπορεί να αποδειχθεί μοχλός πίεσης στα χέρια άλλων χωρών, για να επαναπροσδιορίσουν τη σχέση τος με το Κρεμλίνο.
Ήδη, η τιμή του πετρελαίου, σκαρφάλωσε στα 75 δολάρια το βαρέλι, μετά την αποκάλυψη της υπόθεσης, καθώς συνολικά περιορίστηκαν οι ημερήσιες εισαγωγές των χωρών σε πετρέλαιο κατά 4 εκατ. βαρέλια. Παράλληλα, η Λευκορωσία εκμεταλλεύεται το περιστατικό για να προωθήσει τη διμερή ατζέντα με τη Ρωσία, καθώς η Μόσχα απαγόρευσε εισαγωγές προϊόντων.
Ο συνδυασμός της ελλιπούς ασφάλειας και του υψηλού γεωπολιτικού ρίσκου, παγκοσμίως, αναμένεται επίσης να παίξει καθοριστικό ρόλο στις διεργασίες που θα αναδιαμορφώσουν την αγορά των αγωγών καυσίμων, η οποία -μέχρι τώρα- θεωρείται η ασφαλέστερη, ταχύτερη και με το πλέον χαμηλό κόστος επιλογή. Η έννοια ενεργειακή τρομοκρατία και ο αντίκτυπος των γεωπολιτικών ανακατατάξεων στα ενεργειακά projects εκτιμάται ότι θα κυριαρχήσουν στις συζητήσεις και στα νέα μοντέλα διαχείρισης ρίσκου.
Η Transeft, που διαχειρίζεται τον αγωγό Druzba, από την πλευρά της, χαρακτηρίζει το περιστατικό σαμποτάζ και αναζητά ευθύνες σε υπεργολάβο της, που έχει αναλάβει τη συλλογή, ποιοτική αξιολόγηση και διοχέτευση του πετρελαίου από μικρούς παραγωγούς στην περιοχή της Samara. Ο Βλάντιμιρ Πούτιν, που συναντήθηκε με τον πρόεδρο της Transneft, ζήτησε αποτελέσματα από την έρευνα, ενώ ξεκαθάρισε ότι αν δεν υπάρξουν άμεσα, θα δώσει την ευθύνη της εσωτερικής διερεύνησης σε κρατικές υπηρεσίες. Πάντως, η εταιρία διαχείρισης, έχει ήδη παραδώσει το υλικό της έρευνας στην FSB.
Σε αυτή τη φάση, πάντως, το ενδεχόμενο ενεργειακής τρομοκρατίας δεν μπορεί να αποκλειστεί και αυτό απασχολεί καίρια την Ευρώπη, η οποία βασίζεται τόσο για το πετρέλαιο όσο και για το φυσικό αέριο σε εισαγωγές από τη Ρωσία. Συνολικά νοθεύτηκε ποσότητα που αντιστοιχεί σε 2,7 δισ. δολάρια.
Το χρονικό
Οι πετρελαϊκές και διυλιστήρια ανά την Ευρώπη περιόρισαν τις εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου κατά 1 εκατ. βαρέλια ημερησίως- ποσότητα, που αντιστοιχεί στο 10% του συνόλου των ευρωπαϊκών εισαγωγών. Η αναταραχή, που προκλήθηκε έστειλε τις τιμές του πετρελαίου πάνω από τα 75 δολάρια, για πρώτη φορά εδώ και έξι μήνες και έπληξε αισθητά την εικόνα της Ρωσίας ως κορυφαίου εξαγωγέα σε μία περίοδο εντεινόμενου ανταγωνισμού με τους ανεξάρτητους παραγωγούς σχιστολιθικού πετρελαίου των ΗΠΑ.
Καθώς η κρίση εισερχόταν στην 11η ημέρα της την Τρίτη, οι αγοραστές πετρελαίου περίμεναν ακόμη εξηγήσεις από τη Τransneft, την ιδιοκτήτρια του δικτύου, που εξήγαγε το νοθευμένο πετρέλαιο. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη διαχειρίστρια αγωγών παγκοσμίως και είναι υπεύθυνη για τη διακίνηση 10 εκατ. βαρελιών ημερησίως στη Ρωσία, όπως και για εξαγωγές άνω των 4 εκατ. βαρελιών ημερησίως.
Όσα στελέχη ευρωπαϊκών επιχειρήσεων επιχείρησαν να λάβουν περισσότερες πληροφορίες από την Transneft αδυνατούσαν να έλθουν σε επαφή με κάποιον αρμόδιο, που να λύσει το μυστήριο σχετικά το ποιος φταίει και αρκούνταν στη φημολογία που κυκλοφορούσε. Τελικά ο πρόεδρος της εταιρείας Νικολάι Τόκαρεφ κατά την διάρκεια της συνάντησης του με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν υποστήριξε ότι η νόθευση ήταν σκόπιμη, επισημαίνοντας ότι όλα τα στοιχεία έχουν σταλεί στην Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφαλείας (FSB) της Σαμάρας. Απέφυγε όμως τις λεπτομέρειες.
Δεν είναι η βεβαίως πρώτη περίπτωση νόθευσης πετρελαίου. Ευρωπαίοι και Ασιάτες αγοραστές αμερικανικού πετρελαίου είχαν απορρίψει έναν σημαντικό αριθμό φορτίων από το Τέξας τον τελευταίο χρόνο, επικαλούμενοι την κακλή ποιότητα. Ωστόσο η έκταση του προβλήματος με το πετρέλαιο που περνάει από τον αγωγό της Transneft είναι πρωτοφανής και συνιστά μεγάλη πρόκληση ειδικά για τα διυλιστήρια της Γηραιάς Ηπείρου.
Το πετρέλαιο νοθεύτηκε με οργανικά χλωρίδια, ενώσεις που χρησιμοποιούνται στη βιομηχανία για την ενίσχυση της εξόρυξης από τα κοιτάσματα. Η κρατική πετρελαιοβιομηχανία της Λευκορωσίας ανακοίνωσε ότι δεν περιμένει να λάβει καθαρό πετρέλαιο πριν από τις 4 Μαΐου, ενώ προειδοποίησε ότι ενδεχομένως να χρειαστεί να περάσουν μήνες για να επανέλθει σε κανονικούς ρυθμούς η λειτουργία της.
Σύμφωνα με το Reuters, μέχρι σήμερα κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει μετά βεβαιότητας το ενδεχόμενο σαμποτάζ, ακόμα. Η έκταση της νοθευμένης ποσότητας (5 εκατ. τόνοι) ωστόσο σημαίνει ότι νοθευμένο πετρέλαιο έπεφτε στον αγωγό επί ημέρες αν όχι επί εβδομάδες.
Η θέση της Transneft
Ο Τακάρεφ υποστήριξε πως αποδείχθηκε ότι η πηγή είναι ιδιωτική επιχείρηση στην περιοχή της Σαμάρας, η οποία λειτουργεί ως ένας ιδιόμορφος συλλέκτης, δηλαδή συγκεντρώνει το πετρέλαιο των μικρών παραγωγών που δραστηριοποιούνται στην περιοχή, διασφαλίζει την εμπορική ποιότητα αυτού του πετρελαίου, πιστοποιεί την ποιότητα του και εν συνεχεία μεταβιβάζει το πετρέλαιο στο σύστημα των κεντρικών αγωγών πετρελαίου. Ωστόσο σημείωσε πως πρέπει όλοι να περιμένουν τα αποτελέσματα της έρευνας.
Από τη συνέντευξη Τύπου, που ακολούθησε τη συνάντηση Πούτιν-Τακάρεφ, όμως, προέκυψαν και άλλα ενδιαφέροντα στοιχεία για τον τρόπο λειτουργίας των αγωγών, τα οποία αναμένεται να βρεθούν στο επίκεντρο ερευνών τους επόμενους μήνες.
Η ρύπανση του πετρελαίου στον αγωγό Druzba, μέσω του οποίου διοχετεύεται πετρέλαιο προς την κεντρική και δυτική Ευρώπη, που είχε ως συνέπεια να διακοπεί η τροφοδοσία του αγωγού, έγινε βάσει σχεδίου εξαπάτησης σε ιδιωτική μονάδα της πόλης Σαμάρα και ήταν σκόπιμη, όπως υποστήριξε ο πρόεδρος της Transneft. Η καταγγελία αυτή ανεξαρτήτως σκοπού και ακρίβειας, εγείρει πλέον μια σειρά από ερωτήματα, η απάντηση των οποίων αποτελεί πρόκληση όχι μόνο για τη Ρωσία, αλλά για όλες τις χώρες που λειτουργούν αγωγούς.
Ο Τόκαρεφ υπενθύμισε ότι νωρίτερα είχαν εντοπισθεί αυξημένες ποσότητες οργανοχλωριούχων ενώσεων στο ρωσικό πετρέλαιο, το οποίο διοχετεύεται μέσω του αγωγού Druzba στην Λευκορωσία και εν συνεχεία στην Πολωνία, Γερμανία και μέσω Ουκρανίας στην Σλοβακία Τσεχία και Ουγγαρία, και περιέγραψε τις διαδικασίες που ακολούθησε η εταιρεία για να εντοπίσει τα αίτια του προβλήματος που δημιουργήθηκε με την τροφοδοσία του αγωγού.
«Πραγματοποιήσαμε ενδοεταιρική έρευνα για να εντοπίσουμε την πηγή από την οποία προέρχονται αυτές οι οργανοχλωριούχες ενώσεις. Αποδείχθηκε ότι η πηγή είναι ιδιωτική επιχείρηση στην περιοχή της Σαμάρας, η οποία λειτουργεί ως ένας ιδιόμορφος συλλέκτης, δηλαδή συγκεντρώνει το πετρέλαιο των μικρών παραγωγών που δραστηριοποιούνται στην περιοχή, διασφαλίζει την εμπορική ποιότητα αυτού του πετρελαίου, πιστοποιεί την ποιότητα του και εν συνεχεία μεταβιβάζει το πετρέλαιο στο σύστημα των κεντρικών αγωγών πετρελαίου. Στην δεδομένη περίπτωση στην συγκεκριμένη η επιχείρηση κατά παράβαση όλων των τεχνικών προδιαγραφών, είχε γίνει σκόπιμη νόθευση πετρελαίου, το οποίο δεν είχε περάσει από την απαιτούμενη διαδικασία για να είναι εμπορεύσιμο»
δήλωσε ο Τόκαρεφ. Ο ίδιος ισχυρίσθηκε ότι πρόκειται για ένα σχέδιο εξαπάτησης.