Μπορεί σε καθαρά τεχνικο-οικονομικούς όρους η παγκόσμια οικονομία να μη βρίσκεται ακόμα σε ύφεση, αλλά σε ψυχολογικούς είμαστε ήδη εκεί. Με δεδομένο ότι η ψυχολογία είναι το κλειδί για τις καταναλωτικές δαπάνες και τις αγορές, τότε τα ευρήματα της Moody’s επιβεβαιώνουν ότι ο φόβος νέας κρίσης είναι τέτοιος που θα μπορούσε πρακτικά να αποδειχθεί αυτοεκπληρούμενη προφητεία.
Ο αριθμός των αναζητήσεων στο Google για τους όρους «ύφεση» και «οικονομική επιβράδυνση» είχε ανέλθει σε υψηλά πενταετίας στα τέλη του περασμένου έτους και καταγράφει και πάλι απότομη άνοδο τις τελευταίες ημέρες, σε μία ένδειξη ότι οι ανησυχίες για την αμερικανική και παγκόσμια οικονομία εντείνονται. Πόσο κοντά είμαστε σε μία ύφεση και τι θα μπορούσε να την πυροδοτήσει; Ο οίκος Moody’s δίνει τις απαντήσεις.
Η αγωνία μετά και την αναστροφή της καμπύλης απόδοσης στα αμερικανικά ομόλογα δεν εκπλήσσει, από τη στιγμή μάλιστα που η περίοδος συνεχούς ανάπτυξης της κορυφαίας οικονομίας του πλανήτη είναι μία από τις μακροβιότερες στη μεταπολεμική ιστορία.
Οι αναλυτές της Moody’s δεν βλέπουν ύφεση της αμερικανικής οικονομίας φέτος, ούτε το 2020, αλλά αφήνουν ανοιχτό το ενδεχόμενο αυτό για τη Γερμανία, ενώ η Γαλλία κινείται μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας και η Τουρκία οδεύει ολοταχώς σε κρίση. Επίσης, οι αναλυτές του οίκου βλέπουν επιβράδυνση των ρυθμών ανάπτυξης του αμερικανικού ΑΕΠ στο 2,5% φέτος και στο 1,7% του 2020,
Στις αναλύσεις επισημαίνεται ότι οι τιμές μετοχών και ομολόγων είναι πια σε άκρως υψηλά επίπεδα και θα μπορούσαν οι δύο αυτές κατηγορίες ενεργητικού να θεωρηθούν υπερτιμημένες, γεγονός που δικαιολογεί και τους φόβους για φούσκα. Από την άλλη όμως άλλα στοιχεία υπερθέρμανσης, όπως μία φούσκα στο real estate απουσιάζουν, όπως τονίζουν.
Να σημειωθεί πάντως ότι το ΔΝΤ στην έκθεσή του ενόψει της Συνόδου με την Παγκόσμια Τράπεζα διαφωνεί. Βλέπει υπερθέρμανση σε μία πολύ σημαντική αγορά των ΗΠΑ- αυτής της στέγης, από την οποία και είχε ανάψει το φιτίλι της παγκόσμιας κρίσης του 2008. Κρούει δε τον κώδωνα του κινδύνου και για την στεγαστική αγορά της Κίνας.
Η Moody’s θεωρεί trigger της επόμενης κρίσης τους αδύναμους ισολογισμούς των επιχειρήσεων, αφού θα είχε άμεσο αντίκτυπο στις επενδύσεις. Μία ραγδαία επιδείνωση των προσδοκιών για τα εταιρικά κέρδη θα μπορούσε να φέρει και απότομη επιβράδυνση.
Ένας δεύτερος σημαντικός παράγοντας θα ήταν η περαιτέρω επιδείνωση των εξωτερικών συνθηκών και ειδικά των συνθηκών στην Ευρώπη και στην Κίνα.
Καθοριστικός θα είναι επίσης και ο παράγοντας των εμπορικών διαπραγματεύσεων. Εάν αντί της συμφωνίας ανάμεσα σε ΗΠΑ και Κίνα, που όλοι περιμένουν, έρθει τελικά περαιτέρω κλιμάκωση της έντασης η ύφεση ίσως τελικά να μην αργήσει.
Το πιο σημαντικό ερώτημα σήμερα, ωστόσο, όπως υπογραμμίζουν, είναι για πόσο ακόμη μπορεί να διατηρηθεί σημερινή εποχή χαμηλής ανεργίας και σταθερότητας των τιμών. Αυτό θα εξαρτηθεί εν πολλοίς από την πολιτική της Federal Reserve, η οποία πάντως έχει αποδείξει ότι κινείται με προσεχτικά βήματα.
Επιβράδυνση και φούσκα
Οι μεγάλες οικονομίες του πλανήτη κινούνται σε απόλυτο συντονισμό. Αλλά αυτό δεν είναι καλό νέο. Γιατί κατεβάζουν όλες μαζί ταχύτητα, με αποτέλεσμα να επανέρχεται στο προσκήνιο ο φόβος της ύφεσης. Η παγκόσμια οικονομική ελίτ που θα συναντηθεί την επόμενη εβδομάδα στην Ουάσιγκτον θα αναζητήσει τρόπους στήριξης της «επισφαλούς», όπως τη χαρακτηρίζει το ΔΝΤ, ανάπτυξης.
Τα μηνύματα είναι κάθε άλλο παρά ενθαρρυντικά. Ο δείκτης του Brookings Institution και των FT, που παρακολουθεί την πορεία των μεγάλων οικονομιών, αποκαλύπτει ότι ο πλανήτης έχει εισέλθει σε φάση «συγχρονισμένης επιβράδυνσης» και αυτή, όπως προειδοποιουν οι ειδικοί θα είναι δύσκολο να ανατραπεί μέσα στο 2019, παρά την απόφαση των κεντρικών τραπεζών να επιμείνουν στη χαλαρή νομισματική πολιτική.
Η διαρκής επιδείνωση μακροοικονομικών δεδομένων και δεικτών οικονομικού κλίματος έχει πυροδοτήσει αλλεπάλληλες προειδοποιήσεις από την Γενική Διευθύντρια του ΔΝΤ, Κριστίν Λαγκάρντ. Ως κυριότερες απειλές για την παγκόσμια οικονομία προσδιορίζει τις εμπορικές εντάσεις ανάμεσα σε ΗΠΑ, Κίνα και Ε.Ε., την αισθητή επιβράδυνση του παγκόσμιου εμπορίου, που ήδη καταγράφεται και το αυξημένο γεωπολιτικό ρίσκο.
Παράλληλα το ΔΝΤ εντοπίζει άκρως ανησυχητικές ενδείξεις στην αγορά ακινήτων. Ειδικά στις δύο μεγαλύτερες οικονομίες του πλανήτη οι συνθήκες θυμίζουν έντονα εκείνες, που προηγήθηκαν της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008. Τα επιτόκια είναι πολύ χαμηλά, οι όροι δανεισμού χαλαροί και οι τιμές των κατοικιών στα ύψη. Το Ταμείο περιγράφει μία «φούσκα», που αν σκάσει, θα πυροδοτήσει ύφεση.
Αν και οι κίνδυνοι πηγάζουν σε μεγάλο βαθμό από ΗΠΑ και Κίνα, είναι η Ευρώπη εκείνη, που έχει δεχθεί το ισχυρότερο, με διαφορά, πλήγμα μέχρι στιγμής. Η γερμανική οικονομία θα αναπτυχθεί με ρυθμούς μόλις 0,8% φέτος πιθανότατα, ενώ η ιταλική οικονομία θα παγιδευθεί στη στασιμότητα. Συνολικά η Ευρωζώνη ετοιμάζεται για τη χειρότερη επίδοση εδώ και χρόνια, με αποτέλεσμα η ΕΚΤ να αναγκάζεται να διατηρήσει παγωμένα τα επιτόκια.
Σε πρόσφατη έρευνα του Reuters αναλυτές προβλέπουν ότι το καταθετικό επιτόκιο, που σήμερα είναι σε αρνητικό έδαφος, στο -0,4%, θα αυξηθεί μόλις κατά 10 μονάδες βάσης, στο -0,3%, στο τρίτο τρίμηνο του 2020, ενώ το βασικό επιτόκιο δανεισμού θα μείνει στο μηδέν έως και τα τέλη της επόμενης χρονιάς.
