Μπροστά σε ένα πραγματικά καθοριστικό δίλημμα βρίσκεται η Ελλάδα, καθώς η πολιτική ηγεσία και η επιχειρηματική ελίτ της χώρας καλούνται να λάβουν αποφάσεις, οι οποίες έχουν αντίκτυπο σε πολλά και διαφορετικά επίπεδα, ενέχουν κινδύνους και λαμβάνονται σε περίοδο αυξημένης γεωπολιτικής έντασης. Οι αγωγοί στα Βαλκάνια, το γεωοικονομικό δόγμα της Ανατολικής Μεσογείου, το Κυπριακό, ο Ευρωστρατός, το Παλαιστινιακό, ακόμα και το προσφυγικό συμπλέκονται δημιουργώντας ένα νέο πλαίσιο ενεργειακής-γεωοικονομικής ασφάλειας, το οποίο ο Ταγίπ Ερντογάν επιχειρεί να διεμβολίσει χρησιμοποιώντας ως “όπλο” επιλογής τη στυγερή δολοφονία του Σαουδάραβα δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγκι.
Σε πρώτη ανάγνωση η ένταξη των ανωτέρω στο ίδιο κάδρο αποτελεί ένα μάλλον ευφάνταστο σενάριο, ωστόσο σε μια πιο ενδελεχή εξέταση αποκαλύπτονται πτυχές που δεν είναι ορατές δια γυμνού οφθαλμού και οι οποίες δρουν συνεκτικά και επεξηγηματικά για τις συγκυρίες, τις προοπτικές και το νέο status quo.
Η νέα ισορροπία δυνάμεων που διαμορφώνεται στην περιοχή, δεν ικανοποιεί του πάντες, καθώς ανακόπτει και τελειώνει οριστικά τα σχέδια της Τουρκίας να ανελιχθεί σε περιφερειακή υπερδύναμη. Η δολοφονία του Τζαμάλ Κασόγκι από πράκτορες της χώρας του, υπό τις εντολές του διαδόχου του θρόνου και η παγκόσμια κατακραυγή που ακολούθησε και συνεχίζεται, με την τακτική του μαρτυρίου της σταγόνας, αποτελούν, από μια άποψη, βούτυρο στο ψωμί του Ταγίπ Ερντογάν.
Τα ανθρώπινα δικαιώματα και η συγκυρία ανάδειξής τους που προσφέρεται από τη δολοφονία του Τζαμάλ Κασόγκι, αποτελούν ένα ζήτημα, το οποίο δεν μπορεί να παραβλεφθεί στον δυτικό κόσμο, καθώς ανοίγει κερκόπορτες και δημιουργεί κακό προηγούμενο. Αν όμως αυτό το γεγονός και ο αντίκτυπος που έχει εξεταστούν υπό γεωπολιτικό, γεωοικονομικό και στρατηγικό πρίσμα, τότε αναδεικνύονται άλλες πτυχές. Η εργαλειοποίηση της δολοφονίας από τον Ταγίπ Ερντογάν, στο πλαίσιο προσπάθειας πίεσης έναντι της Σαουδικής Αραβίας και αναβάθμισης του ρόλου της Τουρκίας στην περιοχή, διαμορφώνουν ένα ναρκοπέδιο, καθιστώντας απριόρι κάθε φωνή κατά της Σαουδικής Αραβίας και των πρακτικών της, πιόνι στο σκάκι του Τούρκου προέδρου με τον Τραμπ και την ΕΕ.
Ο πρόεδρος της Τουρκίας, αν και κατακρίνεται για τις αντιδημοκρατικές τακτικές του, το πογκρόμ, τις απαγωγές και τις συλλήψεις χωρίς κατηγορητήρια, τις ευθείες παρεμβάσεις στη Δικαιοσύνη και την καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, χρησιμοποιεί την υπόθεση της δολοφονίας Κασόγκι για να κερδίσει να μια θέση στο τραπέζι που στήνουν οι ΗΠΑ για την εμπέδωση του νέου γεωοικονομικού status quo στη Μέση Ανατολή και την Ανατολική Μεσόγειο.
Το γεωοικονομικό δόγμα Τραμπ
Οι ΗΠΑ με οδηγό την Σαουδική Αραβία απομόνωσαν Ιράν και Κατάρ στην περιοχή, αποκόπτοντας κάθε πρόσβαση της Τουρκίας, ενώ παράλληλα προσέφεραν κάλυψη και ενίσχυσαν τις πολυμερείς πρωτοβουλίες τόσο στη Μέση Ανατολή όσο και στη Μεσόγειο. Έτσι από τη μια η Αίγυπτος ανέπτυξε ενεργό ρόλο στο Παλαιστινιακό, πιέζοντας τη Χαμάς να κόψει δεσμούς με τους Αδελφούς Μουσουλμάνους και να αλλάξει το καταστατικό, ενώ παράλληλα συνέβαλλε καθοριστικά στην επαναπροσέγγιση με την PLO. Ταυτόχρονα, Ισραήλ και Σαουδική Αραβία έκαναν βήματα προσέγγισης (άνοιγμα εναερίου χώρου, πρεσβείας, κλπ).
Παράλληλα, Ελλάδα και Κύπρος υλοποιούσαν το δικό τους σκέλος του σχεδιασμού συμμετέχοντας σε δύο διαφορετικά πολυμερή σχήματα με την Αίγυπτο και το Ισραήλ, ως συνδετικοί κρίκοι. Μέσω του διαδρόμου ασφαλείας που δημιουργείται, καθίσταται πλέον εφικτή η μεταφορά φυσικού αερίου από το Ισραήλ στην Ιταλία και τα Βαλκάνια, υλοποιώντας τον αμερικανικό σχεδιασμό για περιορισμό της εξάρτησης της περιοχής από τη Ρωσία.
Κυπριακό, γεωτρήσεις και… ευρωστρατός
Σε αυτό το πλαίσιο όμως, οι ΗΠΑ προωθούν την επίλυση του Κυπριακού και την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο, στηρίζοντας τις γεωτρήσεις στην Κύπρο, την ενδυνάμωση των δεσμών με την Ελλάδα, η οποία αναδεικνύεται σε χώρα transit και εμπεδώνοντας μια νέα περιφερειακή δομή ασφαλείας, για την εδραίωση της οποίας θα απαιτηθούν νέοι εξοπλισμοί και αναπτύξεις.
Με δεδομένο ότι Ελλάδα και Κύπρος είναι χώρες-σύνορο για την ΕΕ, η οποία αναπτύσσει τον Ευρωστρατό και το Ευρωπαϊκό Αμυντικό Ταμείο, οι ισορροπίες στην περιοχή περιπλέοκονται και κάθε κίνηση επιδρά σε παραπάνω από μια σκακιέρες. Συνεπώς, η πρωτοβουλία της Ελλάδας για επίσπευση της ανάπτυξης των νέων διευρυμένων δυνατοτήτων θαλάσσιας επιτήρησης που προβλέπονται στο πλαίσιο της PESCO, συνιστά τη χρήση ευρωπαϊκών μέσων για τη διασφάλιση του αμερικανικού project και την πρώτη πραγματική επιχειρησιακή ενεργοποίηση της Ευρώπης.
Το σκηνικό όμως, αυτό, προκαλεί ασφυξία στην Τουρκία, καθώς από τη μια οι ΗΠΑ την έχουν αποκλείσει από τον σχεδιασμό και από την άλλη η ΕΕ επικυρώνει την αμερικανική κυριαρχία στην περιοχή προσφέροντας και επιχειρησιακή υποστήριξη, ενώ δημιουργούνται οι προοπτικές ενίσχυσης των ευρωπαϊκών στρατηγικών δεσμών με Ισραήλ και Αίγυπτο, χώρες που η Άγκυρα κατατάσσει στην κατηγορία “άσπονδων φίλων”.
Ασπίδα: Αίγυπτος Ισραήλ και Ελλάδα
Στρατηγικά, η υπερσύγχρονη στρατιωτική και αεροπορική μηχανή του Ισραήλ, με τα F-16, F-15 και εσχάτως τα F-35 και την πολυσχιδή Μοσάντ, συναντά την αναβαθμισμένη Αίγυπτο που διαθέτει ελικοπτεροφόρα και πανίσχυρο ναυτικό, δημιουργώντας ένα πλαίσιο προστασίας για την ευρύτερη περιοχή, από το οποίο ευνοούνται πολύπλευρα Ελλάδα και Κύπρος.
Η προέκταση αυτού του πλαισίου στα Βαλκάνια, με την τετραμερή Ελλάδας, Βουλγαρίας, Ρουμανίας και Σερβίας, όμως, προκαλεί την ενόχληση και της Ρωσίας, ενισχύοντας τα πεδία κοινής δράσης με την Τουρκία.
Για να αποφευχθεί η αποσταθεροποιητική δράση της Ρωσίας, με αιχμή του δόρατος την Τουρκία, η Ελλάδα προσφέρει στη Μόσχα το δέλεαρ της διασύνδεσης του Turk Stream με τον ελληνοβουλγαρικό IGB και την εδραίωση πολυεπίπεδης ελληνοτουρκικής ενεργειακής σύνδεσης.
Η Μόσχα δεν είναι ικανοποιημένη, αλλά σε συνδυασμό με τον Nord Stream 2 δεν έχει αρνητικό οικονομικό αποτέλεσμα, διατηρεί τις ροές της και συμμετέχει έστω και οριακά στο νέο δίκτυο αγωγών. Η Τουρκία, όμως χάνει προσβάσεις, στρατηγική ισχύ, υποβαθμίζεται γεωπολιτικά και εγκλωβίζεται.
