Σε μείζον θέμα στη διπλωματική ατζέντα, που αναπόφευκτα θα οδηγήσει σε κλιμάκωση εντάσεων στο Αιγαίο, την Ανατολική Μεσόγειο και τα Βαλκάνια, αναδεικνύονται οι γεωτρήσεις της Κύπρου και η κινητικότητα της Ελλάδας στην κατεύθυνση της ανακήρυξης ΑΟΖ με την Αίγυπτο και την εμπέδωση του νέου γεωοικονομικού-ενεργειακού δόγματος, βασικός πυλώνας του οποίου είναι ο East Med και η επέκτασή του μέχρι την Κεντρική Ευρώπη, καθώς αποτελεί πρόκριμα για τη διασφάλιση της ενεργειακής ασφάλειας στην περιοχή, που συνεπάγεται την αποδυνάμωση της θέσης και των εσόδων της Ρωσίας.
Η αντίδραση της Τουρκίας, μέχρι στιγμής, παραμένει ελεγχόμενη και εντός ορίων, καθώς περιορίζεται σε ρητορικές κορώνες και περιοδική αύξηση της παραβατικότητας στο Αιγαίο, ενώ οι γεωτρήσεις διεξάγονται σε τουρκικά χωρικά ύδατα και σε περιοχές με περιορισμένο βάθος, έως 500 μέτρα. Ωστόσο, οι ενδείξεις δεν είναι καλές για τη συνέχεια, δεδομένης της de facto εμπλοκής της Ρωσίας και της προοπτικής διάχυσης της έντασης που δημιουργείται.
Μέχρι στιγμής, οι επαναλαμβανόμενες δηλώσεις του Ταγίπ Ερντογάν και άλλων Τούρκων αξιωματούχων κατά της δημιουργίας τετελεσμένων στην Ανατολική Μεσόγειο, είναι αντιδράσεις που στην Ελλάδα και την Κύπρο γίνονται μεν αντιληπτές ως προκλήσεις, αλλά μέχρι στιγμής κινούνται στο κάτω εύρος των προσδοκώμενων και των δυνατοτήτων της Τουρκίας, η οποία επιδεικνύει απροθυμία να διευρύνει το μέτωπο.
«Δεν θα επιτρέψουμε προσπάθειες απόσπασης των φυσικών πόρων στην Ανατολική Μεσόγειο, οι οποίες θα εξαιρούν εμάς και την ‘Τουρκική Δημοκρατία της Βορείου Κύπρου’”,
είπε ο Ερντογάν κατά τη διάρκεια τελετής παράδοσης μίας κορβέτας στο Τουρκικό Πολεμικό Ναυτικό, στην Κωνσταντινούπολη.
Ο Ερντογάν πρόσθεσε ότι
“όσοι πιστεύουν ότι θα μπορούσαν να προχωρήσουν σε βήματα ενάντια στην Τουρκία, στην Ανατολική Μεσόγειο ή το Αιγαίο, έχουν αρχίσει να συνειδητοποιούν ότι διαπράττουν έναν «τεράστιο λάθος».
Ενώ κατέληξε διευτκρινίζοντας ότι:
«Δεν εποφθαλμιούμε τα δικαιώματα, τους νόμους και τα εδάφη άλλων κρατών. Προστατεύουμε μόνο τα δικαιώματα της δικής μας χώρας και των αδελφών μας»,
Με τη δήλωση αυτή ο Ταγίπ Ερντογάν στέλνει μήνυμα στην Αθήνα, την Ευρώπη και τις ΗΠΑ για το πλαίσιο των αντιδράσεων, την οπτική του και την απαίτηση της Τουρκίας οι γεωτρήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο να ενταχθούν στο πακέτο του Κυπριακού.
Στις αιτιάσεις Ερντγάν έχει απριόρι απαντήσει ο πρόεδρος της Κύπρου Νίκος Αναστασιάδης, ο οποίος ξεκαθάρισε ότι είναι ανοιχτός σε συμφωνία ενεργειακής συνεργασίας και με την Τουρκία, αλλά μετά την επίλυση του Κυπριακού.
Οι κινήσεις Ελλάδας-Κύπρου και Ισραήλ
Από την άλλη πλευρά, Αθήνα, Λευκωσία, Βουλγαρία και πΓΔΜ κινούνται με μεγάλη ταχύτητα και σε πολλά μέτωπα, καθώς από τη μια πλευρά η Exxon Mobil ετοιμάζεται για γεωτρήσεις στο οικόπεδο 10 στην κυπριακή ΑΟΖ, ενώ παράλληλα η Ελλάδα αναλαμβάνει σειρά διπλωματικών και αμυντικών πρωτοβουλιών που ανεβάζουν την ένταση, όχι μόνο με την Τουρκία αλλά και με τη Ρωσία.
Όπως ανακοίνωσαν οι πρωθυπουργοί Ελλάδας και Βουλγαρίας, στο πλαίσιο της τετραμερούς Συνόδου Κορυφής στη Βάρνα ο αγωγός IGB εισέρχεται στα τελικά στάδια σχεδιασμού, ενώ η ΔΕΣΦΑ, τα ΕΛΠΕ και η ΔΕΗ έχουν ξεκινήσει ήδη τις διαδικασίες διασύνδεσης με την πΓΔΜ. Παράλληλα, στην ίδια Σύνοδο συμμετείχε και ο πρωθυπουργός του Ισραήλ, Μπενιαμίν Νετανιάχου, καθώς το Ισραήλ θα αναδειχθεί σε νέο βασικό ενεργειακό εταίρο τόσο της Ελλάδας όσο και των υπολοίπων χωρών στα Βαλκάνια, με στόχο την προώθηση του αγωγού μέχρι την κεντρική Ευρώπη.
Όπως έχει εγκαίρως επισημάνει το Crisis Monitor, η Ελλάδα είναι αναγκασμένη να διαφοροποπιήσει το αμυντικό δόγμα που διαθέτει, καλύπτοντας πλέον ενεργά με πλήρη ασπίδα, χρόνους και αποτρεπτική ισχύ την Ανατολική Μεσόγειο, τόσο για την προάσπιση των συμφερόντων της Λευκωσίας, που αναπτύσσει δραστηριότητα στην ΑΟΖ, όσο και για την εμπέδωση του αισθήματος ασφαλείας των επενδυτών που έχουν αναλάβει και καλούνται να αναλάβουν έργα για την εξόρυξη υδρογονανθράκων στην Ελλάδα, αλλά και για τη διασφάλιση του East Med, ο οποίος θα ξεκινά από το Ισραήλ, θα διέρχεται από Κύπρο και Κρήτη και θα τερματίζει στην Ιταλία, ενώ με νέο αγωγό θα διασχίσει το Αιγαίο για να φτάσει στα Βαλκάνια.
Υπ’ αυτό το πρίσμα, η πρόσφατη άσκηση μετακίνησης και εμπλοκής μαχητικών ελικοπτέρων Apache και μεταγωγικών, υψηλής δυναμικότητας, Chinook, από την Ελλάδα στο Ισραήλ μέσω Κρήτης και Κύπρου αποτελεί μια ένδειξη της προσπάθειας διεύρυνσης της περιοχής κάλυψης των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων, ενώ στην ίδια κατεύθυνση κινούνται και οι πρωτοβουλίες για άμεση προμήθεια νέων φρεγατών και ταχέων πλοίων καθώς και η αναβάθμιση των F-16.
Η άσκηση της Αεροπορίας Στρατού, εντάσσεται στην προσπάθεια αναβίωσης του -επί χρόνια ανενεργού- Δόγματος Ενιαίου Αμυντικού Χώρου Ελλάδας-Κύπρου, το οποίο η Τουρκία έχει χαρακτηρήσει εν δυνάμει απειλή για την εθνική της ασφάλεια.
Ρωσικός δάκτυλος στο παρασκήνιο
Αν και τα σχέδια είναι φιλόδοξα και μακρόπνοα, η πίεση με την οποία προωθείται η υλοποίησή τους ανησυχεί ιδιαίτερα τη Ρωσία, καθώς συνδέονται άμεσα με την προσπάθεια περιορισμού της ρωσικής σφαίρας επιρροής και την επέκταση της ευρωατλαντικής, η οποία αν και δεν έχει πάντα ενιαίο ρυθμό, σε όλες τις εκφάνσεις της αποτελεί απειλή τόσο σε εμπορικό όσο και σε γεωπολιτικό επίπεδο για το Κρεμλίνο.
Συνεπώς, δεν θα πρέπει να παραβλεφθεί και να υποβαθμιστεί ο ρόλος της Ρωσίας σε ενδεχόμενες τουρκικές προκλήσεις, καθώς η Μόσχα θα είναι ο βασικός χαμένος εφόσον ευοδωθούν τα σχέδια διαφοροποίησης του ενεργειακού μίγματος σε Ελλάδα και Βαλκάνια.
Η Ρωσία εκδήλωσε την ανησυχία της για την αύξηση της νατοϊκής παρουσίας στην Ελλάδα κατά την επίσκεψη του Πάνου Καμμένου στη Μόσχα, όταν ο Ρώσος υπουργός Άμυνας προέβη σε δημόσιες δηλώσεις για το θέμα, στέλνοντας έτσι μήνυμα ότι η Μόσχα δεν σκοπεύει να μείνει με σταυρωμένα τα χέρια καθώς νιώθει απειλούμενη.
