Λύσεις “out of the box” που στη συγκεκριμένη περίπτωση ερμηνεύονται ως “εκτός συνόρων” είναι αναγκασμένη αναζητήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση για το προσφυγικό-μεταναστευτικό, καθώς η πολυδιάσπαση στο εσωτερικό και οι επερχόμενες ευρωεκλογές καθιστούν το θέμα πεδίο αντιπαράθεσης προς άγρα ψήφων και αντισταθμιστικών ωφελημάτων, περιορίζοντας ή ακόμα και υποσκάπτοντας την όποια πολιτική βούληση για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της κρίσης που βρίσκεται μια ανάσα πριν την υποτροπή.
Η υποβάθμιση στην ατζέντα, εξ όσων έχουν γίνει γνωστά, του θέματος της συμφωνίας ΕΕ-Τουρίας καθώς και των κονδυλίων για στήριξη των χωρών της Αφρικής, είναι ένδειξη ότι Γερμανία, Γαλλία και Κομισιόν επιχειρούν να χειριστούν αυτά τα θέματα με χαμηλούς τόνους, χωρίς να εμπλέξουν τις χώρες του V4, έτσι ώστε να περιορίσουν τις παρεμβάσεις και τις αντιδράσεις, που θα μπορούσαν να δυναμιτίσουν ευαίσθητες διαπραγματεύσεις.
Η σθεναρή αντίσταση -σχεδόν βέτο- του Βίκτορ Ορμπάν στη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής, υπό το φόβο της απώλειας ελέγχου των συνόρων της Ουγγαρίας, είναι ενδεικτική του κλίματος που επικρατεί στην Άτυπη Σύνοδο Κορυφής στο Σάλτσμπουργκ, υπό την αιγίδα της προεδρεύουσας Αυστρίας.
Η αντίδραση του Ούγγρου πρωθυπουργού, στη δημιουργία Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής, ήταν μεν αναμενόμενη, μπορεί όμως να καθυστερήσει σημαντικά τις διαδικασίες, αν και μπορεί να επιλεγεί το μοντέλο του ευρωστρατού, με εθελοντική συμμετοχή χωρών, ώστε να παρακαμφθούν οι αντιδράσεις, περιορίζοντας όμως εξ αρχής το ρόλο, τη δικαιοδοσία και συνεπώς την αποτελεσματικότητά της.
Παρά το αρχικό αδιέξοδο που διαφαίνεται, υπάρχει, ωστόσο, ακόμα περιθώριο για την επίτευξη συμφωνίας, το κλειδί της οποίας βρίσκεται στην αναθεώρηση της πολιτικής ασύλου, την αντικατάσταση της πολιτικής των ποσοστώσεων και στα αντισταθμιστικά οφέλη που επιδιώκουν ανατολικοευρωπαίοι και νότιοι.
Μεγάλη πρόσβαση στα κέντρα λήψης αποφάσεων της ΕΕ ζητά του Group Visegrad, με τον Βίκτορ Ορμπάν να χαρακτηρίζει την ΕΕ “χριστιανική ένωση”, ενώ οι νότιοι ζητούν οικονομική ελαστικότητα και περισσότερα κονδύλια. Η Άγκελα Μέρκελ, που μόλις σταμάτησε ένα “μίνι” πραξικόπημα στη χώρα της, καρατομώντας και εν συνεχεία αναβαθμίζοντας τον διευθυντή της υπηρεσίας πληροφοριών σε υφυπουργό Εσωτερικών, καλείται να δώσει λύσεις και να άρει τα αδιέξοδα.
Δεν είναι όμως καθόλου βέβαιο ότι η Άγκελα Μέρκελ και ο Εμμάνουελ Μακρόν θα θελήσουν να πάρουν το μονοπάτι των υποχωρήσεων και των συμβιβασμών, με εκπτώσεις και παραχωρήσεις που δύναται να ανατρέψουν την πολιτική ατζέντα ενόψει ευρωεκλογών και τη στιγμή που στο εσωτερικό των χωρών τους είναι αμφότεροι αποδυναμωμένοι.
Λύση με… παράθυρο προτείνει ο Τσίπρας
Ο Έλληνας πρωθυπουργός, Αλέξης Τσίπρας, κατά την ομιλία του στο δείπνο, ζήτησε πολυεπίπεδη ευρωπαϊκή παρέμβαση στο προσφυγικό-μεταναστευτικό, ενόψει και της νέας έξαρσης λόγω της επικείμενης επέμβασης στην Ιντλίμπ, επισημαίνοντας ότι:
1. Ο μόνος τρόπος αντιμετώπισης της πρόκλησης των προσφυγικών ροών είναι μια ολοκληρωμένη, ευρωπαϊκή προσέγγιση. Η καλύτερη διαχείριση των συνόρων είναι σημαντική, αλλά είναι μόνο μια πτυχή της αναγκαίας προσέγγισης. Απαιτείται δίκαιη κατανομή των βαρών στο εσωτερικό της Ευρώπης και καλύτερη συνεργασία με τις τρίτες χώρες.
2. Είναι ανάγκη να συσταθεί το συντομότερο δυνατό η Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή.
3. Είναι ανάγκη να αναθεωρηθεί το Ευρωπαϊκό Σύστημα ασύλου εντός του 2018, σε κατεύθυνση δίκαιης και αναλογικής κατανομής βαρών.
Στην κατεύθυνση αυτή κινήθηκαν επίσης, μεταξύ άλλων χωρών, η Γαλλία, η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Γερμανία.
4. Το σημαντικό δεν είναι μόνο η αναβάθμιση της FRONTEX σε Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή, αλλά ταυτόχρονα η αναβάθμιση της EASO (Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Ασύλου) και ο σταδιακός εξευρωπαϊσμός της διαδικασίας χορήγησης ασύλου, με δικλείδες ασφαλείας για τα κυριαρχικά δικαιώματα των κρατών-μελών. Ο πρωθυπουργός τόνισε, επίσης, ότι η σημαντικότερη πτυχή της Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής είναι η συγκρότηση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Επιστροφών που ζητάει εδώ και καιρό η Ελλάδα.
Οι αντιδράσεις Ορμπάν
Αν και εκ πρώτης όψεως η λύση που προωθεί ο Αλέξης Τσίπρας κινείται στο ευρωπαϊκό πλαίσιο, μια πιο προσεκτική ματιά στις αρμοδιότητες, την ευχέρεια και τη διοικητική αρμοδιότητα της ευρωπαϊκής συνοριοφυλακής, όπως αυτά περιγράφονται στα συστατικά κείμενα της νέας αρχής, δικαιολογούν -εν μέρει- τις ανησυχίες του Βίκτορ Ορμπάν.
Ο Ούγγρος πρωθυπουργός προσπαθεί, βέβαια, να εργαλειοποιήσει τις όποιες διαφωνίες έχει επιδιώκοντας διαφορετική ατζέντα και κινούμενος σε λογική αποσυσπείρωσης της ΕΕ, εντούτοις εντοπίζει το θέμα στις σωστές του διαστάσεις, καθώς η νέα δύναμη θα ερμηνεύει αυτόνομα και θα υλοποιεί ευρωπαϊκές πολιτικές, χωρίς τη δυνατότητα παρέμβασης εθνικών αρχών και με θολό, ακόμα, καθεστώς λογοδοσίας.
Η νέα δύναμη, που θα περιλαμβάνει τη Frontex, θα λαμβάνει αποφάσεις “screening” επιτρέποντας ή απαγορεύοντας την υποβολή αιτήσεων ασύλου, θα πραγματοποιεί απελάσεις, επαναπροωθήσεις και θα είναι υπεύθυνη για την κινητικότητα μεταναστών σε ευρωπαϊκό έδαφος, αφαιρώντας αρμοδιότητες από εθνικές αρχές, ενώ θα έχει καθοριστική παρέμβαση στη δημιουργία και λειτουργία των hot spots και των δομών διαμονής προσφύγων.
Συνεπώς, το πλαίσιο της λύσης που διαμορφώνεται περιλαμβάνει μια πιο ταχεία, αλλά με περισσότερες απορρίψεις πολιτική ασύλου, ενισχυμένη ευρωπαϊκή παρουσία στα σύνορα και αύξηση της χρηματοδότησης προς τις χώρες εισόδου.
