Σε ανοιχτή σύγκρουση βρίσκονται πλέον η Εκκλησία της Ρωσίας και το Οικουμενικό Πατριαρχείο καθώς εκδίδεται ο “Τόμος”, ήτοι η πράξη απονομής αυτοκεφαλίας στην Εκκλησία της Ουκρανίας, ενώ ο πατριάρχης Κύριλος αποφάσισε τη διακοπή κοινωνίας με τον πατριάρχη Βαρθολομαίο.
Η εκκλησιαστική κρίση εντάσσεται στη γενικότερη πολιτική και στρατιωτική αντιπαράθεση και αποτελεί βήμα απεμπόλησης της ρωσικής επιρροής από την Ουκρανία, καθιστώντας το ζήτημα κατ εξοχήν πολιτικό και τοποθετώντας το υψηλά στη διπλωματική ατζέντα.
Με δεδομένες τις ισχυρές σχέσεις του Πατριάρχη Βαρθολομαίου με την Ελλάδα και την ελληνική κυβέρνηση, αν και φέρει τουρκική υπηκοότητα, τα απόνερα της συγκεκριμένης κρίσης μπορεί να επηρρεάσουν τις ήδη αποδυναμωμένες σχέσεις Αθήνας-Μόσχας με απρόβλεπτες συνέπειες σε πολλαπλά επίπεδα.
Όπως έγινε γνωστό, σε έκτακτη συνεδρίαση της Ιεράς Συνόδου της Ρωσικής Εκκλησίας ο πατριάρχης Μόσχας και Πασών Ρωσίων Κύριλλος δε θα μνημονεύει πλέον τον Ορθόδοξο Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, ενώ η Ρωσική Εκκλησία δε θα συμμετάσχει πλέον όπου θα προΐστανται εκπρόσωποι του Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης.
Οι πράξεις αυτές είναι το αποτέλεσμα αυτού που στην εκκλησιαστική διπλωματία θεωρείται διακοπή κοινωνίας και είναι ένα βήμα πριν από το σχίσμα των εκκλησιών.
Παράλληλα, η ρωσική Εκκλησία σε μια πραξικοπηματική κίνηση, καλεί σε σύνοδο τις υπόλοιπες εκκλησίες, θέλοντας να υποσκάψει το Οικουμενικό πατριαρχείο και να ανοίξει ένα νέο εκκλησιαστικό power struggle, αντίστοιχο του οποίου δεν έχει δει η ορθοδοξία μετά το σχίσμα με την καθολική Εκκλησία.
Όπως αναφέρεται σε σχετικό ανακοινωθέν της Ιεράς Συνόδου της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας:
«συνειδητοποιώντας ότι αυτό που συμβαίνει θέτει σε κίνδυνο ολόκληρο τον κόσμο της Ορθοδοξίας, καλεί τις άλλες Εκκλησίες να την ακολουθήσουν και να ξεκινήσουν μία πανορθόδοξη συζήτηση για την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στην Ουκρανία»,
Η ρωσική Εκκλησία μακρύ χέρι του Πούτιν
Για την εκκλησία της Ρωσίας και κατ επέκταση για το Κρεμλίνο, η Εκκλησία της Ουκρανίας αποτελεί έναν ισχυρό διακρατικό δεσμό, ο οποίος προσφέρει επιρροή και δυνατότητα άσκησης πολιτικής σε μια ιδιαίτερα κρίσιμη περίοδο, σε μια καθοριστικής σημασίας περιοχή, τη στιγμή που ο Βλάντιμιρ Πούτιν χάνει τις προσβάσεις του στα Βαλκάνια.
Χωρίς την παρέμβαση της Εκκλησίας το αντιρωσικό αίσθημα στην κοινωνία μπορεί να ενισχυθεί σε μεγάλο βαθμό, καθώς αν ξεπεραστούν τα στεγανά “των αδελφών Χριστιανών” τότε πρόκειται απλά για εχθρούς.
Είχε προηγηθεί, δε, επίσημη σκληρή ανακοίνωση της Ρωσικής Εκκλησίας κατά του Φαναρίου, στην οποία έκανε λόγο για «κατάφωρη παραβίαση των κανόνων της Εκκλησίας» και πως οι ενέργειές του απειλούν την ενότητα της Ορθοδοξίας.
Επίθεση στον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο είχε εξαπολύσει και ο υπεύθυνος εξωτερικών σχέσεων του Πατριαρχείου Μόσχας, μητροπολίτης Βολοκολάμσκ Ιλαρίων, ο οποίος με συνέντευξή του σε ρωσικό τηλεοπτικό δίκτυο απειλούσε με αντίποινα το Οικουμενικό Πατριαρχείο αν τελικώς εγκατασταθούν στο Κίεβο οι έξαρχοι του Φαναρίου. «Αν το Οικουμενικό Πατριαρχείο δεν επανεξετάσει την απόφασή του, θα αναγκαστούμε να σκεφτούμε μέτρα αντιποίνων, τα οποία συζητάμε στη Ιερά Σύνοδο».
Ο ίδιος μάλιστα ξεκαθάριζε πως η Μόσχα, σε περίπτωση που το Φανάρι επιμείνει στη θέση του, δεν έχει άλλη επιλογή από το «να διακόψει την κοινωνία με την Κωνσταντινούπολη», εξαπολύοντας ταυτόχρονα σφοδρή επίθεση κατά του κ. Βαρθολομαίου. «Ο Οικουμενικός Πατριάρχης δεν θα έχει πλέον το δικαίωμα να αυτοαποκαλείται ως ο ηγέτης 300 εκατομμυρίων ορθοδόξων, αφού οι μισοί δεν θα τον αναγνωρίζουν. Με τις πράξεις του στην πραγματικότητα χωρίζει την Ορθοδοξία».
Θέση στις εξελίξεις έλαβε και το Κρεμλίνο, δια του εκπροσώπου Τύπου, Ντιμίτρι Πεσκόφ, ο οποίος δήλωσε ότι
«Η Μόσχα παρακολουθεί τις εξελίξεις σχετικά με την πιθανή αυτοκεφαλία της ουκρανικής Εκκλησίας, αλλά το κράτος δεν μπορεί να παρέμβει σε αυτά τα ζητήματα»
Θέλοντας να διατηρήσει με αυτό τον τρόπο μια επίφαση ουδετερότητας και να διατηρήσει τον πολιτικό δίαυλο με το Φανάρι ανοιχτό.
«Φυσικά προκαλεί ανησυχία η πληροφορία για τις πιθανές λύσεις σε ό,τι αφορά την εκκλησία της Ουκρανίας. Αλλά την ίδια ώρα αυτά τα ζητήματα άπτονται του ενδοεκκλησιαστικού διαλόγου, είναι εκκλησιαστικά ζητήματα, βεβαίως το κράτος δεν μπορεί να ανακατευτεί σε αυτά. Για την Μόσχα και για ολόκληρο τον ορθόδοξο κόσμο, το μόνο προτιμώμενο σενάριο είναι η διατήρηση της ενότητας»
δήλωσε ο Πεσκόφ, στέλνοντας παράλληλα μήνυμα για τη θέση του Βλάντιμιρ Πούτιν.
Τρεις εκκλησίες
Στο Κίεβο λειτουργούν τρεις παράλληλες Ορθόδοξες Εκκλησίες: Η πρώτη Εκκλησία είναι η «Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία» με επικεφαλής τον μητροπολίτη κ. Ονούφριο, που παραμένει σε εκκλησιαστική ένωση με το Πατριαρχείο Μόσχας. Κατηγορείται ότι ιερείς της ευνόησαν τις επιχειρήσεις για την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία και την απόσχιση της Ανατολικής Ουκρανίας.
Η δεύτερη είναι η «Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία» (Πατριαρχείο Κιέβου) με επικεφαλής τον Πατριάρχη Κιέβου κ. Φιλάρετο. Είναι η Εκκλησία που έχει καταθέσει το αίτημα αυτοκεφαλίας στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Θεωρείται από τους Ρώσους «σχισματική», διότι αποσχίστηκε τη δεκαετία του ’90 από το Πατριαρχείο Μόσχας και ο Πατριάρχης Κιέβου δεν αναγνωρίζεται ως «Πατριάρχης».
Η τρίτη είναι η «Ουκρανική Αυτοκέφαλος Ορθόδοξη Εκκλησία» με επικεφαλής τον μητροπολίτη κ. Μακάριο.
