Προβλήματα αρμοδιότητας, επιχειρησιακού και υπηρεσιακού ανταγωνισμού προσπαθεί να επιλύσει με τη δημιουργία Εθνικής Υπηρεσίας Διαχείρισης Εκτάκτων Αναγκών η κυβέρνηση, δομή που εκ πρώτης όψεως φαίνεται στιβαρή και φιλόδοξη.
Αν και η κυβέρνηση δέσμευσε ήδη πόρους 500 εκατ., δεν προέβλεψε, εν τούτοις, σαφές χρονοδιάγραμμα υλοποίησης, ξεκάθαρη υπηρεσιακή ανωτερότητα έναντι των υπολοίπων εμπλεκομένων υπηρεσιών, ενώ απουσιάζει και η ενιαία διαχείριση της πρώτης απάντησης (first response).
Από τους βασικούς πυλώνες του σχεδιασμού προκύπτει διάθεση της κυβέρνησης για τη δημιουργία αυτόνομης δομής, η οποία αμέσως μετά την ενεργοποίησή της θα έχει τη διαχείριση με διοικητή συμβάντος, που συνεπάγεται ότι θα αναλαμβάνει την επιχειρησιακή ευθύνη.
Ωστόσο, κάτι τέτοιο προϋποθέτει τη δημιουργία νέου ενοποιημένου μόνιμου κέντρου επιχειρήσεων, κάτι που δεν αποτυπώνεται στον σχεδιασμό, από τον οποίο επίσης απουσιάζει πρόβλεψη για την εδραίωση ενιαίου κέντρου άμεσης ανάγκης, ήτοι ενιαίου τηλεφωνικού κέντρου για όλες τις περιπτώσεις άμεσων αναγκών που θα περιλαμβάνει όλα τα σώματα ασφαλείας.
Χωρίς ενιαία δομή πρώτης απάντησης, όπως λέγεται, θεωρείται πρακτικά αδύνατη, η αποτελεσματική επιχειρησιακή διαχείριση μεγάλων κρίσεων, καθώς η πληροφόρηση για το είδος των περιστατικών σε κίνδυνο, τον όγκο των ανθρώπων και η πρώτη εκτίμηση για το επίπεδο της απάντησης θα συνεχίσουν να διεξάγονται αποσυνδεδεμένα και χωρίς real time ενιαία διαχείριση.
Αν για παράδειγμα υπάρχουν κλήσεις για βοήθεια προς το ΕΚΑΒ από ένα συγκεκριμένο σημείο, το τηλεφωνικό κέντρο είναι υποχρεωμένο να στείλει μονάδες, ασχέτως αν αυτές δεν μπορέσουν τελικά να φτάσουν επειδή υπάρχει εν εξελίξει μέτωπο φωτιάς. Αν όμως η διαχείριση γινόταν σε ενιαίο κέντρο άμεσης βοήθειας, τότε ο αρμόδιος αξιωματικός της πυροσβεστικής, θα απέτρεπε τη χρήση ασθενοφόρων και θα ενέπλεκε τις ένοπλες δυνάμεις ώστε να στείλουν ελικόπτερα ή σκάφη, προκειμένου να παρακαμφθούν οι συμφορημένες οδικές αρτηρίες. Παράλληλα θα ενημέρωνε τις δυνάμεις επί τόπου για την περιοχή όπου βρίσκεται κόσμος που διατρέχει κίνδυνο και θα έδινε οδηγίες για τη δημιουργία ζώνης ασφαλείας και περιοχής εκκένωσης, με σημεία εισόδου και αποχώρησης.
Η αποκεντρωμένη όμως διαχείριση της άμεσης ανάγκης από διαφορετικά κέντρα λήψης και διαβίβασης σημάτων, χωρίς ενιαίο χάρτη απεικόνισης μέσων και με διαφορετικό συντονιστικό μηχανισμό, δεν επιτρέπει την αποτελεσματική συνεργασία και την έγκαιρη δημιουργία πλήρους εικόνας.
Συνεπώς, αν και οι προβλεπόμενες από τον αρχικό σχεδιασμό δομές του νέου φορέα διαχείρισης κρίσεων φαίνονται -εκ πρώτης όψεως- επαρκείς για την επιχειρησιακή διαχείριση εν εξελίξει περιστατικών, χωλαίνουν στην αναγνώριση και αρχική αντίδραση του μηχανισμού. Κενά στην ενημέρωση των παραγόντων και αποκεντρωμένη διοίκηση του μηχανισμού άμεσης ανάγκης όμως είναι πιθανό να δημιουργήσουν επικαλύψεις και χάος δυσχεραίνοντας την έγκαιρη αντιμετώπιση και δημιουργώντας εσωτερικό ανταγωνισμό
Σύμφωνα με τη φιλοσοφία του νέου συστήματος, θα εξερευνηθεί ο τρόπος αναβάθμισης του ρόλου των ενόπλων δυνάμεων, αξιολογούνται επιρροές απ’ όσα ισχύουν σ’ άλλες χώρες, στη χρήση της νέας τεχνολογίας, στον ρόλο του κάθε εμπλεκόμενου φορέα, αλλά και στον τρόπο στελέχωσης του οργανισμού.
Διαμηνύεται, ακόμη, ότι το οργανωτικό, λειτουργικό και επιχειρησιακό μοντέλο της νέας υπηρεσίας θα είναι ενιαίο, ανεξάρτητα από το είδος, το μέγεθος, την πολυπλοκότητα, την αιτία και την τοποθεσία του συμβάντος, σημείο που αποτελεί την πεμπτουσία του οργανισμού. Ωστόσο, η υλοποίησή του απαιτεί ενιαία δομή πρώτης απάντησης, η οποία δεν υπάρχει στον έως τώρα σχεδιασμό.
Οι άξονες της νέας Υπηρεσίας Διαχείρισης Εκτάκτων Αναγκών
- Κατάρτιση Εθνικού Συστήματος Διαχείρισης Εκτάκτων Αναγκών (ΕΣΥΔΕΑ), που θα αποτελέσει τον – εθνικού επιπέδου – οδηγό και το πλαίσιο αναφοράς για τη διαχείριση εκτάκτων αναγκών στη χώρα, αξιοποιώντας καλές πρακτικές προηγμένων χωρών στον τομέα.
- Υλοποίηση όλων των αναγκαίων θεσμικών παρεμβάσεων για τη μετεξέλιξη της γ.γ. Πολιτικής Προστασίας σε αυτοτελή Εθνική Υπηρεσία Διαχείρισης Εκτάκτων Αναγκών με επικεφαλής διοικητή και υπαγωγή στο υπουργείο Εσωτερικών, κατάρτιση Οργανισμού και στελέχωση της νέας υπηρεσίας, κατ’ εξαίρεση των κείμενων διατάξεων και του νόμου περί κινητικότητας στο Δημόσιο.
- Συστηματική αξιοποίηση, διεύρυνση και εξειδίκευση της – ήδη σημαντικής – συμβολής των ενόπλων δυνάμεων σε μέσα και προσωπικό, στο πλαίσιο του νέου Εθνικού Συστήματος Διαχείρισης Εκτάκτων Αναγκών.
- Υλοποίηση νέου επιχειρησιακού μοντέλου για τη λειτουργία των κέντρων επιχειρήσεων στο οποίο θα προβλέπεται η εκπροσώπηση όλων των εμπλεκόμενων φορέων στο κατάλληλο επίπεδο (Πυροσβεστική Υπηρεσία, ΕΚΑΒ, ΕΛΑΣ, ΕΕΣ, Λιμενικό Σώμα, Εθελοντικά Σώματα, ΓΕΣ, ΓΕΝ, ΓΕΑ, Δασική Υπηρεσία, τεχνικές υπηρεσίες και διευθύνσεις του υπουργείου Υποδομών) και συμμετοχή σε ενιαίο σχεδιασμό και συντονισμό.
- Προσδιορισμός και θεσμοθέτηση κανόνων εμπλοκής (Rules of Engagement /ROE) στη βάση των οποίων θα ενεργοποιείται η συνδρομή των εμπλεκόμενων φορέων και θα τίθεται υπό ενιαίο σχεδιασμό και συντονισμό, ανάλογα με το είδος και το επίπεδο κλιμάκωσης της κατάστασης έκτακτης ανάγκης.
- Ανάπτυξη προτύπων για: α) την αναγκαία ροή, επεξεργασία και διαχείριση πληροφοριών μεταξύ όλων των επιπέδων διοίκησης, των εμπλεκόμενων καθώς και των υποστηρικτικών φορέων, για την αποτελεσματική λειτουργία όλων των φάσεων του κύκλου διοίκησης και ελέγχου, συμπεριλαμβανομένης της εκτίμησης κινδύνου/ απειλής, β) την τυποποίηση Κοινής Επιχειρησιακής Εικόνας (Common Operational Picture-COP) και γ) τις αναγκαίες υποδομές και τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών που θα υποστηρίζουν τη λειτουργία των κέντρων επιχειρήσεων όλων των επιπέδων.
- Πρόβλεψη και εξειδίκευση των αναγκαίων διεπαφών της νέας υπηρεσίας με την επιστημονική-ερευνητική κοινότητα για την υποστήριξη του έργου της, στις φάσεις της πρόληψης, της ετοιμότητας, της ανταπόκρισης και της αποκατάστασης.
- Αναθεώρηση του σχεδιασμού για την αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης στη βάση των αρχών και των προβλέψεων του Εθνικού Συστήματος Διαχείρισης Εκτάκτων Αναγκών.
- Σύνδεση της ασφάλειας και της προστασίας των πολιτών και των υποδομών με τις ανάγκες χωροτακτικού σχεδιασμού και ανάπτυξης.
- Ενσωμάτωση της προστασίας των υποδομών ζωτικής σημασίας.
- Ανάπτυξη σύγχρονου μοντέλου και συστήματος παρακολούθησης και διαχείρισης ανθρώπινων πόρων, μέσων, υλικών και εφοδίων για την αντιμετώπιση έκτακτων αναγκών σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο.
- Αναβάθμιση της επιχειρησιακής δράσης στο πεδίο μέσω της θεσμοθέτησης δομής διοίκησης της οποίας θα προΐσταται εκπαιδευμένος και πιστοποιημένος διοικητής συμβάντος (incident commander).
- Θεσμοθέτηση εκπαιδευτικής δομής και ανάπτυξη ολοκληρωμένων προγραμμάτων για την παροχή εκπαίδευσης και πιστοποίησης στους ρόλους που απαιτεί το νέο σύστημα.
- Διοργάνωση ασκήσεων εφαρμογής του νέου συστήματος για την ευαισθητοποίηση και ενεργοποίηση των πολιτών.
- Συντεταγμένη ενσωμάτωση των εθελοντικών οργανώσεων και αντίστοιχων δομών, με βασική προϋπόθεση τη διαρκή εκπαίδευση και πιστοποίησή τους.
- Συγχρονισμός των παρεμβάσεων με το σχετικό έργο που έχει εγκριθεί από την υπηρεσία Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων της ΕΕ (SRSS) και συντονίζεται από το Κέντρο Μελετών Ασφάλειας για την αναμόρφωση του συστήματος διαχείρισης εκτάκτων αναγκών στη χώρα.
