Ο στόχος της Δράσης elemed είναι να προετοιμάσει το έδαφος για την εισαγωγή της ηλεκτροδότησης των πλοίων (cold ironing), του ηλεκτρικού ανεφοδιασμού και των υβριδικών πλοίων στους θαλάσσιους διαδρόμους της ανατολικής Μεσογείου, ώστε να μειωθεί σημαντικά το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της ναυτιλίας.
Δρ. Μηχ. Αριστείδης Προσπαθόπουλος
Ειδικός Λειτουργικός Επιστήμονας Β’
Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας ΕΛΚΕΘΕ
Οι κύριες δραστηριότητες αφορούν στην εγκατάσταση της πρώτης υποδομής ηλεκτροδότησης πλοίων στην Ανατολική Μεσόγειο στο λιμένα της Κυλλήνης, αντίστοιχες μελέτες για τους λιμένες Πειραιά, Λεμεσού και Koper και πρόταση κανονιστικού-ρυθμιστικού πλαισίου για την εισαγωγή του εξηλεκτρισμού στη ναυτιλία και τους λιμένες της χώρας.
Δεδομένου ότι δύο από τους βασικούς τομείς δραστηριοτήτων και εξειδίκευσης του ΕΛΚΕΘΕ είναι οι Θαλάσσιες Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) και οι μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων στο θαλάσσιο περιβάλλον, η συνεισφορά του ΕΛΚΕΘΕ στις δράσεις του προγράμματος elemed είναι κυρίως: α) σε θέματα που αφορούν στην ηλεκτροδότηση των πλοίων με χρήση των ΑΠΕ, εστιάζοντας στα λιμάνια που συμμετέχουν στο Πρόγραμμα, και β) στα περιβαλλοντικά και κοινωνικο-οικονομικά οφέλη που προκύπτουν από τον εξηλεκτρισμό των κοντινής απόστασης διαδρομών των πλοίων που συνδέουν λιμάνια στην Ανατολική Μεσόγειο. Όσον αφορά το πρώτο σκέλος, το ΕΛΚΕΘΕ εντόπισε και ανέλυσε τα κενά στο απαραίτητο νομοθετικό και εμπορικό πλαίσιο για τη χρήση ΑΠΕ στα λιμάνια που συμμετέχουν στο Πρόγραμμα, και έκανε συστάσεις για τη συνδυαστική χρήση της ηλεκτροδότησης πλοίων στα λιμάνια αυτά με χρήση ΑΠΕ, αφού συγκέντρωσε πληροφορίες για το καθεστώς των ΑΠΕ στα λιμάνια σε διεθνές επίπεδο (Ευρώπη, Η.Π.Α., άλλα λιμάνια ανά τον κόσμο) και εξέτασε το κανονιστικό πλαίσιο των συμμετεχόντων χωρών (Ελλάδα, Κύπρος, Σλοβενία) και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όσον αφορά το δεύτερο σκέλος, το ΕΛΚΕΘΕ περιέγραψε αναμενόμενα περιβαλλοντικά και κοινωνικο-οικονομικά οφέλη με βάση δεδομένα από την ατμοσφαιρική ρύπανση των λιμανιών από τα πλοία, τις σχετικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία, μεθόδους ελάττωσης των σχετικών ρύπων και θαλάσσιους διαδρόμους κοντινής απόστασης στην Ανατολική Μεσόγειο.
-Τι συμβαίνει με τους αέριους ρύπους στα λιμάνια; Πού εστιάζεται το πρόβλημα;
Στις μέρες μας, η συμβολή των εκπομπών αερίων από τα πλοία και των σχετικών λιμενικών δραστηριοτήτων στην τοπική και περιφερειακή ατμοσφαιρική ποιότητα έχει αποκτήσει μεγάλη σημασία. Αυτό οφείλεται κυρίως στις άμεσες επιπτώσεις της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην ανθρώπινη υγεία και στην υποβάθμιση του περιβάλλοντος, στην οποία η ατμοσφαιρική ρύπανση συμβάλλει σημαντικά. Σε συνδυασμό με το μείζον ζήτημα της κλιματικής αλλαγής και των σχετικών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, αυτά τα ζητήματα, έχουν αυξήσει την κοινωνική ευαισθητοποίηση και ανησυχία.
Πιο συγκεκριμένα, τα πλοία, είτε κατά τη διάρκεια του ταξιδιού ή όταν κάνουν ελιγμούς, ή είναι σε αναμονή ή είναι αγκυροβολημένα, μπορούν να παράγουν σημαντικές ποσότητες οξειδίων του αζώτου, οξειδίων του θείου, σωματιδίων και πτητικές οργανικές ενώσεις από την καύση βαρέως μαζούτ και πετρελαίου ντίζελ. Πρόσθετοι ρύποι είναι οι ρύποι της κλιματικής αλλαγής, όπως το διοξείδιο του άνθρακα, ενώ τα τοξικά του αέρα όπως το βενζόλιο και η ακεταλδεΰδη φαίνεται να προκαλούν σοβαρά προβλήματα υγείας. Τα οξείδια του αζώτου και οι πτητικές οργανικές ενώσεις είναι πρόδρομοι του όζοντος, ο οποίος είναι ένας κοινός ατμοσφαιρικός ρύπος που προκαλεί ανησυχίες γύρω από τις περιοχές λιμένων. Το όζον δεν εκπέμπεται απευθείας από πηγές καύσης, αλλά σχηματίζεται από τις δύο ανωτέρω κατηγορίες αερίων στην ατμόσφαιρα με την προσθήκη ηλιακού φωτός. Ο έλεγχος των οξειδίων του αζώτου, οξειδίων του θείου, και των σωματιδίων είναι το επίκεντρο των περισσότερων εθνικών και περιφερειακών ρυθμιστικών οργανισμών και, ως εκ τούτου, το ίδιο ισχύει για τους λιμένες και τις ναυτιλιακές οργανώσεις σε όλο τον κόσμο. Τα αέρια του θερμοκηπίου, συμπεριλαμβανομένου του διοξειδίου του άνθρακα, αντιμετωπίζονται σοβαρά από τους ρυθμιστικούς οργανισμούς, αν και στην περιοχή του λιμένα, οι επιπτώσεις στην υγεία συνήθως έχουν προτεραιότητα έναντι των αερίων του θερμοκηπίου.
– Πώς η τεχνολογία cold-ironing μπορεί να βοηθήσει τα λιμάνια της Ανατολικής Μεσογείου;
Η εφαρμογή τεχνολογιών cold-ironing μπορεί να προσφέρει πολυεπίπεδη βοήθεια (κοινωνική, περιβαλλοντική, οικονομική) στα λιμάνια της Ανατολικής Μεσογείου. Τα πιο σημαντικά οφέλη που αναμένεται να προκύψουν είναι:
Μείωση των επιβλαβών αερίων ρύπων από τα πλοία με αποτέλεσμα τη βελτίωση της ποιότητας του αέρα και την ελάττωση των προβλημάτων δημόσιας υγείας, όπως η πρόωρη θνησιμότητα, η αυξημένη εισαγωγή σε νοσοκομείο για καρδιακές παθήσεις και αυξημένα συμπτώματα του αναπνευστικού συστήματος, κλπ.
Προσέγγιση του στόχου μηδενικών εκπομπών με χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και ελάττωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, με αποτέλεσμα τη συμβολή στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και, φυσικά, βελτίωση της ανθρώπινης υγείας
Μείωση των κραδασμών που προκαλούνται από τις βοηθητικές μηχανές πλοίων που βρίσκονται σε αγκυροβόληση, με συνέπεια την ελάττωση των επιπέδων θορύβου στην περιοχή των λιμανιών
Ενίσχυση της βιώσιμης ναυτιλίας με έμφαση στην κινητικότητα μικρής και μεσαίας εμβέλειας, υποστήριξη των νησιωτικών διασυνδέσεων και αναβίωση της τοπικής δραστηριότητας κατασκευής πλοίων, ειδικά για μικρότερα πλοία
Μείωση των λειτουργικών εξόδων για τους πλοιοκτήτες και τις λιμενικές αρχές (π.χ. μείωση του κόστους των καυσίμων, φόροι ενέργειας και τιμολόγια μεταφοράς) λόγω της τοπικής παραγωγής ενέργειας και της μείωσης των αρνητικών εξωγενών επιπτώσεων
Ενίσχυση του τουρισμού και του εμπορίου/ εμπορικών συναλλαγών στις πόλεις των λιμανιών με την προώθηση πιο οικολογικών τεχνολογιών και την ελαχιστοποίηση της κατανάλωσης ενέργειας, αυξάνοντας τη δημοσιότητα των λιμανιών και αναβαθμίζοντας την ποιότητα ζωής και την αισθητική.
– Πώς συνδέεται η τεχνολογία cold-ironing με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας;
Κατά την εφαρμογή της τεχνολογίας cold-ironing, η ενέργεια που χρησιμοποιείται για την ηλεκτροδότηση των πλοίων μπορεί να προέρχεται είτε από ένα κεντρικό δίκτυο παρόχου ηλεκτρικής ενέργειας ή από γεννήτριες που τροφοδοτούνται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως ο άνεμος, ο ήλιος, η βιομάζα και η γεωθερμία.
Για τους λιμένες, η εναλλακτική ενέργεια γίνεται όλο και πιο δημοφιλής επιλογή ως αποτελεσματική λύση που είναι επίσης φιλική προς το περιβάλλον, δεδομένου ότι το μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αυξάνεται, και σε συνέχεια των διεθνών στόχων για το κλίμα, υπάρχει μετάβαση του ενεργειακού μείγματος ολοένα και περισσότερο προς τις ανανεώσιμες πηγές με αύξηση της απόδοσης και μείωση τους κόστους. Η κρίσιμη σημασία του ρόλου των λιμένων στην ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας υποστηρίζεται από το γεγονός ότι συχνά βρίσκονται σε περιοχές που είναι ιδιαίτερα κατάλληλες για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από τον άνεμο, από διαφοροποιήσεις παλίρροιας, και σε ορισμένες περιπτώσεις από γεωθερμική ενέργεια. Επιπλέον, συχνά υπάρχουν λιμάνια που διαθέτουν ευρείες επίπεδες επιφάνειες, όπως αποθηκευτικούς χώρους και αποθήκες, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την εγκατάσταση ηλιακών συλλεκτών, παρόλο που η υποδομή αυτή δεν μπορεί πάντα να είναι κατάλληλη για μεγάλης κλίμακας εκμετάλλευση της ηλιακής ενέργειας.
Η σημασία της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στους λιμένες συχνά ενσωματώνεται στις κρατικές ενεργειακές πολιτικές/ στρατηγικές στην Ευρώπη, την Αμερική, αλλά και σε άλλα κράτη του κόσμου.
– Υπάρχουν καλές πρακτικές σε άλλα λιμάνια στην Ευρώπη ή διεθνώς που έχουν αναπτύξει τεχνολογία cold-ironing;
Αυτή τη στιγμή υπάρχουν καλές πρακτικές σε πολλά λιμάνια, κυρίως στην Ευρώπη και στις Η.ΠΑ., αλλά και στον Καναδά, στην Κίνα και στην Ιαπωνία. Τα πρώτα λιμάνια που εισήγαγαν την τεχνολογία cold-ironing ήταν αυτά του Göteborg στη Σουηδία και του Zeebrugge στο Βέλγιο το 2000. Ακολούθησαν το Juneau, το Los Angeles και το Seattle (Η.Π.Α.), το Piteå (Σουηδία), το Kemi, το Kotka και το Oulu (Φινλανδία), το Antwerp (Βέλγιο) και το Lübeck (Γερμανία). Το 2008, πενήντα πέντε από τα βασικά λιμάνια του κόσμου, αναγνωρίζοντας τη μοναδική τους ικανότητα ως βασικοί κόμβοι στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού, συνενώθηκαν σε μια δέσμευση για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, ενώ συνέχισαν το ρόλο τους ως μεταφορικών και οικονομικών κέντρων. Έτσι, δημιουργήθηκε το Παγκόσμιο Δίκτυο Λιμένων για το Κλίμα (WPCI), του οποίου οι λιμένες-μέλη είτε έχουν να αναδείξουν καλές πρακτικές για την εφαρμογή της τεχνολογίας cold-ironing ή έχουν εκπονήσει μελέτες για το σχεδιασμό και εγκατάσταση της τεχνολογίας αυτής και προετοιμάζονται για την εφαρμογή της. Έτσι, εκτός από τους προαναφερόμενους λιμένες, έχουν προστεθεί πολλοί ακόμη που χρησιμοποιούν τεχνολογίες ηλεκτροδότησης των πλοίων. Στις αρχές του 2017 υπήρχαν πάνω από 35 λιμένες διεθνώς που χρησιμοποιούσαν την τεχνολογία cold-ironing και πάνω από 25 που προετοιμάζονταν για την εφαρμογή της, εκ των οποίων οι μισοί περίπου είναι Ευρωπαϊκοί.
