Δυναμική ευρω-αμερικανικής αντιπαράθεσης στη διαχείριση του παγκόσμιου τραπεζικού συστήματος εντοπίζουν οι Financial Times με δημοσίευμά τους, καθώς η υπαναχώρηση των ΗΠΑ από τη συμφωνία για το Ιράν και η δέσμευση της ΕΕ σ αυτή, θέτει τις δύο πλευρές σε τροχιά σύγκρουσης για τη χρήση της ελβετικής πλατφόρμας διακίνησης κεφαλαίων “swift”.
Εφόσον όμως τεθεί αυτό το ζήτημα, παράλληλα, ανοίγει και η συζήτηση, αν και σε πρώιμο επίπεδο, για την υιοθέτηση και εναλλακτικών συστημάτων, όπως το blockchain αλλά και το ρώσικο “Mir”.
Διαβάστε επίσης: Τράπεζες: Έτοιμο το δίκτυο αντι-SWIFT της Ρωσίας, για ξέπλυμα χωρίς… κυρώσεις
Αυτή τη στιγμή το Swift αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο του διεθνούς τραπεζικού και χρηματοοικονομικού συστήματος, καθώς αποτελεί το μοναδικό σύστημα άμεσης ανταλλαγής κρυπτογραφημένων μηνυμάτων για τη μεταφορά κεφαλαίων.
Ωστόσο πολλές τράπεζες, χρηματοοικονομικοί οργανισμοί, ακόμα και χώρες επενδύουν πακτωλούς κεφαλαίων στην ανάπτυξη του καινοτόμου αποκεντρωμένου συστήματος blockchain, πάνω στο οποίο έχουν βασιστεί τα κρυπτονομίσματα. Η Ρωσία έχει από το 2015 αναπτύξει το δικό της σύστημα διαχείρισης διατραπεζικών συναλλαγών, το οποίο ωστόσο δεν συνδέεται με το Swift και δεν μπορεί να διενεργήσει συναλλαγές παρά μόνο όπου υπάρχουν τράπεζες που έχουν προσχωρήσει σε αυτό το πρωτόκολλο.
Διαβάστε επίσης: Το Blockchain «αντίδοτο» σε σύνορα και περιορισμούς για το εμπόριο
Για την επιβολή διευρυμένων κυρώσεων η χρήση του Swift είναι απαραίτητη, τόσο για τον έλεγχο της ροής του χρήματος, όσο και για την τραπεζική και χρημαοτοικονομική απομόνωση μιας χώρας. Αναγκαία επίσης είναι η πληροφόρηση και οι δυνατότητες των οίκων εκκαθάρισης συναλλαγών, οι οποίοι επίσης συνδέονται με το swift. Οι κυρίαρχες εταιρίες εκκαθάρισης συναλλαγών όμως είναι το Euroclear και το Clearstream, τα οποία ανήκουν ωστόσο στη γερμανική Deustche Boerse.
Από τη στιγμή όμως που η ΕΕ και η Γερμανία δεσμεύτηκαν απέναντι στην Τεχεράνη για τη διασφάλιση της λειτουργίας της συμφωνίας, αυτό συνεπάγεται ότι το Ιράν θα παραμείνει συνδεδεμένο στις διεθνείς αγορές. Συνεπώς, η προσπάθεια των ΗΠΑ να αποκλείσουν το Ιράν από τις διεθνείς αγορές προσκρούει στην Ευρώπη η οποία κρατάει τα κλειδιά. Αν ωστόσο η ρήξη διευρυνθεί και τεθεί ζήτημα εντολών προς τους οίκους και το swift, τότε ο κίνδυνος ενός διεθνούς τραπεζικού βραχυκυκλώματος είναι αυξημένος.
Η ΕΕ, όμως, έχει κάνει και ένα βήμα ακόμα, θέτοντας επί τάπητος το ενδεχόμενο εγκατάλειψης του δολαρίου ως νόμισμα αναφοράς και συναλλαγών για την αγορά πετρελαίου από το Ιράν, θέση που αν και δεν έχει διατυπωθεί επισήμως, ωστόσο αναδεικνύει τη σφοδρότητα της αντιπαράθεσης με τις ΗΠΑ, όχι μόνο ως προς το Ιράν αλλά και στα ζητήματα διεθνούς εμπορίου.
Το Ιράν έχει προσχωρήσει στο “Mir” αλλά είναι ακόμα άγνωστο σε τι βαθμό, καθώς οι τράπεζές του χρησιμοποιούν το swift μετά την άρση των κυρώσεων. Το Mir, την ανάπτυξη του οποίου επέβλεψε η κεντρική τράπεζα της Ρωσίας, απέχει πολύ από το να αμφισβητήσει την πρωτοκαθεδρία του swift, ενώ υπολείπεται σε λειτουργικότητα και παραμένει ακριβότερο σε όρους κόστους διενέργειας συναλλαγών.
Παρ’ όλα αυτά οι κυρώσεις, οι εξαντλητικοί έλεγχοι και η προσπάθεια εντοπισμού του ηλεκτρονικού ίχνους του χρήματος από όλες τις πλευρές, έχει ενισχύσει την ανάγκη για εναλλακτικά συστήματα, έστω κι αν η χρήση τους περιορίζεται, ακόμα, σε ad hoc περιστάσεις.
Η απόφαση της ΕΕ να επιμείνει και να προστατεύσει τη συμφωνία JCPOA για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και η αποφασιστικότητα με την οποία οι ΗΠΑ επαναφέρουν τις κυρώσεις κατά της Τεχεράνης, αποτελούν τα πρώτα βήματα στην κατεύθυνση της αμφισβήτησης του διεθνούς χρηματοοικονομικού status quo, καθώς κάθε πλευρά θα επιμείνει στις θέσεις της, δημιουργώντας την ανάγκη για αυτόνομα συστήματα συναλλαγών, τα οποία θα μπορούν να διασυνδέονται, διατηρώντας όμως την ανεξαρτησία τους και τη δυνατότητα κατ επιλογή συνδέσεων και αποκοπών. Τέτοια υποδομή προσφέρει -για την ώρα- μόνο το blockchain.
Να τηρήσουν «ενιαία προσέγγιση» στην προσπάθεια να διατηρηθεί σε ισχύ η συμφωνία του 2015 για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, συμφώνησαν το βράδυ της Τετάρτης στη Σόφια οι ηγέτες των 28 χωρών μελών της Ε.Ε., σύμφωνα με το κείμενο συμπερασμάτων.
Όπως αναφέρεται, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων των χωρών-μελών της Ε.Ε. συμφώνησαν ότι θα συνεχίσουν να υποστηρίζουν αυτή τη συμφωνία, «για όσο το Ιράν θα την τηρεί», καθώς και ότι θα αναλάβουν πρωτοβουλίες προκειμένου «να προστατεύσουν τις ευρωπαϊκές εταιρείες οι οποίες πλήττονται από την αμερικανική απόφαση».
Η διατύπωση αυτή, όμως, αν και είναι σχεδιασμένη για να καθησυχάσει τόσο τις επιχειρήσεις όσο και την Τεχεράνη, στην πραγματικότητα ανοίγει τις πόρτες της κολάσεως καθώς καθιστά σαφές ότι η ΕΕ θα κάνει κινήσεις προστασίας των δικών της επιχειρήσεων, που συνεπάγεται κατ ελάχιστο αντισταθμιστικά οφέλη και προστατευτικές πολιτικές, ενώ παράλληλα μπορεί να ερμηνευτεί και ως πρωτοβουλία ανάπτυξης νέου συστήματος συναλλαγών.
Οι τράπεζες πάντως, δεν είναι τόσο απροετοίμαστες, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι έτοιμες να αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται και πλοηγούνται στον κόσμο των χρηματοοικονομικών συναλλαγών, καθώς η τεχνολογία του blockachain και τα εναλλακτικά συστήματα πληρωμών έχουν αρχίσει να τίθενται επί τάπητος από καιρό, τόσο λόγω της έκρηξης της αγοράς κρυπτονομισμάτων όσο και λόγω της “επανάστασης” των e-payments.
