Εντείνεται η αντιπαράθεση ΕΕ-Πολωνίας για την μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος, καθώς η Κομισιόν έκρινε ανεπαρκές το 94σελιδο υπόμνημα που απέστειλε ο νέος πρωθυπουργός, Ματέους Μοραβιέτσκι, εμμένοντας στην πάγια θέση ότι η Βαρσοβία επιχειρεί να θέσει το δικαστικό σύστημα υπό πολιτική επιρροή.
Η αντιπαράθεση της ΕΕ με την Πολωνική κυβέρνηση για το θέμα έχει οδηγήσει τις Βρυξέλλες στην ενεργοποίηση του άρθρου 7 της Ευρωπαϊκής Συνθήκης, το οποίο προβλέπει την ανάληψη νομικής δράσης από την Κομισιόν κατά κράτους-μέλους της Ένωσης για μη συμμόρφωση.
Ο αντιπρόεδρος της ευρωπαϊκής επιτροπής Φρανς Τίμερμανς χαρακτήρισε χθες ανεπαρκή την 94σέλιδη απάντηση της Πολωνίας στις ανησυχίες των Βρυξελλών περί διάβρωσης του κράτους δικαίου στη χώρα. Την ερχόμενη εβδομάδα εκπνέει η προθεσμία που έχουν θέσει οι Βρυξέλλες στη Βαρσοβία προκειμένου να αποκαταστήσει το κράτος δικαίου και να μην ξεκινήσουν διαδικασίες κυρώσεων.
«Συμφωνήσαμε ότι αυτή η λευκή βίβλος (οι 94 σελίδες) δεν είναι απάντηση στις συστάσεις της Κομισιόν», είπε ο Τίμερμανς.
«Αν η ιδέα ότι έχει κανείς δικαίωμα να μεταρρυθμίσει το δικαστικό σύστημα γίνεται κατανοητή ως δικαίωμα να το θέσει υπό πολιτικό έλεγχο, τότε έχουμε πρόβλημα»
Η Βαρσοβία υποστηρίζει ότι η μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος αποσκοπεί στη μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα, καθώς και στην αποπομπή δικαστών που βρίσκονται στη θέση τους από την εποχή του υπαρκτού σοσιαλισμού. Επίσης, καλεί τις Βρυξέλλες να μη σπεύσουν σε συμπεράσματα προτού εξετάσουν την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων στην πράξη.
Υπό τον νέο πρωθυπουργό Ματέουζ Μοραβιέτσκι, η Πολωνία έχει εμπλακεί σε διάλογο με τις Βρυξέλλες, χαμηλώνοντας τους τόνους της αντιπαράθεσης. Οι χθεσινές δηλώσεις του Τίμερμανς υποδηλώνουν ότι αυτός ο διάλογος μάλλον δεν πάει και τόσο καλά. Πάντως, η Πολωνία επέδειξε αυτοσυγκράτηση, αποφεύγοντας να συνδέσει την πειθαρχική διαδικασία εις βάρος της με τα τεκταινόμενα στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Η Ουγγαρία, αντιθέτως, που προσφέρει διπλωματική στήριξη στην Πολωνία, κατήγγειλε ως υποκριτική την στάση της Κομισιόν, λόγω των εξαιρετικά αμφιλεγόμενων διαδικασιών που χρησιμοποιήθηκαν για την προαγωγή του επικεφαλής του επιτελείου του προέδρου Γιούνκερ, Μάρτιν Σελμάγιερ, στο αξίωμα του γενικού γραμματέα της Κομισιόν. Η προαγωγή αμφισβητείται από το Ευρωκοινοβούλιο, ενώ έχει χαρακτηριστεί «καλοσχεδιασμένο πραξικόπημα» από τον γαλλικό Τύπο.
Η θέση της Κομισιόν
Μία σειρά αλλαγών στην εθνική νομοθεσία της Πολωνίας, έχει κάνει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ανησυχεί για την ανεξαρτησία του Συνταγματικού Δικαστηρίου και του κράτους δικαίου γενικότερα στη χώρα. Από τον Νοέμβριο του 2015, παρακολουθεί τις εξελίξεις και συζητά με τις πολωνικές αρχές. Η Ευρωπαϊκή επιτροπή έχει παρουσιάσει τέσσερεις προτάσεις στο πλαίσιο του επονομαζόμενου πλαισίου για το κράτος δικαίου, το οποίο στοχεύει στην αποτροπή της κλιμάκωσης, ωστόσο δεν έχει λάβει καμία απάντηση από την κυβέρνηση της Πολωνίας.
Το κράτος δικαίου αποτελεί βασική αρχή των δημοκρατικών κρατών και διασφαλίζει την ανεξαρτησία του δικαστικού συστήματος. Το άρθρο 2 της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναφέρει ότι ο σεβασμός στο κράτος δικαίου αποτελεί θεμελιακή αξία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η καταπάτηση των ευρωπαϊκών αρχών και αξιών δικαιολογεί τη αντίδραση σε ευρωπαϊκό επίπεδο και είναι που προσπαθεί να πετύχει η διαδικασία η οποία ορίζεται από το άρθρο 7 της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η διαδικασία που ορίζει το Άρθρο 7
Η διαδικασία που ορίζει το άρθρο 7 για την προστασία των ευρωπαϊκών αρχών, εισήχθη με τη Συνθήκη του Άμστερνταμ το 1997 και μέχρι σήμερα δεν έχει τεθεί ποτέ σε ισχύ. Συμπεριλαμβάνει δύο μηχανισμούς – για προληπτικά μέτρα, αν υπάρχει σαφής κίνδυνος παραβίασης των ευρωπαϊκών αρχών και κυρώσεις αν έχει ήδη επιτευχθεί τέτοιου είδους παραβίαση. Δεν έχουν οριστεί συγκεκριμένες κυρώσεις για το κράτος μέλος που προβαίνει σε παραβίαση των Ευρωπαϊκών Συνθηκών, ωστόσο αυτές θα μπορούσαν να συμπεριλαμβάνουν για παράδειγμα την αφαίρεση του δικαιώματος ψήφου στο Συμβούλιο.
Και στους δύο μηχανισμούς, η τελική απόφαση λαμβάνεται από τους εκπροσώπους των κρατών μελών στο Συμβούλιο, ωστόσο οι ψήφοι που χρειάζονται σε κάθε περίπτωση για να ληφθεί απόφαση είναι διαφορετικές.
Στον προληπτικό μηχανισμό, απαιτείται πλειοψηφία 4/5 των κρατών μελών του Συμβουλίου, προκειμένου να ληφθεί απόφαση ενώ για την επιβολή κυρώσεων απαιτείται ομοφωνία μεταξύ των ηγετών των κρατών μελών της ΕΕ. ΤΟ κ-μ για το οποίο διενεργείται η ψηφοφορία δεν λαμβάνει μέρος σε καμία από τις δύο ψηφοφορίες.
Στην περίπτωση της Πολωνίας η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ενεργοποιήσει τον προληπτικό μηχανισμό.
