Στο επίκεντρο της δημοσιότητας βρέθηκαν, για ακόμη μια φορά, οι τουρκικές προκλήσεις στο Αιγαίο επ αφορμής της επετείου των Ιμίων, της ρίψης στεφάνου του υπουργού Άμυνας και της ανησυχίας για το ενδεχόμενο θερμού επεισοδίου, που διατύπωσε ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Αθήνα, Τζέφρι Πάιατ. Αν και τα media στην Ελλάδα ασχολούνται πάντα με την ένταση στο Αιγαίο, σπανίως αυτή αξιολογείται στις πραγματικές της γεωπολιτικές διαστάσεις.
Η συνθετότητα του τουρκικού πολιτικού σκηνικού, το ρευστό και εκρηξιγενές γεωπολιτικό τοπίο στα ανατολικά της σύνορα και η διαδικασία επαναπροσδιορισμού των σχέσεων της Τουρκίας με το NATO, τις ΗΠΑ και την ΕΕ, που ξεκίνησε μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα και έχει οδηγήσει σε επαναπροσέγγιση με τη Ρωσία, αλλά δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμα, διαμορφώνουν ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο εμπίπτουν αλλά όχι περιοριστικά οι ελληνο-τουρκικές σχέσεις.
Ο συνδυασμός στοιχείων από την εσωτερική πολιτική σκηνή της Τουρκίας με τις παραβιάσεις και την κινητικότητα στο Αιγαίο προσφέρει συνήθως περισσότερες απαντήσεις απ ότι η αποσπασματική εξέταση της κατάστασης. Παράλληλα, αν εξεταστούν οι διεθνείς ισορροπίες και ιδιαίτερα οι σχέσεις με την Ευρώπη, τότε η τουρκική δραστηριότητα στο Αιγαίο αλλά και οι δηλώσεις πολιτικών της παραγόντων επιδέχονται και άλλων ερμηνειών.
Ετσι οι τουρκικές προκλήσεις στο Αιγαίο, ιδωμένες κάτω από τα σωστά και προσαρμοσμένα φίλτρα αναδεικνύουν ένα νέο γεωπολιτικό λεξιλόγιο που χρησιμεύει για τη μεταφορά μηνυμάτων, και δεν αποτελούν απλώς επίδειξη ισχύος και προσπάθεια αμφισβήτησης του status quo.
Ενώ οι σχέσεις της Τουρκίας με την ΕΕ έφτασαν στα άκρα, λόγω του πογκρόμ που εξαπέλυσε ο Ταγίπ Ερντογάν, κατά διπλωματών, στρατιωτικών και δικαστικών προσπαθώντας να αποσαθρώσει το “παράλληλο κράτος” του αυτοεξόριστου στις ΗΠΑ Φετουλάχ Γκιουλέν, οι ελληνοτουρκικές σχέσεις, επιδεινώθηκαν όχι όμως στον ίδιο βαθμό. Αντιστοίχως, περιορισμένες ήταν και οι αρνητικές συνέπειες στις ελληνοτουρκικές σχέσεις από το “έμφραγμα” στις σχέσεις Άγκυρας-Ουάσιγκτον, που προκλήθηκε εξαιτίας της αποκάλυψης της δράσης του πρώην συμβούλου εθνικής ασφαλείας του Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος είχε έμμισθη σχέση με την τουρκική κυβέρνηση.
Η Ελλάδα επίσης υιοθέτησε μια ιδιαίτερα σθεναρή πολιτική στάση απέναντι στην Τουρκία, αποδεχόμενη Τούρκους στρατιωτικούς που κατηγορούνται για συμμετοχή στο πραξικόπημα, επιχειρηματίες και διπλωμάτες και ευθυγραμμιζόμενη με τη γερμανική διπλωματική και πολιτική γραμμή, γεγονός που παρά την ένταση που προκάλεσε σε επίπεδο media και πολιτικών δηλώσεων δεν είχε ουσιαστική επίπτωση στο επίπεδο της διμερούς συνεργασίας.
Η Τουρκία, από την πλευρά της, απάντησε σε αυτά ανεβάζοντας την ένταση στο Αιγαίο και καθιστώντας το 2017 μακράν το θερμότερο έτος στην ιστορία των ελληνοτουρκικών σχέσεων, σε επίπεδο καταγεγραμμένων παραβιάσεων του Εθνικού Εναερίου Χώρου της Ελλάδας. Αυτό συνεπάγεται αυξημένα κόστη, κίνδυνο και τριβές. Παρά την κάθετη αύξηση της παραβατικότητας και προκλητικότητας της Τουρκίας σε αέρα και θάλασσα, τις επιχειρήσεις προπαγάνδας στο internet με φωτογραφίες από τα Ίμια και παρενοχλήσεις ακόμα και του ελικοπτέρου του προέδρου της Δημοκρατίας, θερμό επεισόδιο δεν σημειώθηκε.
Μικρότερες ήταν οι επιπτώσεις στο προσφυγικό, όπου η Τουρκία τήρησε -σε γενικές γραμμές- τη συμφωνία που έχει υπογράψει με την ΕΕ για την ανάσχεση και διαχείριση των προσφυγικών ροών, όπου με την εξαίρεση κινήσεων επίδειξης δύναμης και ρητορικών απειλών, από την τουρκική πολιτική ηγεσία, η κίνηση προς τα ελληνικά νησιά από τουρκικά παράλια περιορίσθηκε δραστικά, εν συγκρίσει με το 2016 και το 2015.
Οι διμερείς σχέσεις Ελλάδας και Τουρκίας παρουσίασαν ενδείξεις βελτίωσης το Νοέμβριο, με την επίσκεψη του Έλληνα υπουργού Εξωτερικών στην Άγκυρα, μετά από τη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ, η οποία αν και επιβεβαίωσε την επιβράδυνση των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Τουρκία, εν τούτοις δεν τις πάγωσε και δεν ανέστειλε την οικονομική βοήθεια. Οι κινήσεις αποκατάστασης εμπιστοσύνης μεταξύ των δυο πλευρών δεν δημοσιοποιήθηκαν ποτέ, οδήγησαν όμως στην ιστορική επίσκεψη του Ταγίπ Ερντογάν στην Αθήνα και τις δηλώσεις που ακολούθησαν.
Η Τουρκία τον Δεκέμβριο περιόρισε τη δραστηριότητά της στο Αίγιο, ένδειξη της αλλαγής στάσης, ενώ κατέβασε και πολιτικά τους τόνους, παρά τις έντονες εσωτερικές πιέσεις που δέχεται ο Ταγίπ Ερντογάν από την αντιπολίτευση.
Η βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων αντικατοπτρίζεται και στην αποκατάσταση της ηρεμίας και στις σχέσεις με την Αλβανία και την πΓΔΜ, όπου η Τουρκία διαθέτει ισχυρές προσβάσεις και συμφέροντα που εκφράζονται μέσα από τις θρησκευτικές μουσουλμανικές και εθνικές μειονότητες που έχει θέσει η Άγκυρα υπό την κηδεμονία της.
Τον Ιανουάριο η τουρκική δραστηριότητα στο Αιγαίο ήταν έντονη με 353 παραβιάσεις του Εθνικού Εναερίου Χώρου της Ελλάδας, πλην όμως περιορισμένη σε επίπεδο προκλητικότητας καθώς σημειώθηκαν μόλις 6 εμπλοκές και λίγες υπερπτήσεις. Πιο έντονη αλλά όχι εκρηκτική ήταν η κινητικότητα στη θάλασσα του Αιγαίου, κυρίως λόγω Ιμίων και διαρκούς πίεσης στο εθνικιστικό προφίλ του Ταγίπ Ερντογάν από την αντιπολίτευση.
[infogram id=”611b0b3d-e721-45a0-9525-c72fdb7d9d00″ prefix=”QAo” format=”interactive” title=”Greek airspace infiltrations by turkish aircraft 2015-2017″]
