Να εκμεταλλευτούν τη δυναμική που δημιουργείται στα Βαλκάνια από την προοπτική ενεργοποίησης της ενταξιακής διαδικασίας για τις χώρες της περιοχής επιχειρούν Ελλάδα, Βουλγαρία, Ρουμανία και Σερβία, αναπτύσσοντας κοινή πρωτοβουλία, μέσω της οποίας θα επιχειρήσουν διαμορφώσουν το πλαίσιο μέσα από το οποίο θα κινηθούν οι διαδικασίες και θα παγιώσουν μια ισορροπία δυνάμεων στην περιοχή.
Προβλέποντας ένταση πιέσεων στο πλαίσιο της αντιπαράθεσης NATO-Ρωσίας για τη διαμόρφωση σφαιρών επιρροής οι τέσσερις ηγέτες επιχειρούν να εδραιώνουν ένα μίνιμουμ πολιτικής συνεννόησης, ευθυγραμμίζοντας παράλληλα οικονομικά και γεωπολιτικά συμφέροντα ώστε να ισχυροποιηθεί η δέσμευση και θεσπίζοντας ρεαλιστικούς στόχους σε αυτό το πλαίσιο διασφαλίζοντας την υλοποίηση των συμφωνηθέντων.
Αν και το πλαίσιο παραμένει εν πολλοίς γενικό και ασαφές η εκδήλωση της πρωτοβουλίας συνεπής παρακολούθηση και εξειδίκευσή της στέλνει μηνύματα τόσο τις υπόλοιπες χώρες της περιοχής που επιδιώκουν την ένταξή τους στην ΕΕ και το NATO όσο και στους ίδιους τους σχηματισμούς για τη βούληση των χωρών της περιοχής. Με τον τρόπο αυτό επιδιώκουν να ενισχύσουν τις εθνικές τους θέσεις μέσω της δημιουργίας ενός συλλογικού οργάνου που ταυτόχρονα θα αποτελεί και μέτωπο.
Αυτή τη στιγμή η Σερβία αποτελεί την πρώτη χώρα σε τροχιά ένταξης στην ΕΕ, την πορεία της οποίας θέλει να επιταχύνει η Κομισιόν. Ωστόσο οι στενές σχέσεις με τη Μόσχα είναι ένα ζήτημα που θα αρχίσει σταδιακά να απασχολεί και να προκαλεί τριβές και για την υπέρβαση-διευθέτηση του οποίου το Βελιγράδι θα χρειαστεί συμμάχους με πρόσβαση και βούληση.
Γεωπολιτικά Ελλάδα, Βουλγαρία και Σερβία μπορούν να διαμορφώσουν έναν ελάχιστο κοινό παρονομαστή για πΓΔΜ, Κόσοβο και Αλβανία θέτοντας προαπαιτούμενα και προϋποθέσεις που δεν θα μπορούν να χαρακτηριστούν διμερή ζητήματα αλλά θα είναι de facto αποδεκτά ως μείζονα, αναγκάζοντας την ΕΕ να εντάξει στα κεφάλαια των διαπραγματεύσεων με υ
Αν και ακόμα είναι νωρίς, η σφοδρότητα της σύγκρουσης NATO-Ρωσίας για τον έλεγχο της περιοχής δρα ως επιταχυντής των εξελίξεων και οδηγεί σε ταχεία τήξη των σχηματισμών και πολιτικών συμμαχιών, κατάσταση την οποία επιδιώκουν να εκμεταλλευτούν τόσο σε εθνικό όσο και σε χαμηλότερο πολιτικό επίπεδο οι ηγέτες των εμπλεκόμενων χωρών στην κατεύθυνση της ενίσχυσης ή επίτευξης της πολιτικής τους κυριαρχίας.
Ανάγοντας τις χώρες τους σε ρυθμιστές των εξελίξεων που πυροδοτούν NATO και Ευρωπαϊκή Ένωση οι ηγέτες της Ελλάδας, της Βουλγαρίας, της Ρουμανίας και της Σερβίας διαμορφώνουν παράλληλα ένα μέτωπο πολιτικής προστασίας τους, καθώς ανάγονται σε παράγοντες υλοποίησης ενός ευρύτερου γεωπολιτικού σχεδιασμού ο οποίος θα εξαρτηθεί -σε ένα βαθμό- από την πολιτική σταθερότητα και από τη δυνατότητά τους να κρατούν τις κοινωνίες τους δεσμευμένες σε αυτό τον κοινό στόχο.
Η ατζέντα και τα οικονομικά οφέλη
Επισήμως στο επίκεντρο των διαβουλεύσεων της Συνόδου της Βάρνας βρέθηκε η αναζωογόνηση της ατζέντας της Συνόδου Κορυφής της Θεσσαλονίκης το 2003, όπου αποφασίστηκε η διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τη συμμετοχή βαλκανικών χωρών, με σκοπό την ενταξιακή πορεία των Δυτικών Βαλκανίων.
Οι ηγέτες των τεσσάρων βαλκανικών χωρών συμφώνησαν να αξιοποιήσουν τη βουλγαρική προεδρία της Ε.Ε. και να προτείνουν από κοινού να οργανωθεί Σύνοδος Ευρωπαϊκής Ένωσης – Δυτικών Βαλκανίων.
«Για να μπορέσει η Ευρωπαϊκή Ένωση να παίξει τον ρόλο που της αξίζει στο διεθνές στερέωμα, να ενισχύσει, δηλαδή, τον διεθνή της ρόλο και τη δυνατότητά της να στηρίξει τη δημοκρατία, τη σταθερότητα και το διεθνές δίκαιο, πρέπει πρωτίστως να μπορεί να λύνει τα δικά της προβλήματα, τα προβλήματα που αφορούν την ίδια. Και θα δοκιμαστεί, πιστεύω, πρώτα και κύρια, στη δική μας γειτονιά, στη βαλκανική γειτονιά» δήλωσε ο Έλληνας πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας, προαναγγέλλοντας ότι σε αυτήν την προσπάθεια σκοπός της Ελλάδας είναι να διαδραματίσει εποικοδομητικό ρόλο.
Αναφερόμενος στις προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει η Ε.Ε., ο κ. Τσίπρας αναφέρθηκε στην επανένωση της Κυπριακής Δημοκρατίας, στη βάση μίας δίκαιης και βιώσιμης λύσης, αλλά και στη σχέση της Ευρώπης με την Σερβία που βρίσκεται σε ενταξιακή διαδικασία. «Αποφασίσαμε να συνεργαστούμε στενά σε μία σειρά από τομείς, όπως η ενέργεια, η οικονομία γενικότερα, οι μεταφορές, αλλά και η διαχείριση κρίσεων, η ασφάλεια, η προσφυγική κρίση» κατέληξε ο κ. Τσίπρας λέγοντας ότι υπήρξαν συζητήσεις γα μεγάλα αναπτυξιακά έργα όπως ο αγωγός TAP, ο κάθετος διάδρομος IGB, οι αγωγοί από την Ανατολική Μεσόγειο, οι σιδηροδρομικές διασυνδέσεις Θεσσαλονίκη-Βελιγράδι, Θεσσαλονίκη-Ρούσε.
Η επόμενη τετραμερής Σύνοδος Ελλάδας, Σερβίας, Ρουμανίας, Βουλγαρίας, η οποία αποκτά μόνιμα χαρακτηριστικά, ενώ η πρόταση για Σύνοδο Ε.Ε. – Δυτικών Βαλκανίων υπό «κοινή βαλκανική» προεδρία της Ε.Ε. το Α’ εξάμηνο του 2018, ήταν ελληνική πρόταση η οποία και υιοθετήθηκε.
Στη Σύνοδο της Βάρνας συμφωνήθηκε ακόμα να υπάρξει κοινό αίτημα προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τον Ζαν Κλοντ Γιούνκερ για ευρωπαϊκή χρηματοδότηση της σιδηροδρομικής σύνδεσης Θεσσαλονίκης-Βάρνας. Ο στόχος αυτός αποτελεί στην ουσία την πρώτη κοινή επιδίωξη χωρών της τετραμερούς και στόχος είναι η ισχυροποίηση των δεσμών μέσω της συνεργασίας τόσο σε περιφερειακό όσο και σε κεντρικό ευρωπαϊκό επίπεδο, επιδεικνύοντας ισχυρή πολιτική βούληση και στοχοπροσήλωση.