Εκρηκτικό είναι το διεθνές γεωπολιτικό σκηνικό το οποίο εμφανίζει σαφείς ενδείξεις αποσταθεροποίησης ενισχύοντας τον κίνδυνο συγκρούσεων, διενέξεων υψηλών τόνων, ενώ κυοφορούμενες κρίσεις φαίνεται ότι εισέρχονται στην τελική ευθεία, με τη Βόρεια Κορέα και τη σύγκρουση ΗΠΑ-Ρωσίας να αναδεικνύονται ως τα δυο πλέον μείζονα ζητήματα. Ωστόσο τις ανησυχίες δεν φαίνεται να αποτιμούν στην ρεαλιστικά τα χρηματιστήρια, καθώς τα μέτρα ποσοτικής χαλάρωσης έχουν οδηγήσει σε μετακύλιση του ρίσκου στις κεντρικές τράπεζες.
Καθώς οι πρώτες ουσιαστικές επιπτώσεις της εκλογής του Ντόναλντ Τραμπ γίνονται αισθητές, οι επιπλοκές του Brexit αναδεικνύονται και σειρά μετώπων από τη Συρία και τη Λιβύη μέχρι την Τουρκία, το Κουρδικό βρίσκονται σε κρίσιμη καμπή, το πλαίσιο άσκησης διεθνούς διπλωματίας και εκδήλωσης πρωτοβουλιών εξελίσσεται σε πραγματικό ναρκοπέδιο.
Η κατάσταση περιπλέκεται έτι περαιτέρω από τις φυσικές καταστροφές που πλήττουν πολλά σημεία του πλανήτη προκαλώντας τεράστιες καταστροφές και αφήνοντα πίσω τους πτώματα, σκηνικό που προσομοιάζει σε πολλές περιπτώσεις μια εγχώριες συγκρούσεις.
Η έως τώρα πολιτική απορρόφησης του γεωπολιτικού ρίσκου από τις κεντρικές τράπεζες μέσω των προγραμμάτων ποσοτικής χαλάρωσης βοηθούσε στην προστασία των οικονομιών από τα εξωτερικά σοκ και τις επιδράσεις, πολιτική που φαίνεται ότι εξάντλησε τα όριά της και αντιστρέφεται. Στις ΗΠΑ η Fed έχει ανεβάσει ήδη σημαντικά τα επιτόκια, ενώ ανακοίνωσε τη μείωση του ισολογισμού της, δηλαδή των χρημάτων για αγορές κρατικών και ιδιωτικών τίτλων κατά 10 δισ. το μήνα. Στην Ευρώπη η ΕΚΤ προσανατολίζεται σε σταδιακό περιορισμό του QE εντός του 2017, πιεζόμενη ασφυκτικά από τη Γερμανία.
Η προοπτική απόσυρσης κεφαλαίων από τις αγορές σε συνδυασμό με την ενίσχυση του γεωπολιτικού κινδύνου αναμένεται να προκαλέσει αρχικά αναταράξεις και θεωρείται πολύ πιθανό να δημιουργήσει πιέσεις προς την κατεύθυνση ενός ακόμα brar market.
Επιδεινούμενες κρίσεις
Η Βόρειος Κορέα αποτελεί αντικειμενικά την πιο επικίνδυνη κρίση, η οποία αν και ακόμα δεν έχει έχει δώσει ενδείξεις στρατιωτικής αντιπαράθεσης, εν τούτοις βρίσκεται πλέον σε κρίσιμο σημείο καθώς οι εξελίξεις προσδιορίζονται από την ανάγκη του Ντόναλντ Τραμπ να εκτρέψει την προσοχή από την εις βάρος του έρευνα για τις σχέσεις με τη Ρωσία και την προσπάθεια της Κίνας να πολώσει και να παγιώσει την κατάσταση και τη στρατηγική της θέση στη Νότια Σινική Θάλασσα. Παράλληλα αμφίβολα παραμένουν το πλαίσιο και τα όρια του Κιμ γιονγκ Ουν καθώς η δυνατότητα της Ρωσίας και της Κίνας να ελέγξουν τις εξελίξεις αποτελεσματικά.
Οι διαρκώς επιδεινούμενες σχέσεις ΗΠΑ-Ρωσίας παράγουν εντάσεις σε μια σειρά από ανοιχτά μέτωπα ανά τον πλανήτη από την Ουκρανία και την Ανατολική Ευρώπη, τα Βαλκάνια, ενώ παράγουν εξ αντανακλάσεως προβλήματα στη Συρία, την Τουρκία και σύντομα στον Ανταρτική.
Αναζωπυρώνεται το μέτωπο του Αφγανιστάν όπου οι ΗΠΑ έλαβαν απόφαση σημαντικής ενίσχυσης των δυνάμεων καθώς οι ταλιμπάν έχουν επικρατήσει στο μεγαλύτερο μέρος της χώρας και επιχειρούν να αποσταθεροποιήσουν την κυβέρνηση της χώρας.
Ανησυχία προκαλεί και η στρατηγική των ΗΠΑ για αναθεώρηση της πυρηνικής συμφωνίας του Ιράν, στην οποία αντιδρούν Ρωσία και η ΕΕ αλλά στηρίζουν Σαουδική Αραβία, ΗΑΕ και Ισραήλ και στο πλαίσιο της οποίας εντάσσεται και η κρίση με το Κατάρ.
Στην ίδια περιοχή σε εξέλιξη βρίσκεται η προσπάθεια αυτονόμησης του ιρακινού Κουρδιστάν, όπου στις 25 Σεπτεμβρίου έχει προγραμματιστεί Δημοψήφισμα, από το οποίο έχουν αποσστασιοποιηθεί οι ΗΠΑ και ο ΟΗΕ, ενώ επισήμως τη διαδικασία στηρίζει μόνο το Ισραήλ. Σθεναρά αντιδρούν η Τουρκία, το Ιράν, το Ιράκ και η Τουρκία. Ενδεχόμενη ανεξαρτητοποίηση της περιοχής του ιρακινού Κουρδιστάν οδηγεί σε de facto αλλαγές συνόρων και θεωρείται βέβαιο ότι θα ακολουθήσει δεύτερο στη Βόρεια Συρία και παράλληλα θα υπάρξει κλιμάκωση των αποσχιστικών τάσεων Τουρκία και Ιράν.
Κρίσιμο παραμένει και το προσφυγικό, καθώς αν και οι ροές προς την ΕΕ μέσω του μεσογειακού και του βαλκανικού διαδρόμου έχουν περιοριστεί αισθητά, εν τούτοις η όξυνση αντιπαραθέσεων, του λιμού και η περιορισμένη και χωρίς κεφάλαια παρουσία της διεθνούς κοινότητας σε περιοχές της Αφρικής που πλήττονται, δεν μπορεί να ανατρέψει το φαινόμενο του εκτοπισμού τεράστιο πληθυσμιακών μαζών οι οποίες κινούνται τελικά προς τη Μεσόγειο.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση όμως καλείται να αντιμετωπίσει και εσωτερικές κρίσεις, με τις χώρες της ανατολικής Ευρώπης όπου οι πολιτικές συγκρούσεις θέτουν υπό αμφισβήτηση τη συνοχή της ΕΕ, αλλά και με το φόβο αποσταθεροποίησης της Ισπανίας λόγω των εσωτερικών προβλημάτων με την Καταλονία.
Πρόκληση παραμένει το Brexit το οποίο συντηρεί σύννεφο αβεβαιότητας, απαιτεί τεράστιους πόρους τόσο χρηματικούς όσο και ανθρώπινους και βρίθει αντιθέσεων στρατηγικής τόσο εντός της ΕΕ όσο και στη Μεγάλη Βρετανία. Η ΕΕ όμως παραμένει διαιρεμένη καθώς το σχέδιο αποκατάστασης της λειτουργικότητας της Σένγκεν πέθανε όταν η Γερμανία ζήτησε νέα παράταση.
Οι φυσικές καταστροφές που έπληξαν την Καραϊβική, τις ΗΠΑ, την Κούβα καθώς και οι σεισμοί στο Μεξικό εντείνουν την ανησυχία για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής αλλά και το απρόσμενο κόστος σε ανθρώπινες ζωές, υλικές ζημιές και την επιβάρυνση της οικονομικής δραστηριότητας.
Στατικές κρίσεις
Η τρομοκρατία αν και έχει πλήξει έντονα την Ευρώπη το τελευταίο χρονικό διάστημα δεν παρουσιάζει ενδείξεις ανεξέλεγκτης κλιμάκωσης επί Ευρωπαϊκού εδάφους, σε βαθμό που θα μπορούσε να αποτελέσει ουσιαστικό παράγοντα αποσταθεροποίησης της πολιτικής ή οικονομικής ζωής. Τα περιστατικά σε Βρετανία, Ισπανία και τις χώρες της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης έχουν -έως τώρα- περιορισμένο βεληνεκές και ένταση και δεν υπερβαίνουν τα παλαιότερα προβλήματα εσωτερικής τρομοκρατίας που αντιμετώπιζαν οι χώρες αυτές.
Στο μέτωπο της Συρίας αν και το Ισλαμικό Κράτος ηττάται στρατηγικά και εξωθείται, η σταθερότητα θα αργήσει να επιστρέψει καθώς ΗΠΑ και Ρωσία ερίζουν για τη νομή της πίτας και τη διαμόρφωση της επόμενης ημέρας.
Πληθαίνουν οι ενδείξεις αντιπαράθεσης ΗΠΑ-ΕΕ στο Εμπόριο, την κλιματική αλλαγή και τις τράπεζες, σκηνικό που ωστόσο δεν ενέχει ουσιαστικό πρόσθετο πολιτικό ή οικονομικό κίνδυνο αλλά ενισχύει το ενδεχόμενο πρόσκαιρων αντιπαραθέσεων υψηλών τόνων.
Παγωμένο παρά τις προσπάθειες επίλυσης παραμένει το Κυπριακό το οποίο κατά παράδοση παράγει μόνο τοπικές και περιορισμένης κλίμακας και έντασης δονήσεις που επηρεάζουν το τρίγωνο Ελλάδα-Κύπρος-Τουρκία.
Προβλήματα αλλά περιορισμένης κλίμακας δημιουργεί η προσπάθεια μετακίνησης τζιχαντιστών στην Αίγυπτο όπου η σεχταριστική βία έχει ενταθεί αλλά η κατάσταση παραμένει υπό έλεγχο.
Στο παλαιστινιακό καταγράφοντες ενδείξεις οριακής βελτίωσης λόγω της αλλαγής στάσης της Χαμάς, την επαναπροσέγγιση Χαμάς-Φατάχ, με την παρέμβαση της Αιγύπτου και τη βελτίωση σχέσεων του Αιγύπτιου προέδρου Σίσι με τον Ισραηλινό Μπενιαμόν Νετανιάχου. Παρά το θετικό κλίμα που διαμορφώνεται η κανείς δεν φαίνεται διατεθειμένος να θέσει τον δάκτυλο επί τον τύπον των ήλων.
