Τον κώδωνα του κινδύνου για κρυφό χρέος που φτάνει ή και ξεπερνά τα 10,7 τρισ. δολάρια τόσο σε επίπεδο κεντρικών όσο και εμπορικών τραπεζών αλλά και μη τραπεζικών οργανισμών, κυρίως εκτός των ΗΠΑ, κρούει η Bank for International Settlements. Σε ανάλυσή της στο πλαίσιο της τριμηνιαίας έκθεσής της η BIS στιγματίζει και επιχειρεί να αναλύσει τα νομισματικά, ισοτιμιακά swaps και forwards και μια σειρά σχετικών εργαλείων παραγώγων τα οποία χρησιμοποιούνται για μια σειρά από κινήσεις, οι οποίες όμως καταλήγουν στην απόκρυψη μεγάλων τμημάτων χρέους από τους ισολογισμούς, αυξάνοντας εκθετικά τον κίνδυνο εκτροχιασμού και απρόβλεπτων σοκ στο σύστημα.
Με 10,7 τρισ. δολάρια σε κρυφό αλλά ισχυρό και απολύτως εγγυημένο χρέος παγκοσμίως να παραμένει εκτός ισολογισμών, τα μέτρα ενίσχυσης της ανθεκτικότητας του χρηματοοικονομικού συστήματος που έχουν ληφθεί και οι αυξήσεις κεφαλαίων που έχουν πραγματοποιηθεί μοιάζουν “μια τρύπα στο νερό”, καθώς η φύση και λειτουργία των νομισματικών swaps και οι συνέπειες εμπλοκής στη συγκεκριμένη αγορά δεν λαμβάνονται υπόψη ούτε στα stress tests!
Η έρευνα έρχεται τη στιγμή που η εφαρμογή νέων κανονισμών υπολογισμού του ρίσκου και της αποτίμησης στοιχείων των τραπεζών παραμένει σε εκκρεμότητα μετά από παρεμβάσεις της Γερμανίας και της ΕΕ, στη βάση των νέων δεδομένων για την κεφαλαιακή επάρκεια των ευρωπαϊκών τραπεζών, που θα δημιουργήσει η εφαρμογή τους. Παράλληλα ακολουθεί την πολυμέτωπη και πολυεπίπεδη κρίση χρέους που ξέσπασε στις ΗΠΑ και η οποία έκανε κρανίου τόπο την ευρωπαϊκή περιφέρεια και για την αντιμετώπιση της οποίας οι κεντρικές τράπεζες χρησιμοποίησαν μη συμβατικά όπλα πλημμυρίζοντας το σύστημα με χρήμα.
Ωστόσο στην Ευρώπη ο αντίκτυπος του QE αν και αισθητός δεν έχει καταφέρει να δώσει την απαιτούμενη δυναμική στην οικονομία, εγείροντας ερωτηματικά και υποβόσκοντα προβλήματα…
Εκτός ισολογισμών και… πραγματικότητας
Η έκθεση της BIS είναι καταπέλτης για τις πρακτικές και τα αποτελέσματά τους ζητώντας, εμμέσως πλην σαφώς, από τους επόπτες του χρηματοπιστωτικού συστήματος πιο αυστηρούς κανονισμούς, μεγαλύτερη διαφάνεια και ενισχυμένη λογοδοσία. Παράλληλα η BIS τονίζει κατ επανάληψη τις τρύπες που δημιουργούνται, την αδυναμία υπολογισμού του απορρέοντος κινδύνου και τις πιθανές επιπλοκές που μπορεί αυτός να δημιουργήσει.
Υπό το πρίσμα που θέτει η BIS και με το ειδικό βάρος που οι αναλύσεις αλλά και το τριμηνιαίο report της έχουν, είναι προφανές ότι η τράπεζα των κεντρικών τραπεζών επιλέγει τον δρόμο της σύγκρουσης με το διευθυντήριο της Ευρώπης αν και στο τιμόνι της βρίσκεται ο επικεφαλής της Bundsbank, ο οποίος έχει διαφωνήσει με τα νέα standards που επιχειρεί να εισάγει η Βασιλεία ΙΙΙ.
Τα ανοιχτά υπόλοιπα σε δολάρια που προκύπτουν από τα συναλλαγματικά swaps/forwards και νομισματικών swaps είναι λειτουργικά ισοδύναμα με τα εξασφαλισμένα χρέη. Σε αντίθεση με άλλα παράγωγα, οι taders πρέπει να επιστρέψουν το κεφάλαιο στη λήξη, όχι μόνο την αξία μετακύλισης της θέσης. Επιπλέον, θα μπορούσαν να αναπαράγουν αυτές τις θέσεις μέσω συναλλαγών στις αγορές χρήματος και αξιών που θα εμφανίζονταν στον ισολογισμό. Αλλά λόγω των λογιστικών προτύπων, το χρέος αυτό δεν εμφανίζεται στον ισολογισμό, αλλά αποκρύπτεται.
Ωρολογιακή βόμβα χωρίς… ρολόι
Όλα αυτά περιπλέκουν σε μεγάλο βαθμό οποιαδήποτε εκτίμηση του συνολικού ποσού και της κατανομής του “ελλείποντος” χρέους και συνεπώς των επιπτώσεών του στην οικονομική σταθερότητα. Τούτου λεχθέντος, μια πληρέστερη αξιολόγηση θα απαιτούσε καλύτερα δεδομένα για να βοηθήσει στην αξιολόγηση του μεγέθους και της κατανομής τόσο των αναντιστοιχιών μεταξύ νομισμάτων όσο και ωριμότητας. Η ανάλυση επισημαίνει επίσης βαθύτερα και πιο σύνθετα ερωτήματα σχετικά με τις ίδιες τις λογιστικές συμβάσεις. Πρόκειται για τον ορισμό των παραγώγων και του ελέγχου, ο οποίος προκαλεί την ασύμμετρη μεταχείριση των ταμειακών διαθεσίμων και άλλων απαιτήσεων σε συναλλαγές τύπου repo. Αυτά τα ερωτήματα, μαζί με τις κανονιστικές τους συνέπειες, αξίζει να εξεταστούν περαιτέρω.
Τι θα μοιάζουν με τους ισολογισμούς αν ο δανεισμός μέσω ανταλλαγής νομισμάτων και προθεσμιακών πράξεων καταγράφηκε στον ισολογισμό, όπως είναι το λειτουργικά ισοδύναμο χρέος επαναγοράς. Η BIS συνδυάζει διάφορες πηγές δεδομένων για να υπολογίσει το μέγεθος, την κατανομή και τη χρήση αυτού του “ελλείποντος” χρέους ώστε να ξεκινήσει η διαδικασία αξιολόγησης των επιπτώσεων που αυτό έχει για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα.
Ένα βασικό συμπέρασμα είναι ότι οι μη τραπεζικοί οργανισμοί εκτός των Ηνωμένων Πολιτειών οφείλουν μεγάλα ποσά σε δολάρια εκτός ισολογισμού, τα οποία εντάσσονται σε αυτές τις πράξεις. Το σύνολο έχει μέγεθος παρόμοιο με, και ίσως υπερβαίνει, τα 10,7 τρισεκατομμύρια δολάρια. Ακόμη και όταν το χρέος αυτό χρησιμοποιείται για την αντιστάθμιση του κινδύνου συναλλαγματικών ισοτιμιών, μπορεί να συνεπάγεται σημαντικές αναντιστοιχίες σε επίπεδο λήξεων και χρονικής-νομισματικής κατανομής.
Πολλές δανειακές συμβάσεις λαμβάνουν πραγματοποιούνται στο money market, μέσω δανείων και τίτλων. Ωστόσο, τα παράγωγα σε ξένο συνάλλαγμα (FX), κυρίως οι ανταλλαγές νομισμάτων και οι στενά συνδεδεμένες προθεσμιακές πράξεις, δημιουργούν επίσης χρεωστικές υποχρεώσεις. Μόνο για το δολάριο ΗΠΑ, οι συμβάσεις αξίας δεκάδων τρισεκατομμυρίων δολαρίων παραμένουν ανοιχτές. Και όμως, αυτά τα ποσά δεν μπορούν να βρεθούν στους ισολογισμούς. Το χρέος αυτό, στην πραγματικότητα, λείπει.
Νύχτα σε αχαρτογράφητα νερά, χωρίς πυξίδα
Οι επενδυτές και οι επόπτες του τραπεζικού συστήματος, ακόμα και η BIS δηλώνουν έλλειψη στοιχείων και καταγγέλουν δομημένες ασάφειες που αποκρύπτουν μια σειρά κρίσιμων πληροφοριών. Πόσο οφείλεται, από ποιον και για ποιο σκοπό: αντιστάθμιση του συναλλαγών, διαχείριση ενεργητικού-παθητικού, δημιουργία αγοράς; Τι σημαίνουν τα μέτρα διεθνών πιστώσεων όπως οι παγκόσμιοι δείκτες ρευστότητας BIS (GLIs); Οι απαντήσεις σε αυτές τις ερωτήσεις μπορούν να παρέχουν πληροφορίες σχετικά με τις παγκόσμιες συνθήκες χρηματοδότησης και τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, επισημαίνει η BIS.
Αυτό το ειδικό χαρακτηριστικό πλαισιώνει τα θέματα και προτείνει ορισμένες απαντήσεις. Για το σκοπό αυτό, ο συνδυασμός στοιχείων σχετικά με το συνολικό ποσό των συμβάσεων παραγώγων που εκκρεμούν (από τα στατιστικά στοιχεία των παραγώγων του BIS) με πληροφορίες από τις διεθνείς τραπεζικές στατιστικές και από ad hoc έρευνες για να σχηματίσουν άποψη για το μέγεθος, τη γεωγραφία και τη χρήση του έλλειψη χρέους συναλλάγματος. Η λεπτομερέστερη ανάλυση επικεντρώνεται στο τμήμα του δολαρίου, δεδομένου του μεγάλου ρόλου του νομίσματος στο ξένο συνάλλαγμα και σε άλλες χρηματοπιστωτικές αγορές.
Το χρέος παραμένει κρυμμένο καθώς οι λογιστικές πρακτικές επιτρέπουν ως επί το πλείστον την εκτός ισολογισμού καταγραφή, ως παράγωγο, αν και στην πραγματικότητα είναι ένα εξασφαλισμένο δάνειο με κεφάλαιο που πρέπει να εξοφληθεί πλήρως κατά τη λήξη. Ως εκ τούτου τα στοιχεία αναφέρονται μόνο τις υποσημειώσεις των ισολογισμών, δημιουργώντας πρόσθετο και μη αποτιμώμενο κίνδυνο.
Εστιάζοντας στο κυρίαρχο τμήμα του δολαρίου, η BIS εκτιμά ότι οι μη τραπεζικοί δανειολήπτες εκτός των Ηνωμένων Πολιτειών έχουν πολύ μεγάλες υποχρεώσεις σε δολάρια εκτός ισολογισμού σε προθεσμιακές πράξεις συναλλάγματος και ανταλλαγές νομισμάτων, ενώ το ύψος τους πιθανώς υπερβαίνει, τα 10,7 τρισεκατομμύρια δολάρια.
Η BIS επισημαίνει ότι οι συνέπειες για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα είναι δύσκολο να εκτιμηθούν, καθώς κάτι τέτοιο απαιτεί μια λεπτομερέστερη ανάλυση των αναντιστοιχιών νομισμάτων και ωριμάνσεων, από ό, τι επιτρέπουν τα διαθέσιμα δεδομένα.
Ένα μεγάλο μέρος του χρέους που λείπει το δολάριο είναι πιθανό να αντισταθμίσει τα ανοίγματα FX, τα οποία, κατ ‘αρχήν, υποστηρίζουν τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Παρόλα αυτά, οι βραχυπρόθεσμες αντισταθμίσεις μακροπρόθεσμων περιουσιακών στοιχείων μπορούν να δημιουργήσουν ή να ενισχύσουν προβλήματα χρηματοδότησης και ρευστότητας σε περιόδους κρίσης.
Οι συναλλαγές αυτές είναι λειτουργικά ισοδύναμες με το δανεισμό και τη χορήγηση δανείων στην αγορά χρήματος. Ωστόσο, το αντίστοιχο χρέος δεν εμφανίζεται στον ισολογισμό και συνεπώς παραμένει συγκεχυμένο.
