Η Ευρώπη όμως 70 χρόνια μετά την τυπική γέννηση της ευρωπαϊκής ιδέας και 60 μετά τη δημιουργία της Ε.Ε. βρίσκεται αντιμέτωπη με σειρά προκλήσεων. Από τις μεγαλύτερες είναι η τζιχαντιστική τρομοκρατία, καθότι σχετίζεται με το ευαίσθητο ζήτημα της ασφάλειας.
Η πολύ αδύναμη –βάσει γεγονότων– αλλά ιδιαίτερα ισχυρή επικοινωνιακά σύνδεση των προσφυγικών και μεταναστευτικών ρευμάτων με την τρομοκρατία αλλάζει τον τρόπο πρόσληψης πολλών Ευρωπαίων σε σχέση με πληθυσμούς που διεκδικούν στάτους διεθνούς προστασίας. Ως επακόλουθο, αρκετές ηγεσίες δηλώνουν αποφασισμένες να μην τηρήσουν συμφωνίες σχετιζόμενες με τη μετεγκατάσταση, επιβαρύνοντας τις χώρες πρώτης εισόδου.
Οι τρομοκρατικές ενέργειες ενισχύουν τα συντηρητικά αντανακλαστικά των Ευρωπαίων πολιτών, ενδυναμώνοντας σχηματισμούς που επενδύουν στον φόβο, ενώ παράλληλα ανάλογα με τη χρονική στιγμή που θα συμβούν, επιδρούν στους πολιτικούς συσχετισμούς, επηρεάζοντας εκλογικά αποτελέσματα και απειλώντας ακόμα και αποσταθεροποίηση χώρες και περιοχές. Η βίαιη ανατροπή πολιτικών συσχετισμών που θα οδηγήσει στην άνοδο στην εξουσία ή στην ενίσχυση της πολιτικής ισχύος ομάδων που δεν έχουν την ικανότητα διαχείρισης του πεδίου, αποτελεί βασικό κίνδυνο για την πολιτική και οικονομική και σταθερότητα καθώς και για την κοινωνική ειρήνη.
Πολλές χώρες έκλεισαν τα σύνορα, λιγότερες κήρυξαν κατάσταση εκτάκτου ανάγκης αναστέλλοντας την εφαρμογή της Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, της Συνθήκης Σένγκεν και υπέγραψαν πρωτόκολλα αστυνομικής και πληροφοριακής διασύνδεσης με στόχο την αντιμετώπισης της τρομοκρατικής απειλής. Ταυτόχρονα ασκήθηκαν πιέσεις στην Ελλάδα και την Ιταλία και σε άλλες χώρες εισόδου να βελτιώσουν τη διαχείριση των ροών και να ενισχύσουν τους ελέγχους στα σύνορά τους, ενώ έκλεισε και ο βαλκανικός διάδρομος.
Μέσα σε περιβάλλον ανασφάλειας, κράτη-μέλη επιβάλλουν περιορισμούς στη λειτουργία της Σένγκεν, ενώ η ανάγκη να εδραιωθεί η αίσθηση απόλυτου ελέγχου της κατάστασης, μολονότι επιτακτική, μοιάζει περίπου αδύνατη. Η καταστολή του τρομοκρατικού κινδύνου περιλαμβάνει μεταξύ άλλων την αδρανοποίηση ενεργών και υπό διαμόρφωση πυρήνων εντός ευρωπαϊκής επικράτειας.
Με τουλάχιστον 5.000 Ευρωπαίους να έχουν πολεμήσει στο πλευρό του ISIS και περίπου 1.800 εξ αυτών να έχουν επιστρέψει στις εστίες τους, και την αναγνώριση ότι υφίστανται δίκτυα στρατολόγησης και προστασίας στη Γηραιά Ηπειρο, η ανταλλαγή ακόμη και ευαίσθητων πληροφοριών μεταξύ των αρχών ασφαλείας θα έπρεπε να αποτελεί αυτονόητη ενέργεια.
Η Ευρώπη προσπαθεί να αντιμετωπίσει με μεγαλύτερο συντονισμό την τρομοκρατία από την επίθεση της Μαδρίτης το 2004, μετά από την οποία οι υπουργοί Εσωτερικών της ΕΕ συμφώνησαν στην έκδοση μιας δήλωσης περί αμοιβαίας συνδρομής των κρατών – μελών σε περίπτωση τρομοκρατικής επίθεσης, καθώς και σε ένα σχέδιο δράσης για την αντιμετώπιση της διεθνούς τρομοκρατίας.
[graphiq id=”1XyD88rQzkN” title=”Πως στρατολογούνται οι μοναχικοί λύκοι” width=”700″ height=”444″ url=”https://sw.graphiq.com/w/1XyD88rQzkN” frozen=”true”]
Οι επιθέσεις όμως διεξάγονται κυρίως από εγχώριους πυρήνες που έχουν στρατολογηθεί κυρίως μέσω του internet, ενώ εσχάτως διακρίνεται και η άνοδος της ακροδεξιάς τρομοκρατικής προβοκάτσιας με στόχο τη δημιουργία αντιμεταναστευτικού κινήματος, όπως για παράδειγμα η οργάνωση που αποκαλύφθηκε ότι εκκολάπτονταν στις γερμανικές ένοπλες δυνάμεις.
[graphiq id=”AoeMvD5quh” title=”Απόψεις Ευρωπαίων για τη σύνδεση προσφυγικού και τρομοκρατίας” width=”700″ height=”529″ url=”https://sw.graphiq.com/w/AoeMvD5quh” frozen=”true”]
Η άνοδος της ακροδεξιάς σε μια σειρά από χώρες και η υιοθέτηση σημείων της ακροδεξιάς ατζέντας από δεξιές και κεντρώες κυβερνήσεις μικρά αποτελέσματα είχε καθώς η τρομοκρατική απειλή δεν είναι εξωτερικής αλλά ενδογενής, homegrown terrorism όπως την χαρακτήρισε ο Μπαράκ Ομπαμα.
Στο επίπεδο της γωστρατηγικής η ακόμη πιο αποφασιστική αντιμετώπιση του Ισλαμικού Κράτους ενισχύει το φόβο και αυξάνει τις πιθανότητες τρομοκρατικών επιθέσεων στις χώρες που συμμετέχουν στη συμμαχία κατά της τρομοκρατίας, ενώ όπως δείχνουν και τα στοιχεία χιλιάδες είναι οι μαχητές που έχουν στρατολογηθεί από ευρωπαϊκές χώρες.
Η συνεργασία σε επίπεδο Europol και ευρωπαϊκού αντιτρομοκρατικού μηχανισμού –που δημιουργήθηκε στις αρχές του 2016– κρίνεται ανεπαρκής, εν τη απουσία ενιαίου συντονιστικού κέντρου. Για θεσμικούς και πρακτικούς λόγους. Το σύστημα ανταλλαγής πληροφοριών όχι μόνον πανευρωπαϊκά αλλά και εθνικά πάσχει.
Μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι και τις Βρυξέλλες αποδείχθηκε ότι οι τρομοκράτες δεν ήταν απλά γνωστοί στις υπηρεσίες πληροφοριών αλλά παρακολουθούνταν οι κινήσεις αρκετών εξ αυτών, όπως συνέβη και μετά την επίθεση στη Χριστουγεννιάτικη αγορά στο Βερολίνο, αλλά και στο Μάντσεστερ οι αρχές γνώριζαν και ήταν σε επαγρύπνηση, ωστόσο η έλλειψη ικανοποιητικής διασύνδεσης και αξιόπιστης διαδικασίας αξιολόγησης στοιχείων ήταν αυτή που τελικά επέτρεψε την εκδήλωση των επιθέσεων.
[graphiq id=”2ZqVom3UVtb” title=”Τρομοκρατικές επιθέσεις ανά χώρα 2000-2015″ width=”700″ height=”591″ url=”https://sw.graphiq.com/w/2ZqVom3UVtb” frozen=”true”]
Παράλληλα, εντοπίζονται τεχνικές αγκυλώσεις, όταν πληροφορίες που συγκεντρώνονται κατά την έρευνα πριν από την ποινική δίωξη ή σε αρχικό δικονομικό στάδιο δεν μπορούν εύκολα να διακινηθούν μεταξύ των κρατών-μελών. Πρώτον, πρέπει να έχουν δικονομικό βάρος και εγκυρότητα, με συνέπεια να γίνεται προσεκτική επιλογή. Δεύτερον, λόγω διαφορετικών νομικών καθεστώτων, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι μπορούν να αξιοποιηθούν κατάλληλα. Πρέπει να είναι συμβατά με τις δικονομικές αρχές απόδειξης, όχι μόνο της χώρας συλλογής αλλά και δικαστικής αξιοποίησής τους. Ιδιαίτερα ζητήματα νομιμότητας αφορούν και την ερευνητική διείσδυση στο Διαδίκτυο.
Συνέπεια της έλλειψης πολιτικής βούλησης για την ουσιαστική προληπτική αντιμετώπιση της τρομοκρατίας εκεί που αυτή αναδύεται, δηλαδή στο internet, και όχι στο τελικό στάδιο πριν την εκδήλωσή της, στο δρόμο και σε χώρους μεγάλης προσέλευσης του κοινού, πληγώνει την κοινωνική συνοχή, δημιουργεί φυγόκεντρες τάσεις και δημιουργεί προϋποθέσεις κοινωνικών-εθνοτικών συγκρούσεων.
[graphiq id=”bV1tEVnRlYx” title=”Ευρωπαίοι τζιχαντιστές στο πλευρό το Ισλαμικού Κράτους (ανά χώρα)” width=”700″ height=”654″ url=”https://sw.graphiq.com/w/bV1tEVnRlYx” frozen=”true”]
Το σκηνικό αυτό μπορεί να ευνοήσει μόνο τα πιο ακραία τμήματα της κοινωνίας, να ενώσει κατατρεγμένους και να πυροδοτήσει κοινωνικά αντανακλαστικά και αυτοματισμούς μπροστά στους οποίους η συντεταγμένη πολιτεία θα είναι αδύναμη να αντιμετωπίσει.