Ένα ιδιαίτερο, από πολλές πλευρές, αφιέρωμα στο πρόσωπο του Έλληνα κεντρικού τραπεζίτη, Γιάννη Στουνάρα, έκανε η γερμανική εφημερίδα Frankfurter Allgemeine Zeitung, σε μια μάλλον ανύποπτη στιγμή. Η FAZ σκιαγραφεί την προσωπικότητα και τη δράση του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος και ως μέλος του ΔΣ της ΕΚΤ, αναδεικνύοντας ξεκάθαρα τη θεσμική του αντίληψη και συμπεριφορά.
Όπως αναφέρει στο άρθρο του ο Christian Schubert, ο κ. Στουρνάρας είναι «ένας κεντρικός τραπεζίτης με καλή διάθεση». Το αφιέρωμα αποπνέει αίσθηση “αδικαιολόγητου” front running, καθώς η θητεία του Γιάννη Στουρνάρα βρίσκεται στο μέσο της, ενώ ο ίδιος έχει δηλώσει ότι μετά την ολοκλήρωσή της θα αποσυρθεί στη Σύρο.
Βέβαια, η λήξη της δεύτερης θητείας του Γιάννη Στουρνάρα στην Τράπεζα της Ελλάδος, συμπίπτει με την ολοκλήρωση της 8ετούς, μη ανανεούμενης θητείας του αντιπροέδρου της ΕΚΤ Ισπανού, Λούις ντε Γκίντος. Βάσει καταστατικού της ΕΚΤ, ο αντιπρόεδρος δεν είναι -όπως τα περισσότερα μέλη του ΔΣ- διοικητής Κεντρικής Τράπεζας του Ευρωσυστήματος, αλλά επιλέγεται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο -τους ηγέτες της Ευρωζώνης- με σχετική πλειοψηφία και με βάση το βιογραφικό του, ήτοι τη γνώση ζητημάτων νομισματικής πολιτικής και τη θητεία του σε αντίστοιχες θέσεις ευθύνης.
Η Ελλάδα είχε διορίσει στο παρελθόν, επί Βιμ Ντούιζενμπεργκ αντιπρόεδρο στην ΕΚΤ τον επίσης -ότε- τέως διοικητή της ΤτΕ Λουκά Παπαδήμο. Στο δημοσίευμα, γίνεται σαφής αναφορά στην εκτενή πείρα του Γιάννη Στουρνάρα στην ΕΚΤ, τις ισορροπημένες σχέσεις του με το πολιτικό σύστημα στην Ελλάδα, τη θεσμική του τοποθέτηση εν μέσω εκλογών και την σταθερή προσπάθειά του να παράσχει στις κυβερνήσεις την επιχειρησιακή επίγνωση που απαιτείται για να διατηρήσουν τη χώρα στην ορθή τροχιά.
Από μόνα τους, το κείμενο της συνέντευξης και το timing δεν φαίνεται να οδηγούν σε συγκεκριμένα συμπεράσματα. Αν όμως εκτιμηθούν με προοπτική, τότε θα μπορούσαν να ενταχθούν στο ευρύτερο πλαίσιο οικοδόμησης της διεθνούς δημόσιας εικόνας του κεντρικού τραπεζίτη. Αν και ουδείς μπορεί να επιβεβαιώσει κάτι τέτοιο και τόσο μακρινό, η προοπτική θα ήταν σίγουρα ευοίωνη για τη χώρα. Βέβαια, τέτοια παζλ είναι εξαιρετικά δύσκολα και ιδιαίτερα στις Βρυξέλλες και τη Φρανκφούρτη. Σημειολογικά πάντως, θα μπορούσε να εμπεδώσει την complete makeover της ελληνικής οικονομίας, τη λειτουργικότητα των ευρωπαϊκών θεσμών και την πολιτική ωριμότητα στην Ελλάδα.
Διαβάστε το άρθρο
Δύο τουλάχιστον μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας αγαπούν το νερό: όχι μόνο η Κριστίν Λαγκάρντ, που ως γνωστόν υπήρξε αθλήτρια της συγχρονισμένης κολύμβησης, αλλά και ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας.
«Μου αρέσει να κολυμπώ σε μεγάλες αποστάσεις, αλλά στη θάλασσα, όχι στην πισίνα». Στα παιδικά του χρόνια, έκανε προπονήσεις για να γίνει πρωταθλητής στην κολύμβηση. Ο πατέρας του όμως θεωρούσε ότι οι αθλητικές του φιλοδοξίες δεν συμβιβάζονταν με τις αναμενόμενες σχολικές του επιδόσεις. «Εγκατέλειψα το άθλημα με πόνο ψυχής, αλλά συνεχίζω να κολυμπώ ερασιτεχνικά», ανέφερε ο Στουρνάρας στην F.A.Z. Οι θάλασσες που προτιμά ιδιαίτερα είναι στο ακρωτήριο Σούνιο (νότια της Αθήνας) και στη Σύρο των Κυκλάδων.
Ο κ. Στουρνάρας διατηρεί άριστη φυσική κατάσταση στα 66 του χρόνια. Μένουν άλλα τρία χρόνια μέχρι τη λήξη της τρέχουσας θητείας του. Σε ένα χρόνο από τώρα, θα συμπληρώσει δεκαετία ως μέλος του ανώτατου οργάνου της ΕΚΤ, του Διοικητικού Συμβουλίου, που αποτελείται κυρίως από διοικητές κεντρικών τραπεζών. Μόνο τρεις διοικητές, ο Klaas Knot (Ολλανδία), Ignazio Visco (Ιταλία) και Gaston Reinesch (Λουξεμβούργο) είναι μακροβιότερα μέλη.
Κανείς όμως δεν θα νιώθει τόση ικανοποίηση και δικαίωση για τη συμμετοχή του σε αυτό το όργανο λήψης αποφάσεων όσο ο κ. Στουρνάρας. Παρά την πανδημία και τον πόλεμο στην Ουκρανία, η Ελλάδα βρίσκεται σε σταθερή πορεία ανάκαμψης. Μετά την πρόσφατη εκλογική επιτυχία της κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη, η χώρα έχει σημαντικές πιθανότητες τα επόμενα χρόνια να συνεχίσει να επωφελείται από ένα σταθερό πολιτικό πλαίσιο, που θα επιτρέψει την υλοποίηση νέων μεταρρυθμίσεων. Στις 25 Ιουνίου θα γίνουν νέες εκλογές, αλλά ο Μητσοτάκης θεωρείται το αδιαφιλονίκητο φαβορί σε αυτή την κούρσα.
«Την εποχή εκείνη, το 2012-14, πολλοί πίστευαν ότι η Ελλάδα έπρεπε να βγει από το ευρώ για το δικό της συμφέρον. Ίσχυε εντελώς το αντίθετο. Η έξοδος από το ευρώ θα είχε πλήξει σοβαρά όχι μόνο την Ελλάδα, αλλά ολόκληρη την ευρωζώνη. Το 80% των αναλυτών έκαναν λάθος εκείνη την εποχή», λέει εκ των υστέρων ο κ. Στουρνάρας. Ο ίδιος δεν είχε σκεφτεί ούτε δευτερόλεπτο το Grexit.
Εκείνους τους δραματικούς μήνες του 2015, όταν ο αριστερός πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας και ο υπουργός Οικονομικών του, ο Γιάνης Βαρουφάκης, ακολουθούσαν μια επικίνδυνη πορεία σύγκρουσης με τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, ο κ. Στουρνάρας είχε να υπομείνει πολλά.
Σημαντικά στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ, όπως ο υπουργός Παναγιώτης Λαφαζάνης και η πρόεδρος της Βουλής Ζωή Κωνσταντοπούλου, σε δηλώσεις τους στα ΜΜΕ, φαντασιώνονταν σύλληψη του Στουρνάρα, εισβολή στην κεντρική τράπεζα και άδειασμα των ταμείων της για να εφοδιαστεί με χρήματα η χώρα.
«Τα οικονομικά είναι τέχνη»
Όμως ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας σύντομα έκανε στροφή 180ο και συμβιβάστηκε. Ο Στουρνάρας βγήκε ζωντανός και από αυτή την καταιγίδα. «Σήμερα αισθάνομαι πολύ πιο άνετα στο Διοικητικό Συμβούλιο, γιατί η Ελλάδα δεν είναι πλέον το θέμα συζήτησης. Μπορώ να συνεισφέρω στη συζήτηση με μια ευρύτερη έννοια.»
Και ευχαρίστως απαντά στις ερωτήσεις των συναδέλφων του σχετικά με το “comeback” της χώρας του. «Η Ελλάδα είναι ένα λαμπρό παράδειγμα που δείχνει την ισχυρή θέληση της χώρας να επιβιώσει μέσα στο ευρώ, αλλά και τη μεγάλη βοήθεια που πρόσφεραν οι Ευρωπαίοι εταίροι της». Παρότι τα δάνεια έχουν αυξήσει σημαντικά το ύψος του χρέους της χώρας, έχουν χορηγηθεί με ευνοϊκούς όρους, με αποτέλεσμα η Ελλάδα να μην έχει επιβαρυνθεί σχεδόν καθόλου από τα αυξανόμενα επιτόκια τα τελευταία χρόνια.
Τα αυστηρά μέτρα λιτότητας, οι μεταρρυθμίσεις, οι ξένες επενδύσεις και οι πόροι του ευρωπαϊκού Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας επέτρεψαν στη χώρα να καταγράφει ρυθμούς ανάπτυξης πάνω από το μέσο όρο της ζώνης του ευρώ και να επιτύχει μείωση της ανεργίας.
«Να δίνουμε προσοχή στη σταθερότητα των τιμών, αλλά να μην ξεχνάμε την ανάπτυξη» – για αυτή τη θέση, την οποία υποστηρίζει παγίως, είναι γνωστός ο κ. Στουρνάρας στη Φρανκφούρτη. Χωρίς πολλή σκέψη, θα τον κατέτασσε κανείς στα «περιστέρια» της νομισματικής πολιτικής. Δεν συμφωνεί ότι η ΕΚΤ αντέδρασε πολύ αργά στην αύξηση του πληθωρισμού. «Ανακοινώσαμε την αυστηροποίηση της νομισματικής πολιτικής το Δεκέμβριο του 2021», υπενθυμίζει.
Λάθος η σύγκριση με τη Fed
Οι συγκρίσεις με την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (Fed), που αντέδρασε νωρίτερα, είναι λάθος. «Η ευρωζώνη είναι καθαρός εισαγωγέας ενέργειας και, σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, δεν έχει μεγάλο διακρατικό δημοσιονομικό προϋπολογισμό». Σε αντίθεση με την Αμερική, η Ευρώπη δεν αντιμετώπισε έντονη αύξηση της ζήτησης, η οποία θα μπορούσε να καταπολεμηθεί ευκολότερα με τη νομισματική πολιτική, αλλά μάλλον μια απότομη συρρίκνωση στην πλευρά της προσφοράς λόγω του πολέμου στην Ουκρανία και της ενεργειακής κρίσης.
«Κανείς δεν είχε προβλέψει τις διαταραχές που έπληξαν την πλευρά της προσφοράς, όπως ήταν η πανδημία και η εισβολή στην Ουκρανία με την ενεργειακή κρίση». Ήδη η ΕΚΤ αυξάνει τα επιτόκια και έχει περιορίσει το μέγεθος του ισολογισμού της κατά 12%, το οποίο επίσης επιδρά στην ίδια κατεύθυνση. Ο ρυθμός μείωσης του ισολογισμού, π.χ. με την πώληση κρατικών τίτλων, θα ήταν εντονότερος από ό,τι στη Fed ή στην Τράπεζα της Αγγλίας.
Ο κ. Στουρνάρας τονίζει ότι στο Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ επικρατεί μεγαλύτερη ομοφωνία από ό,τι παρουσιάζουν πολλά ΜΜΕ. Παραδέχεται πάντως ότι: «Τα οικονομικά δεν είναι θετική επιστήμη, είναι τέχνη, είναι κοινωνική επιστήμη. Άρα διαφωνίες υπάρχουν».
Ο Στουρνάρας είναι απόλυτα αφοσιωμένος στην ευρωπαϊκή ιδέα. Ως ένας από τους κορυφαίους οικονομολόγους της χώρας του, με σπουδές μεταξύ άλλων στην Οξφόρδη, συμμετείχε στις διαπραγματεύσεις για την ένταξη της Ελλάδος στη ζώνη του ευρώ πριν από μια εικοσαετία και πλέον. Την περίοδο 2012-2014 υπηρέτησε τη χώρα του – στο ίδιο υπουργικό συμβούλιο μαζί με τον Κ. Μητσοτάκη- ως υπουργός Οικονομικών και ήταν επικεφαλής στις δύσκολες διαπραγματεύσεις με την Ευρώπη και το ΔΝΤ για το χρέος.
Η μεγάλη φοροδιαφυγή
Από εκείνη την εποχή δεν έχουν μείνει δυσάρεστα συναισθήματα, ούτε καν σε σχέση με το οικογενειακό του ιστορικό. Ο πατέρας του πολέμησε στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο σε ηγετική θέση στην αντίσταση κατά των Γερμανών κατακτητών. «Η ιστορία δεν ξεχνιέται, αλλά ανήκει στο παρελθόν. Δημιουργήσαμε μια Ευρώπη όπου οι παλιοί εχθροί είναι φίλοι. Το ευρώ επίσης είναι μέρος της πολιτικής μας ταυτότητας σήμερα», λέει.
Ο κ. Στουρνάρας δεν θέλει να παραμελήσει και τον άλλο ρόλο του, που είναι να κρούει τον κώδωνα του κινδύνου όταν χρειάζεται. Οι οίκοι αξιολόγησης άφησαν και πάλι ανοιχτή την προοπτική αναβάθμισης της Ελλάδος στην επενδυτική βαθμίδα, που θα σήμαινε ότι τα ομόλογα που εκδίδει το Ελληνικό Δημόσιο δεν θα ταξινομούνται πλέον στην κατηγορία “junk” (σκουπίδια).
Ο κ. Στουρνάρας ζητά από τη νέα κυβέρνηση να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για αυτή την αναβάθμιση, μέσα από μια πειθαρχημένη πολιτική δαπανών και αποφασιστικές μεταρρυθμίσεις σε ένα ευρύ φάσμα, από την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, το ποσοστό της οποίας παραμένει το υψηλότερο στην Ευρώπη, μέχρι την αύξηση του ανταγωνισμού στις αγορές αγαθών και υπηρεσιών και μέχρι την εφαρμογή αξιολόγησης σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης. Αν αυτό συμβεί στο μέλλον, ο κ. Στουρνάρας, που είναι παντρεμένος και έχει δύο ενήλικες κόρες, θα μπορεί, ακόμα πιο ξένοιαστος, να απολαμβάνει τις ελληνικές θάλασσες.
