Με το Σουδάν να φλέγεται, τη Συρία να ταλανίζεται από αλληλεπικαλυπτόμενες κρίσεις και τη Λιβύη να παραμένει ασταθής, το ενδεχόμενο νέας κρίσης και ο κίνδυνος εμφυλίου πολέμου στον Λίβανο θα μπορούσε να τροφοδοτήσει γενικευμένη αναταραχή και αποσταθεροποίηση της ευρύτερης περιοχής.
Αν και πολλοί φοβούνται ότι η οικονομική κρίση και η πολιτική αποσύνθεση και διαφθορά ευθύνονται για την κοινωνική αναταραχή στον Λίβανο, αυτό είναι μόνο η μισή αλήθεια. Ο θρησκευτικός σεχταρισμός και η γεωθρησκευτική ταυτότητα αποτελούν ζητήματα μείζονος σημασία τα οποία αφυπνίζουν μεγαλύτερες μάζες και προκαλούν πιο άμεσες και οξείες εξάρσεις.
Σε ένα ιδιαίτερα ρευστό περιβάλλον με την οικονομική ανασφάλεια να κυριαρχεί, την πολιτική διαφθορά να διατρέχει τα πάντα, η θρησκευτική ταυτότητα αποτελεί το τελευταίο καταφύγιο. Όταν αγαθά όπως η στέγαση απειλούνται στη φάση των θρησκευτικών αντιλήψεων, τότε πολλά πράγματα μπορεί να πάνε στραβά και πολύ γρήγορα.
Η κατάσταση στον Λίβανο
Πολλοί Λιβανέζοι, ιδιαίτερα Μαρωνίτες Χριστιανοί, έχουν γίνει όλο και πιο επιφυλακτικοί σχετικά με την παρουσία Σύριων προσφύγων στον Λίβανο. Από το 2011, όταν οι Σύροι άρχισαν να εγκαταλείπουν τη χώρα τους για να γλιτώσουν από την κλιμακούμενη βία, η κυβέρνηση στη Δαμασκό είτε έχει καταστρέψει τα σπίτια πολλών προσφύγων είτε τα έχει δώσει στους πιστούς του Άσαντ.
Πολλοί στο Λίβανο φοβούνται τώρα ότι οι πρόσφυγες δεν θα επιστρέψουν στη Συρία και θα μπορούσαν να δημιουργήσουν μια ανισορροπία στην ήδη ασταθή δημογραφική κατάσταση της χώρας. Αυτό είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό για τη χριστιανική κοινότητα του Λιβάνου, η οποία ανθίσταται όλο και περισσότερο όχι μόνο με το ζήτημα των Σύρων προσφύγων αλλά κυρίως με την κυριαρχία της Χεζμπολάχ στη χώρα τους.
Το Χριστιανικό Ελεύθερο Πατριωτικό Κίνημα ζήτησε μεγαλύτερη αποκέντρωση, απαιτώντας να επιτραπεί στις περιοχές με χριστιανική πλειοψηφία να αυτοδιοικηθούν.
Κάλεσμα σε ένοπλη αντίσταση στις… εξώσεις
Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, οι εντάσεις μεταξύ των διαφόρων δημογραφικών ομάδων του Λιβάνου έχουν αυξηθεί.
Ένας εξέχων Σύρος αντιφρονών κάλεσε τους Σύρους πρόσφυγες στον Λίβανο να πάρουν τα όπλα για να εμποδίσουν κάθε προσπάθεια αναγκαστικής έξωσης. Ένας Λιβανέζος πολιτικός αναλυτής απάντησε λέγοντας ότι οι Λιβανέζοι θα καθαρίσουν τη χώρα τους από τους πρόσφυγες όταν έρθει η κατάλληλη στιγμή. Οι προοπτικές για βία μεταξύ Λιβανέζων Χριστιανών και Σύριων προσφύγων αυξάνονται, καθώς πολλοί Χριστιανοί πιστεύουν ότι δεν μπορούν να επιτύχουν αυτονομία χωρίς μια στρατιωτική αντιπαράθεση, η οποία θα μπορούσε να πείσει τη Δύση να υποστηρίξει τα αιτήματά τους.
Σύριοι στον Λίβανο
Ακόμη και πριν ξεσπάσει ο συριακός εμφύλιος πόλεμος το 2011, οι Σύροι ήταν παρόντες σε πολλά μέρη του Λιβάνου, συμπεριλαμβανομένων των χριστιανικών περιοχών.
Πολλοί Σύροι έφτασαν στη χώρα μετά το τέλος του εμφυλίου πολέμου του Λιβάνου το 1989, αναζητώντας δουλειά. Οι Λιβανέζοι επωφελήθηκαν πολύ από τους Σύρους εργάτες επειδή οι περισσότεροι Λιβανέζοι ήταν απρόθυμοι να κάνουν χειρωνακτική εργασία, στην οποία οι Σύριοι ήταν γενικά καλύτεροι ούτως ή άλλως.
Η προσφυγική πολιτική του Λιβάνου έχει αλλάξει με την πάροδο του χρόνου. Η χώρα δεν επικύρωσε του Σύμβαση του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες το 1951, παρόλο που υποστήριξε ένθερμα ένα ψήφισμα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ του 1946 για την προστασία των προσφύγων και των εκτοπισμένων. Η κυβέρνηση αντέστρεψε την προσφυγική της πολιτική μετά την εισροή κατά κύριο λόγο μουσουλμάνων Παλαιστινίων το 1948, επιλέγοντας να διαφυλάξει την επισφαλή θρησκευτική ισορροπία του Λιβάνου. Ο Λίβανος υποδέχθηκε περισσότερους από 100,000 Παλαιστίνιους πρόσφυγες και αυτό που η κυβέρνηση περίμενε ότι θα ήταν μια προσωρινή διευθέτηση μετατράπηκε σε μόνιμη κατάσταση.
“Στραγγαλισμός” των προσφύγων
Μετά την έναρξη του εμφυλίου πολέμου στη Συρία, οι πρόσφυγες άρχισαν γρήγορα να φτάνουν στον Λίβανο σε μεγάλους αριθμούς, τροφοδοτώντας εντάσεις με τον τοπικό πληθυσμό.
Η κυβέρνηση στη Βηρυτό δεν προσπάθησε να βοηθήσει τους πρόσφυγες και αντ’ αυτού προσπάθησε να εμποδίσει τη βοήθεια του ΟΗΕ να φτάσει σε αυτούς. Επίσης, επέβαλε αυστηρούς περιορισμούς στις συνοριακές διελεύσεις για να αποτρέψει την είσοδο περισσότερων Σύριων στον Λίβανο. Αυτά τα περιοριστικά μέτρα δεν κατάφεραν να σταματήσουν τους πρόσφυγες, οι οποίοι αντ’ αυτού έκαναν παράνομες διελεύσεις.
Κατευθύνθηκαν προς περιοχές της χώρας στις οποίες ένιωθαν ασφαλείς, ενώ εγκαταστάθηκαν σε περιοχές του Λιβάνου που αντιτίθεντο στο συριακό καθεστώς (δηλαδή, περιοχές Σουνιτών, Δρούζων και Λιβανικών Δυνάμεων). Στα επόμενα κύματα της εισροής, αναζήτησαν επίσης καταφύγιο σε χριστιανικά μέρη της χώρας.
Σύριοι Πρόσφυγες στον Λίβανο, από τις 31 Δεκεμβρίου 2022
Πολλοί Σύροι πρόσφυγες ζουν σε καταυλισμούς που δεν έχουν τις ελάχιστες εξασφαλίσεις ασφαλείας και δημόσιας υγείας, σε ερειπωμένες σκηνές που πλημμυρίζουν με λιμνάζοντα νερά το καλοκαίρι και ξεριζώνονται από τους χιονισμένους ανέμους το χειμώνα, χωρίς θέρμανση ή επαρκή ρούχα.
Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες αποφάσισε πρόσφατα να απομακρύνει περίπου 35,000 συριακές οικογένειες από τη λίστα επισιτιστικής και οικονομικής βοήθειας, παρόλο που οι περίπλοκες οικονομικές και οικονομικές συνθήκες του Λιβάνου ώθησαν περίπου το 90% από αυτές σε άθλια φτώχεια. Βιώνουν επίσης αυξανόμενες πιέσεις από τις λιβανικές αρχές, οι οποίες επιμένουν στον επαναπατρισμό τους, παρά τη διεθνή αντίθεση. Αυτή την χρονιά, το ποσοστό των συριακών οικογενειών που επωφελούνται από προγράμματα βοήθειας του ΟΗΕ μειώθηκε σε περίπου 15%.
Για τους Σύρους στο Λίβανο, αυτή η κατάσταση έχει οδηγήσει σε επισιτιστική ανασφάλεια, αυξημένα ποσοστά παιδικών γάμων, απομάκρυνση των παιδιών από το σχολείο και κακή πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη. Για να προσπαθήσουν να τα βγάλουν πέρα, έχουν καταφύγει στην επαιτεία, αποδεχόμενοι
θέσεις εργασίας κινδύνου, παιδική εργασία και ακόμη και πορνεία σε ακραίες περιπτώσεις. Οι περισσότερες οικογένειες που έλαβαν μετρητά από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες για να εξασφαλίσουν θέρμανση το χειμώνα τα χρησιμοποιούσαν για να αγοράσουν τρόφιμα και να νοικιάσουν σκηνές, επιλέγοντας να ζεσταθούν καίγοντας πλαστικά, παλιά ρούχα και παπούτσια ή μαζεύοντας ξύλα από τους δρόμους.
Οι ανησυχίες των Χριστιανών
Η κυβέρνηση του Λιβάνου δεν προσφέρει βοήθεια στους Σύρους πρόσφυγες, όπως αρνήθηκε να αναλάβει οποιαδήποτε ευθύνη για τους Παλαιστίνιους πρόσφυγες. Σχεδόν όλη η υποστήριξη για τους πρόσφυγες και τους πιο φτωχούς Λιβανέζους προέρχεται από τον Οργανισμό Διεθνούς Ανάπτυξης των ΗΠΑ, τη Διαχείριση Κρίσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα του ΟΗΕ.
Η βοήθεια από αυτές τις ομάδες αποτρέπει την πείνα αλλά όχι τον υποσιτισμό, ο οποίος εξακολουθεί να επικρατεί, ειδικά μεταξύ των παιδιών. Οι Λιβανέζοι όλων των αιρέσεων παραπονιούνται ότι οι Σύροι έχουν γίνει τεράστιο βάρος για τη χώρα τους και επιδεινώνουν την οικονομική της κρίση, ειδικά τώρα που πρέπει να μοιράζονται λιγοστούς πόρους στην εκπαίδευση, την ιατρική περίθαλψη και τις επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας.
Εκκαθαρίσεις Σύρων από Χριστιανούς
Οι Μαρωνίτες, ωστόσο, πρωτοστάτησαν στην εκδίωξη των Σύριων προσφύγων από περιοχές της χώρας που κυριαρχούν.
Οι περισσότεροι Σύροι στο Λίβανο είναι σουνίτες. Οι Μαρωνίτες φοβούνται τον αντίκτυπο που θα μπορούσε να έχει η παρουσία τους στη δημογραφία του Λιβάνου, η οποία ήδη κλίνει σε μεγάλο βαθμό εναντίον των Χριστιανών.
Ο φόβος τους είναι παρόμοιος με τις ανησυχίες που εξέφρασαν οι Λιβανέζοι χριστιανοί για τους Παλαιστίνιους. Ακόμη και τα χριστιανικά κόμματα κατά του Άσαντ χρησιμοποιούν ρητορική κατά των προσφύγων για να κερδίσουν τις εκλογικές τους περιφέρειες. Πολλοί Χριστιανοί θεωρούν τους Σύρους πρόσφυγες ως πραγματικό κίνδυνο, προειδοποιώντας για μια ωρολογιακή βόμβα έτοιμη να εκραγεί. Μέσα σε αυτή την τεταμένη ατμόσφαιρα,
ένας αντίπαλος του καθεστώτος Άσαντ κάλεσε τους Σύρους στο Λίβανο να οπλιστούν για να προστατεύσουν τα στρατόπεδά τους και τις ζωές τους.
Αλλάζουν τα θρησκο-πληθυσμιακά dynamics
Οι Λιβανέζοι Χριστιανοί ανησυχούν για τη μείωση του αριθμού τους σε σχέση με τον ταχέως αυξανόμενο μουσουλμανικό πληθυσμό. Σύμφωνα με τη Στατιστική Υπηρεσία του Λιβάνου,
που διεξήγαγε επίσημη απογραφή πέρυσι, οι Χριστιανοί αντιπροσώπευαν το πολύ το 32 τοις εκατό του συνολικού πληθυσμού της χώρας των 4,6 εκατομμυρίων. Η μόνη απογραφή στον Λίβανο που έγινε από τους Γάλλους έδειξε ότι οι Χριστιανοί, συμπεριλαμβανομένων των ομογενών, αντιπροσώπευαν το 55% του πληθυσμού το 1932. Εν τω μεταξύ,
2 εκατομμύρια Σύροι πρόσφυγες έχουν φτάσει στον Λίβανο από το 2011 και 350.000 Παλαιστίνιοι πρόσφυγες από το 1948, έτος ίδρυσης του Ισραήλ. Η συντριπτική πλειονότητα των Σύριων και Παλαιστινίων προσφύγων είναι σουνίτες μουσουλμάνοι, γεγονός που έχει αποσταθεροποιήσει το πολιτικό σύστημα του Λιβάνου, το οποίο χτίστηκε σε σεχταριστική ισορροπία.
Ανεξάρτητα από τη σεχταριστική τους σχέση, πολλοί Λιβανέζοι έχουν χρησιμοποιήσει τους Σύρους ως αποδιοπομπαίο τράγο για την οικονομική κατάρρευση της χώρας τους, παρά το γεγονός ότι γνώριζαν ότι η κυβερνητική κακοδιαχείριση και η διαφθορά προκάλεσαν την κατάρρευση του τραπεζικού τομέα, οδηγώντας πολλούς να χάσουν τις αποταμιεύσεις τους.
Οι πολιτικοί αγνοούν εσκεμμένα το γεγονός ότι πολλά από τα χρήματα του Λιβάνου προέρχονται από χώρες χορηγούς βοήθειας και οργανισμούς που παρέχουν βοήθεια σε Σύρους. Αυτά τα χρήματα τονώνουν την υποτονική οικονομία και αποτρέπουν την πλήρη κατάρρευσή της. Αλλά όταν οι Λιβανέζοι βλέπουν ότι οι Σύροι πρόσφυγες λαμβάνουν ξένη βοήθεια, δημιουργεί ζήλια στους ντόπιους.
Βία μετά την οικονομική κατάρρευση
Η οικονομική κρίση της χώρας έχει εξαφανίσει τη μεσαία τάξη και όσοι ζουν στη φτώχεια έγιναν ακόμη φτωχότεροι. Αυτή η πραγματικότητα έχει επιδεινώσει τις εντάσεις μεταξύ του ντόπιου και του προσφυγικού πληθυσμού ακόμη και σε μέρη που αρχικά αγκάλιασαν Σύριους.
Οι πρόσφυγες έχουν υποστεί εκτεταμένες αδικίες στο Λίβανο. Καταγγελίες για φόνο, ξυλοδαρμό, βιασμό, η απέλαση και άλλες αποτρόπαιες πράξεις έχουν γίνει συνηθισμένες. Πολλές πόλεις και κωμοπόλεις εισήγαγαν απαγόρευση κυκλοφορίας για τους Σύρους από τη δύση του ηλίου μέχρι την ανατολή του ηλίου. Οι αρχές του Λιβάνου απέτυχαν να δράσουν όταν διαπράχθηκαν εγκλήματα κατά των προσφύγων.
Οι χριστιανικοί δήμοι έδιωξαν βίαια μουσουλμάνους πρόσφυγες από τις περιοχές τους, ενώ επέτρεψαν σε Σύρους και Ιρακινούς χριστιανούς πρόσφυγες να μείνουν. Η κυβέρνηση του Λιβάνου έχει αρνηθεί να προστατεύσει τα δικαιώματα των προσφύγων ή να λογοδοτήσει όσους τους επιτίθενται. Αντίθετα, οι δυνάμεις ασφαλείας συμμετείχαν συχνά σε αυτές τις επιθέσεις.
Η κυβέρνηση αρνήθηκε επίσης να δημιουργήσει προσφυγικούς καταυλισμούς, όπως έκαναν η Τουρκία και η Ιορδανία, ώστε να μην γίνουν μόνιμοι τόποι διαμονής, όπως συνέβη με τους Παλαιστίνιους πρόσφυγες μετά το 1948.
Πίσω από το χάος η Χεζμπολάχ
Η κυβέρνηση του Λιβάνου και τα αντιμαχόμενα πολιτικά κόμματα αρνήθηκαν να παραπέμψουν τη Χεζμπολάχ στη Δικαιοσύνη για τη συμμετοχή της στον πόλεμο της Συρίας.
Δεδομένου ότι δεν μπορούν να πολεμήσουν τη Χεζμπολάχ, κατευθύνουν την οργή τους στα θύματά της. Υπάρχει έντονη επιθυμία μεταξύ των χριστιανών στο Λίβανο για ένα αποκεντρωμένο σύστημα, το οποίο θα τους επέτρεπε να λαμβάνουν αποφάσεις που επηρεάζουν τη ζωή τους χωρίς να ανησυχούν για τη Χεζμπολάχ ή τους Παλαιστίνιους και Σύρους πρόσφυγες.
Η προσπάθειά τους να σύρουν την Ευρώπη στον εμφύλιο πόλεμο του Λιβάνου απέτυχε το 1975. Αλλά για κάποιους, αυτό που δεν μπόρεσαν να επιτύχουν το 1975 φαίνεται σήμερα εφικτό.
