Συμφωνία επί σχεδίων που προωθούν ταυτόχρονα την αναδιάρθρωση της αγοράς ενέργειας της ΕΕ και τον έλεγχο τιμών επιτεύχθηκε τα ξημερώματα της Παρασκευής στις Βρυξέλλες, με τους ηγέτες των 27 να χορεύουν ταγκό γύρω από την ενεργειακή κρίση.
- Η Γερμανία ξεδόντιασε το πλαφόν
- Η Γαλλία σκότωσε τον MidCat
- Εθελοντική η κοινή αγορά αερίου
- Ευρωχρηματοδότηση και Ταμείο αλληλεγγύης για την ενεργειακή κρίση
Αποφάσεις που σηματοδοτούν τη συνέχιση των διαβουλεύσεων και όχι ένα τελικό πλαίσιο μέτρων για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης έλαβαν οι 27 ηγέτες της ΕΕ, διαψεύδοντας τις προσδοκίες που καλλιεργούνταν από τον Έλληνα πρωθυπουργό και συγκεκριμένα media στην Ελλάδα ότι οι λύσεις είχαν πλέον ωριμάσει.
Για του λόγου το ακριβές, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιν χαρακτήρισε τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου “έναν πολύ καλό και σταθερό οδικό χάρτη” και ο Σαρλ Μισέλ μίλησε για μια πολύ καλή λίστα με μέτρα που χρειάζεται περαιτέρω δουλειά.
Οι ηγέτες συμφώνησαν στην ατζέντα για περαιτέρω συνομιλίες, σε επίπεδο υπουργών Ενέργειας την επόμενη εβδομάδα. Ο Gερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς είπε μάλιστα ότι μια έκτακτη σύνοδος κορυφής των ηγετών της ΕΕ μπορεί να χρειαστεί τον επόμενο μήνα – δίνοντας ουσιαστικά στη Γερμανία και σε άλλους δικαίωμα βέτο στην τελική πρόταση, εάν χρειαστεί.
Auditor’s note: Συμβιβασμοί και ασκήσεις εμπιστοσύνης
Πρόκειται για ένα κλασικό αποτέλεσμα Συνόδου Κορυφής. Όλοι κερδίζουν από λίγο, κανείς δεν τα παίρνει όλα, περισσότερη συζήτηση είναι αναπόφευκτη και πολλοί θα γκρινιάζουν για την ατέρμονη διαδικασία. Οι ηγέτες συμφώνησαν στην κοινή συνισταμένη ότι όλα είναι θέμα ενότητας. Αυτό που άλλαξε από το προηγούμενο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ήταν ο διορισμός της νέας γενικής γραμματέως από τον Σαρλ Μισέλ, η οποία έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην επίτευξη συμβιβασμών και στην υπέρβαση του πράσινου λόμπι της Κομισιόν.
«Σήμερα ήταν μια καλή άσκηση για να ακούμε ο ένας τον άλλον και να εμπιστευόμαστε ο ένας τον άλλον»,
δήλωσε ο πρωθυπουργός του Βελγίου Αλεξάντερ Ντε Κρου και συμπλήρωσε
«Το ανθρώπινο στοιχείο, η εμπιστοσύνη, είναι πιο σημαντικό από τα συμπεράσματα του Συμβουλίου».
Ασχέτως των διατυπώσεων, τα μέτρα που καλείται να εξειδικεύσει η Κομισιόν απέχουν παρασάγγας από τις προτάσεις που κατέθεσε. Το πλαφόν τιμών δεν θα είναι πλαφόν αλλά διαδικασία επαναπροσδιορισμού του τρόπου υπολογισμού των τιμών. Επίσης, η Γερμανία θέτει μια σειρά από δικλείδες ασφαλείας που καθιστούν πρακτικά εκτός πραγματικότητας την ενεργοποίησή του.
Το κύκνειο άσμα του Ντράγκι
Κατά τη διάρκεια της νύχτας ο απερχόμενος Ιταλός πρωθυπουργός Μάριο Ντράγκι διοργάνωσε αποχαιρετιστήριο δείπνο, στο οποίο προώθησε πρόταση για την εδραίωση κοινού ταμείου που θα συμβάλλει ενεργητικά στη μείωση των τιμών της ενέργειας.
Η παρέμβασή αυτή έδωσε το έναυσμα για μια ex post προσθήκη στο τελικό ανακοινωθέν που καλεί σε «κοινές λύσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο, όπου ενδείκνυται» — ευρέως θεωρείται ως ένα νεύμα σε πιθανά πανευρωπαϊκά προγράμματα που θα συμβάλλουν στην διαχείριση της οικονομικής επιβάρυνσης από την ενεργειακή κρίση.
Η επιπλέον διατύπωση, που εισήχθη πολύ μετά τα μεσάνυχτα, θεωρήθηκε ως παραχώρηση από δημοσιονομικά συνετά κράτη μέλη όπως η Γερμανία και η Ολλανδία. Ωστόσο, ήταν εσκεμμένα ασαφής….
Προτάσεις για όριο τιμών
Οι ηγέτες της ΕΕ που συναντήθηκαν στις Βρυξέλλες την Πέμπτη σημείωσαν πρόοδο στα μέτρα για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης, καθώς οι χώρες έδωσαν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή το πράσινο φως να εργαστεί σε προτάσεις για προσωρινό ανώτατο όριο τιμών.
Η Γερμανία, η οποία ήταν ένας από τους ισχυρότερους αντιπάλους του ανώτατου ορίου τιμών, έκανε μισό βήμα πίσω, αποδεχόμενη την έννοια αλλά εισάγοντας τέτοιες δικλείδες ασφαλείας που στην πραγματικότητα απενεργοποιεί απριόρι τον μηχανισμό.
Επίσης, πρέπει να σημειωθεί ότι πολλές από τις λεπτομέρειες δεν έχουν ακόμη διευκρινιστεί.
Ειδικότερα, θα προχωρήσει η εδραίωση του ιβηρικού μηχανισμού, που αποτελεί πρόταση για περιορισμό των τιμών του φυσικού αερίου. Σε αυτό περιλαμβάνονται πρωτοβουλίες για την παραγωγή ενέργειας, Και αυτό θα συνοδεύεται από πολυάριθμους όρους, συμπεριλαμβανομένης της δέσμευσης για συμπερίληψη μιας «ανάλυσης κόστους και οφέλους». Οι χώρες της ΕΕ υποστήριξαν επίσης ένα εθελοντικό σχέδιο για από κοινού αγορά φυσικού αερίου — αφού η Ουγγαρία αντιτάχθηκε σε μια υποχρεωτική προσέγγιση.
Ενεργειακό ευρωομόλογο συζητά ο Σολτς
Ο Όλαφ Σολτς, μεταξύ άλλων, είπε ότι η ΕΕ θα εξετάσει «τι είναι εφικτό» και δεν απέκλεισε το μπλοκ να εκδόσει νέο χρέος για να χρηματοδοτήσει ένα χρηματοπιστωτικό μέσο παρόμοιο με το πρόγραμμα SURE της ΕΕ για την εποχή του COVID, που πρόσφερε στις χώρες δάνεια για την ενίσχυση των προσπαθειών οικονομικής βοήθειας.
Ο Scholz κατέστησε επίσης σαφές ότι προτιμούσε να χρησιμοποιεί υπάρχοντα κονδύλια όπως το ταμείο ανάκαμψης του κορονοϊού της ΕΕ.
«Έχουμε δώσει μια απόφαση εδώ, η οποία δίνει εντολή να διερευνήσουμε τι είναι δυνατό», δήλωσε ο Γερμανός καγκλάριος καγκελάριος. «Η εστίαση είναι, φυσικά, στα εργαλεία που διαθέτουμε ήδη».
Και πρόσθεσε ότι: «Η συζήτηση θα συνεχιστεί».
Ο Ολλανδός πρωθυπουργός Μαρκ Ρούτε υποσχέθηκε κατά την αποχώρησή του ότι δεν θα χρειαστούν πρόσθετα κεφάλαια. Υπάρχουν ήδη αρκετά στα ταμεία της ΕΕ, επέμεινε.
Οι υπουργοί Οικονομικών της Ευρωζώνης θα συζητήσουν ξανά το θέμα στην επόμενη συνάντησή τους.
Τριγμοί στον γαλλογερμανικό άξονα
Οι επίμονες διαφωνίες για τα ενεργειακά σχέδια δεν ήταν οι μόνες ενδείξεις συγκρούσεων καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας. Οι εντάσεις μεταξύ Παρισιού και Βερολίνου ήταν εμφανείς.
Ο γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς και ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν συγκρούονται δημόσια εδώ και αρκετές εβδομάδες για ζητήματα όπως η προτεινόμενη κατασκευή του αγωγού MidCat που συνδέει την Ιβηρική Χερσόνησο με τη Βόρεια Ευρώπη.
Μάλιστα, εξαιτίας των εντάσεων, οι δύο ηγέτες αποφάσισαν να αναβάλουν μια από καιρό προγραμματισμένη γαλλογερμανική συνάντηση την επόμενη εβδομάδα στο Φοντενεμπλό. Επισήμως, ο λόγος ήταν ζητήματα προγραμματισμού, αλλά οι αξιωματούχοι επιβεβαίωσαν ότι οι διαφωνίες σχετικά με την άμυνα και την ενέργεια είχαν προκαλέσει την κίνηση.
Στη σύνοδο κορυφής,η κατάσταση οξύνθηκε, καθώς ο Μακρόν προειδοποίησε τη Γερμανία να μην αντισταθεί σε «μια πολύ μεγάλη ενότητα» για την εισαγωγή ανώτατου ορίου τιμής φυσικού αερίου.
«Δεν είναι καλό για την Ευρώπη και τη Γερμανία να απομονώνεται», είπε ο Μακρόν. «Είναι σημαντικό οι προτάσεις που υποστηρίζονται από μεγάλη συναίνεση να λάβουν ομόφωνη υποστήριξη».
Back to back συναντήσεις Μακρόν – Σολτς
Στο περιθώριο της συνόδου κορυφής, ο Σολτς και ο Μακρόν πραγματοποίησαν 30λεπτη συνάντηση και συμφώνησαν να συναντηθούν ξανά την επόμενη εβδομάδα στο Παρίσι.
Βέβαια, η Γαλλία επέλεξε τη στρατηγική δημιουργίας τετελεσμένων, καθώς συμφώνησε με την Ισπανία και την Πορτογαλία να αντικαταστήσουν τον ημιτελή αγωγό MidCat με έναν νέο αγωγό για πράσινη ενέργεια, ήτοι πράσινο υδρογόνο και άλλα φιλικά προς το περιβάλλον καύσιμα. Η Γαλλία είχε αντιταχθεί με το σκεπτικό ότι θα διαιωνίσει την εξάρτηση της ΕΕ από το φυσικό αέριο.
Ωστόσο, ένας Γάλλος διπλωμάτης παραδέχτηκε ότι το νέο σχέδιο βρισκόταν ακόμη στα αρχικά του στάδια και ότι δεν είχε ακόμη εκπονηθεί μελέτη σκοπιμότητας.
Πάντως, η συμφωνία εγκατάλειψης του MidCat αν και θεωρείτο ειλημμένη πορκαλεί τη δυσαρέσκεια του Βερολίνου, καθώς εκεί οι παράγοντες εμφορούνται από την πεποίθηση ότι ο MidCat θα μπορούσε να ολοκληρωθεί σε λιγότερο από ένα χρόνο και να βοηθήσει στην επίλυση μεσοπρόθεσμων ενεργειακών ζητημάτων.
Τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου
ΙΙΙ. ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
16. Αντιμέτωπη με την οπλοποίηση της ενέργειας από τη Ρωσία, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα παραμείνει ενωμένη για να προστατεύσει τους πολίτες και τις επιχειρήσεις της και θα λάβει επειγόντως τα αναγκαία μέτρα.
17. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συμφώνησε ότι, υπό το πρίσμα της συνεχιζόμενης κρίσης, πρέπει να επισπευσθούν και να ενταθούν οι προσπάθειες, ούτως ώστε να περιοριστεί η ζήτηση, να κατοχυρωθεί η ασφάλεια του εφοδιασμού, να αποφευχθεί η ελεγχόμενη διανομή και να μειωθούν οι τιμές ενέργειας για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις σε ολόκληρη την Ένωση, πρέπει δε να διαφυλαχθεί η ακεραιότητα της εσωτερικής αγοράς.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί το Συμβούλιο και την Επιτροπή να υποβάλουν επειγόντως συγκεκριμένες αποφάσεις σχετικά με τα ακόλουθα πρόσθετα μέτρα, καθώς και σχετικά με τις προτάσεις της Επιτροπής, έχοντας εξετάσει τον αντίκτυπό τους, ιδίως στις ισχύουσες συμβάσεις, συμπεριλαμβανομένου του μη επηρεασμού των μακροπρόθεσμων συμβάσεων, και λαμβάνοντας υπόψη τα διαφορετικά ενεργειακά μείγματα και τις εθνικές συνθήκες:
α) εθελοντική από κοινού αγορά αερίου, πλην της δεσμευτικής συγκέντρωσης της ζήτησης για όγκο ισοδύναμο του 15 % των αναγκών πλήρωσης των εγκαταστάσεων αποθήκευσης, σύμφωνα με τις εθνικές ανάγκες, και επιτάχυνση των διαπραγματεύσεων με αξιόπιστους εταίρους για την επιδίωξη αμοιβαία επωφελών εταιρικών σχέσεων, με αξιοποίηση του συλλογικού εκτοπίσματος της Ένωσης στις αγορές και πλήρη χρήση της ενεργειακής πλατφόρμας της ΕΕ, η οποία είναι ανοικτή και για τα Δυτικά Βαλκάνια και τους τρεις συνδεδεμένους ανατολικούς εταίρους·
β) νέος συμπληρωματικός δείκτης αναφοράς, έως τις αρχές του 2023, που θα αποτυπώνει με μεγαλύτερη ακρίβεια τις συνθήκες στην αγορά αερίου·
γ) προσωρινός δυναμικός διάδρομος τιμών στις συναλλαγές φυσικού αερίου, ούτως ώστε να περιορίζονται αμέσως τα περιστατικά υπερβολικών τιμών αερίου, λαμβανομένων υπόψη των διασφαλίσεων, οι οποίες προβλέπονται στο άρθρο 23 παράγραφος 2 του σχεδίου κανονισμού του Συμβουλίου που προτάθηκε στις 18 Οκτωβρίου 2022·
δ) προσωρινό πλαίσιο της ΕΕ για να τεθεί ανώτατο όριο στην τιμή του αερίου στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, συμπεριλαμβανομένης ανάλυσης κόστους και οφέλους, χωρίς να τροποποιείται η αξιολογική κατάταξη, ενώ θα αποτρέπεται η αύξηση της κατανάλωσης αερίου, θα καλύπτονται οι χρηματοδοτικές και διανεμητικές επιπτώσεις και ο σχετικός αντίκτυπος στις ροές πέραν των συνόρων της ΕΕ·
ε) βελτιώσεις στη λειτουργία των αγορών ενέργειας, ώστε να αυξηθεί η διαφάνειά τους, να αμβλυνθεί η πίεση ρευστότητας και να εξαλειφθούν οι παράγοντες που οξύνουν την αστάθεια των τιμών του αερίου, με παράλληλη μέριμνα για τη διαφύλαξη της χρηματοοικονομικής σταθερότητας·
στ) επίσπευση της απλούστευσης των διαδικασιών αδειοδότησης, προκειμένου να επιταχυνθεί η ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και των δικτύων, μεταξύ άλλων με μέτρα έκτακτης ανάγκης βάσει του άρθρου 122 της ΣΛΕΕ·
ζ) μέτρα για την ενεργειακή αλληλεγγύη σε περίπτωση διαταραχών του εφοδιασμού με αέριο σε εθνικό, περιφερειακό ή ενωσιακό επίπεδο, ελλείψει διμερών συμφωνιών αλληλεγγύης·
η) ενισχυμένες προσπάθειες για την εξοικονόμηση ενέργειας·
θ) κινητοποίηση σχετικών εργαλείων σε εθνικό και ενωσιακό επίπεδο. Ταυτόχρονα, άμεση προτεραιότητα είναι η προστασία των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων, ιδίως των πλέον ευάλωτων στις κοινωνίες μας. Η διατήρηση της παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας της Ένωσης έχει επίσης καίρια σημασία. Θα πρέπει να κινητοποιηθούν όλα τα σχετικά εργαλεία σε εθνικό και ενωσιακό επίπεδο, προκειμένου να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα των οικονομιών μας, και παράλληλα να διαφυλαχθεί η παγκόσμια ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης και να διατηρηθούν οι ισότιμοι όροι ανταγωνισμού και η ακεραιότητα της ενιαίας αγοράς. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο είναι προσηλωμένο στον στενό συντονισμό των αντιδράσεων σε επίπεδο πολιτικών. Τονίζει τη σημασία του στενού συντονισμού και της εξεύρεσης κοινών λύσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο, κατά περίπτωση, και δεσμεύεται να επιτύχει τους στόχους πολιτικής μας κατά τρόπο ενωμένο. Το Συμβούλιο θα συνεχίσει να παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς τις οικονομικές εξελίξεις και δεσμεύεται να ενισχύσει περαιτέρω τον συντονισμό μας, προκειμένου να προκύψει μια αποφασιστική και ευέλικτη αντίδραση σε επίπεδο πολιτικών.
18. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επαναλαμβάνει ότι πρέπει να επιταχυνθούν οι επενδύσεις στην ενεργειακή απόδοση, σε ενεργειακές υποδομές ανθεκτικές στις μελλοντικές εξελίξεις, συμπεριλαμβανομένων των διασυνδέσεων και της αποθήκευσης, και σε καινοτόμες τεχνολογίες ανανεώσιμης ενέργειας.
19. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί την Επιτροπή να επιταχύνει τις εργασίες για τη διαρθρωτική μεταρρύθμιση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, συμπεριλαμβανομένης της σχετικής εκτίμησης επιπτώσεων, και ζητεί να σημειωθεί περαιτέρω πρόοδος προς μια ολοκληρωμένη Ενεργειακή Ένωση που θα εξυπηρετεί τον διττό στόχο της ευρωπαϊκής ενεργειακής κυριαρχίας και κλιματικής ουδετερότητας.
20. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συνεχίζει να ασχολείται με το θέμα αυτό.
Η ατζέντα της Παρασκευής
Με αυστηρούς όρους, προειδοποίησε για μια «καταστροφή μεγάλης κλίμακας» στη νότια Ουκρανία,
υποστηρίζοντας ότι η Ρωσία ετοιμάζεται να εξορύξει φράγμα στον υδροηλεκτρικό σταθμό Kakhovka στα νότια της χώρας.
Οι ηγέτες θα επικεντρωθούν στην Ουκρανία και σε άλλα γεωπολιτικά ζητήματα, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας, όταν επιστρέψουν για δεύτερη ημέρα συνομιλιών την Παρασκευή.
