Καθώς η αντίστροφη μέτρηση για τις Συνόδους Κορυφής της ΕΕ και του NATO στις Βρυξέλλες έχει ξεκινήσει, η Ευρώπη επιχειρεί να βρει βηματισμό, να ανακτήσει τον αυτοέλεγχό της και να προβάλει τη στρατηγική της ταυτότητα. Οι κυρώσεις, τα μέτρα στήριξης και οι σχεδιασμοί για την επόμενη ημέρα δεν είναι παρά συστατικά του νέου αυτού μίγματος πολιτικής που θα καθορίσει το προφίλ της Ευρώπης και τη διάρθρωση του νέου παγκόσμιου status quo.
Η Ευρώπη ενεπλάκη σε έναν άνευ προηγουμένου, ελλιπώς προετοιμασμένο, οικονομικό πόλεμο με τη Ρωσία, ενώ κρατά ήδη σε απόσταση την Κίνα, το Ιράν παραμένει εκτός αγορών, ενώ οι σχέσεις με Σαουδική Αραβία και Κατάρ απέχουν από το επιθυμητό επίπεδο.
Τώρα, παρά τις πιέσεις των ΗΠΑ για αναβάθμιση των κυρώσεων σε εμπάργκο, Γερμανία και Ουγγαρία αντιτίθενται, στο σκέλος που αφορά στη διακοπή εισαγωγής πετρελαίου, καθώς κάτι τέτοιο θα επιδείνωνε τη θέση της ΕΕ, αυξάνοντας κόστη και εκτροχιάζοντας ακόμα και ευρωπαϊκές εταιρίες, πριν αυτές προλάβουν να προετοιμαστούν. Σύμφωνα με το σκεπτικό του Βερολίνου, με δεδομένο των αμφίδρομο χαρακτήρα των κυρώσεων, την ελλιπή προετοιμασία και την εν εξελίξει ενεργειακή κρίση και τον υψηλό πληθωρισμό, μόνο και μόνο η διακοίνωση τέτοιας διάθεσης θα προκαλούσε ντόμινο ανακατατάξεων, ευνοοώντας παίκτες εκτός του μπλοκ και τροφοδοτώντας κινδύνους στο εσωτερικό.
Αντ’ αυτού, η Γερμανία επιχειρεί να επαναφέρει την Ευρώπη στην “κανονικότητα” της πολυπλοκότητας, διαχωρίζοντας τις προθέσεις από τις δράσεις και προτάσσοντας το δόγμα της ευρωπαϊκής ασφάλειας, πάνω από τον όποιο γεωπολιτικό αντίκτυπο των δράσεων.
Αν και στο γερμανικό μπλοκ συμμετέχει ενεργά μόνο η Ουγγαρία, η στάση της Γαλλίας τείνει περισσότερο προς το Βερολίνο, αλλά δεν εκδηλώνεται ευθαρσώς θέλοντας έτσι να αποτρέψει την αποθράσυνση του Πούτιν. Ταυτόχρονα, όμως, Μακρόν και Σολτς δεν φαίνονται διατεθειμένοι να ανακτανείμουν σε εκτός ΕΕ χώρες, αποκλειστικά αμερικανικής επιρροής, την τροφοδοσία της Ευρώπης σε πρώτες ύλες, εμπορεύματα και ενέργεια. Για να μπορέσει η ΕΕ να διαμορφώσει όμως νέα εφοδιαστική αλυσίδα χρειάζεται χρόνος και αποκλιμάκωση των πιέσεων, καθώς σε διαφορετική περίπτωση κινδυνεύει να αυξήσει τα μακροπρόθεσμα κόστη, υπονομεύοντας την ανταγωνιστικότητά της.
Η Ευρώπη δεν ήταν έτοιμη
Η αιφνιδιαστική -για πολλούς- εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και η απρόσμενη διαρκής κλιμάκωση της ρωσικής προκλητικότητας στο πεδίο της μάχης, ήταν παράγοντες που ανάγκασαν τους Ευρωπαίους να ευθυγραμμιστούν με τις ΗΠΑ χωρίς περιστροφές, ενδοιασμούς και δεύτερες σκέψεις. Η Ευρώπη παγιδεύτηκε ανάμεσα στο δόγμα της επιτακτικής αποφασιστικότητας της Ουάσιγκτον και το αίσθημα της διάψευσης προσδοκιών και “προδοσίας” από τη Ρωσία.
Στο νέο status quo που προωθούν ταυτόχρονα Μπάιντεν και Πούτιν το γεωστρατηγικό καθίσταται υπέρτερο του γεωοικονομικού, υποβαθμίζοντας έτσι την συνολική αξία του ευρωπαϊκού οικοδομήματος και επαναφέροντας την ωμή ισχύ ως μείζονα κλίμακα μέτρησης διεθνούς αποτυπώματος. Η δυναμική επικράτηση της θεώρησης αυτής σε στενό χρόνο περιόρισε δραστικά τις επιλογές της Γερμανίας και κατ επέκταση της ΕΕ.
Χωρίς αξιώμαχες ένοπλες δυνάμεις, με περορισμένες δυνατότητες και γηρασμένες υποδομές και υλικό, η Γερμανία δεν αντέχει να σταθεί στο νέο σκηνικό που δημιουργείται. Η Ευρώπη, στο νέο τοπίο -χωρίς τη στρατιωτική ισχύ της Βρετανίας- είναι αναγκασμένη να συνταχθεί με τη Γαλλία και τις ΗΠΑ. Στο νέο αυτό τοπίο, το Βερολίνο βρίσκεται αντιμέτωπο με την συρρίκνωση του γεωπολιτικού του αποτυπώματος, που δεν μπορεί να αναπληρωθεί από το επίσης συρρικνούμενο εμπορικό του πλεόνασμα.
Έτσι, ο Όλαφ Σολτς ανακοίνωσε -καταχειροκροτούμενος- στη Μπούντεσταγκ, την προοπτική επανεξοπλισμού της Γερμανίας μέσω ενός εξοπλιστικού προγράμματος μαμούθ της τάξης των 100 δισ. ευρώ. Ταυτόχρονα, άπαντες συντάχθηκαν υπό το NATO, τη μόνη λειτουργούσα πλήρως διαρθρωμένη υπερεθνική στρατιωτική συμμαχία στην περιοχή.
Η Σύνοδος Κορυφής
Εν όψει της συνόδου κορυφής των ηγετών της ΕΕ αργότερα αυτή την εβδομάδα, η Ευρωπαϊκή Ένωση αγωνίζεται να συμφωνήσει για τα επόμενα βήματά της για την επιβολή κυρώσεων στη Ρωσία για τον πόλεμό της στην Ουκρανία.
Αφού ενέκρινε και επέβαλε μια άνευ προηγουμένου σειρά κυρώσεων στη Μόσχα μέσα σε λίγες μόνο εβδομάδες,
Οι αξιωματούχοι της ΕΕ αντιμετωπίζουν τώρα δύο αλληλένδετα ερωτήματα: Τι πρέπει να στοχεύουν στη συνέχεια; Και ποιο πρέπει να είναι το έναυσμα;
Ορισμένες χώρες, όπως η Γερμανία, σηματοδοτούν την υποστήριξη για μια παύση, προκειμένου να επανεξεταστεί η επίδραση των κυρώσεων που έχουν επιβληθεί μέχρι τώρα και να κλείσουν τα κενά. Αλλά άλλοι, όπως η Πολωνία και τα κράτη της Βαλτικής, προειδοποιούν για απώλεια δυναμικής που θα μπορούσε να θεωρηθεί από τη Μόσχα ως ένδειξη ότι η πίεση από την ΕΕ μειώνεται.
Ασυμφωνία χαρακτήρων
Μέχρι στιγμής, οι κυβερνήσεις της ΕΕ δεν έχουν καταφέρει να συμφωνήσουν για το αν το επόμενο βήμα τους θα πρέπει να είναι μια κίνηση υψηλού προφίλ, όπως η απαγόρευση των εισαγωγών ρωσικού πετρελαίου,
παρά τις εκκλήσεις να το πράξουν από τη Βαρσοβία και τη Βαλτική.
Την ίδια ώρα, οι υπουργοί της ΕΕ προσπαθούν να καταστήσουν σαφές στον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν ότι ετοιμάζονται περισσότερες κυρώσεις και ενδέχεται να επιβληθούν ανά πάσα στιγμή.
Μέχρι τις τελευταίες ημέρες, ακόμη και η ερώτηση σχετικά με τις κυρώσεις στην ΕΕ «κινδύνευε να θεωρηθεί ως ζήτημα υπέρ του Πούτιν», ανέφερε ένας διπλωμάτης. Τώρα, όμως, ορισμένες χώρες υποστηρίζουν ανοιχτά ότι η ΕΕ πρέπει να κρατήσει κάποιες επιλογές στη φαρέτρα της, για να μπορέσει να απαντήσει σε περίπτωση που η Ρωσία κλιμακώσει περαιτέρω.
Η άποψη αυτή δεν είναι ευρείας αποδοχής, το γεγονός όμως ότι διατυπώνεται, ότι υπάρχει συζήτηση και ότι έχει ξεπεραστεί το πρώτο σοκ που ανάγκασε την ΕΕ να ακολουθήσει τις ΗΠΑ σε μια αντιπαράθεση εκτός ευρωπαϊκής λογικής, είναι θετικές εξελίξεις. Η ανάκτηση της στρατηγικής ψυχραιμίας, τείνει να επαναφέρει την ΕΕ σε μονοπάτι διακριτής συνεργασίας με τις ΗΠΑ, έναντι της εικόνας στρατευμένων συμμάχων.
Από την άλλη πλευρά, οι σκληροπυρηνικοί, που έχουν αποδεχθεί την αμερικανική ηγεσία στη διαχείριση της κρίσης αυτής, θέτουν το δίλημμα “αν όχι τώρα, τότε πότε;”.
Η Ευρώπη, έχει συναινέσει ήδη στον καθορισμό κόκκινων γραμμών για την επιβολή νέων κυρώσεων:
- η χρήση χημικών —ή ακόμη και πυρηνικών— όπλων
Τόσο ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ όσο και ο Γάλλος, Jean-Yves Le Drian, έχουν ξεκαθαρίσει ότι η Μόσχα θα αντιμετωπίσει περαιτέρω τιμωρία εάν επιτεθεί με αντισυμβατικά όπλα.
Άλλοι πιθανοί παράγοντες ενεργοποίησης αναφέρονται μόνο πίσω από κλειστές πόρτες.
Σε αυτούς συγκαταλέγονται:
- η δολοφονία του Ουκρανού προέδρου Volodymyr Zelenskyy.
- μια μεγάλης κλίμακας σφαγή αμάχων ή
- επιθέσεις σε ανθρωπιστικούς διαδρόμους,
Στην ΕΕ όμως, υπάρχουν και οι ηγέτες που τίθνεται αναφανδόν υπέρ της επιβολής πρόσθετων κυρώσεων στη Ρωσία, ακόμα και χωρίς νέες παραβιάσεις. Σε αυτές τις χώρες ανήκει η Πολωνία, ενώ δεν απέχει η Εσθονία.
Ο Μπόρελ κατέβασε τον πήχη
Ωστόσο, ο επικεφαλής εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ, Josep Borrell, υποβάθμισε τις προσδοκίες για νέα μέτρα που θα εγκριθούν στη συγκέντρωση αυτής της εβδομάδας.
«Οι ηγέτες θα εξετάσουν ξανά τι άλλο μπορεί να γίνει στον τομέα των κυρώσεων», είπε ο Μπορέλ σε δημοσιογράφους μετά τη συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών τη Δευτέρα. Αλλά πρόσθεσε: «Δεν νομίζω ότι θα υπάρξει επίσημη απόφαση για ένα νέο πακέτο κυρώσεων».
Ενώ οι κυβερνήσεις συζητούν τα επόμενα βήματά τους, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ετοιμάζει ένα πιθανό πέμπτο πακέτο κυρώσεων που θα μπορούσε να εγκριθεί σε σύντομο χρονικό διάστημα, εάν χρειαστεί.
Προτάσεις για νέες κυρώσεις
Σε μια προσπάθεια να αντισταθμιστεί η προσπάθεια της Γερμανίας για σταθεροποίηση, κυβερνήσεις της ΕΕ, που βρίσκονται κοντά στην Ουάσιγκτον, έχουν καταθέσει τις προτάσεις τους. Η Πολωνία ζήτησε την πλήρη απαγόρευση του εμπορίου στη Ρωσία. Άλλες χώρες, όπως η Δανία, πιέζουν για έτι περατιέρω περιορισμό της πρόσβασης των ρωσικών πλοίων στα ευρωπαϊκά λιμάνια.
Αλλά το μεγάλο ερώτημα παραμένει εάν το επόμενο πακέτο θα περιλαμβάνει τον περιορισμό των ρωσικών εισαγωγών ενέργειας.
Οι Βρυξέλλες εξετάζουν την απαγόρευση των εισαγωγών πετρελαίου ως πρώτο βήμα για τη στόχευση των ρωσικών εσόδων από την ενέργεια.
Μπλόκο σε νέες κυρώσεις
Άλλες χώρες της ΕΕ φοβούνται ότι η Ρωσία θα απαντήσει σε ένα τέτοιο βήμα διακόπτοντας τις προμήθειες φυσικού αερίου στην ΕΕ.
Ο Ούγγρος υπουργός Εξωτερικών Πέτερ Σζιγιάρτο απείλησε τη Δευτέρα ότι θα μπλοκάρει τις κυρώσεις που σχετίζονται με την ενέργεια.
«Δεν θα υποστηρίξουμε κυρώσεις που θα μπορούσαν να θέτουν σε κίνδυνο τον ενεργειακό εφοδιασμό της Ουγγαρίας»,
δήλωσε.
Ορισμένοι αξιωματούχοι είναι λιγότερο ωμοί. Ωστόσο, προειδοποιούν και ζητούν σταδιακή κλιμάκωση, με χρόνο ώστε να εξεταστεί το νομικό καθεστώς.
Τέλος, ένα ακόμη ζήτημα είναι η διάρκεια ισχύος των κυρώσεων. Επίσης, η ΕΕ δεν έχει αποφασίσει από τί εξαρτά τη διατήρηση των κυρώσεων.
