Σε θρυαλλίδα εξελίξεων στην κυβέρνηση και τον ευρύτερο κρατικό μηχανισμό εξελίσσονται οι πυρκαγιές, καθώς την ώρα που ο πρωθυπουργός ζητά σύμπνοια και ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης δέχεται το μορατόριουμ για την απόδοση ευθυνών, τα επιτελεία τους επεξεργάζονται τις κινήσεις αλλά και το επικοινωνιακό πλαίσιο μέσα στο οποίο θα εκδηλωθούν.
Οι φωτιές μαίνονται σε όλη την Ελλάδα, η Αττική παραμένει υπό πολιορκία και βιώνει διακοπές ηλεκτροδότησης. Σπίτια καίγονται πλέον και στους Θρακομακεδόνες. Στην Εύβοια η κατάσταση είναι μη αναστρέψιμη: Η Πυροσβεστική δεν θα ελέγξει ποτέ τη φωτιά και μόνο μέλημα είναι η οριοθέτησή της στο Βορειοανατολικό τμήμα του νησιού. Στην Ηλεία, στήθηκε αντιπυρικό τείχος για να σωθούν τα αρχαία, η φωτιά όμως πέρασε σε γειτονικούς νομούς.
Ο Έλληνας πρωθυπουργός έβαλε τον πήχη σε εξαιρετικά χαμηλό επίπεδο εστιάζοντας αποκλειστικά στην προστασία της ανθρώπινης ζωής και υποβαθμίζοντας την αναγκαιότητα διάσωσης του περιβάλλοντος, των περιουσιών και των υποδομών. Επίσης, η πολιτικού χαρακτήρα επιχειρησιακή εμπλοκή του αρχηγού της Πυροσβεστικής, αντιστράτηγου Στέφανου Κολουκούρη, έπαιξε επίσης καταλυτικό ρόλο στη διαχείριση κρισιμότητας των μετώπων, εισάγοντας εξωτερικούς παράγοντες στη διαδικασία λήψης αποφάσεων στο κέντρο επιχειρήσεων.
Το εύρος της καταστροφής, οι εικόνες και το αίσθημα εγκατάληψης που δημιουργείται σε μεγάλες κοινωνικές ομάδες, δεν αφήνουν περιθώρια πολιτικής περισυλλογής στον Κυριάκο Μητσοτάκη, Η διάσωση του προσωπικού πολιτικού κεφαλαίου του πρωθυπουργού θα απαιτήσει “ανθρωποθυσίες” και νέα εικόνα. Στόχος του νέου προφίλ που σχεδιάζουν ήδη οι συνεργάτες του Κυριάκου Μητσοτάκη είναι η προβολή αυξημένης ενσυναίσθησης. Όσο δεν υπάρχουν νεκροί από τις φωτιές, οι κυβερνητικές και κομματικές ανακατατάξεις στη Νέα Δημοκρατία θα είναι ομαλές, αλλά αν η κατάσταση εκτραχυνθεί, τότε θα απαιτηθούν ηχηρές ενέργειες.
Πολιτικό ρίσκο
Το πολιτικό ρίσκο στην Ελλάδα θα είναι αυξημένο μέχρι ο πρωθυπουργός να ξεκαθαρίσει το τοπίο με δράσεις. Αν επιχειρήσει να το αποφύγει, τότε θα επανέλθουν στο προσκήνιο τα σενάρια πρόωρων εκλογών δυναμιτίζοντας τις προοπτικές ανάκαμψης της οικονομίας.
Διαχείριση πολιτικού κόστους
Εκτός αυτού, ζητήματα υπάρχουν ακόμα και για παρεμβάσεις μεμονωμένων υπουργών και τη χρήση πολιτικής επιρροής για την εξασφάλιση συνδρομής της Πυροσβεστικής σε συγκεκριμένα σημεία. Δημοσιεύματα για τέτοιου χαρακτήρα παρεμβάσεις στοχοποιούσαν τον υπουργό Ενέργειας Κώστα Σκρέκα.
Η επιτακτική ανάγκη διαχείρισης του πολιτικού κόστους από την κυβέρνηση και η πάγια πολιτική προστασίας του πρωθυπουργού από τις επιπτώσεις των κρίσεων, αναμένεται να οδηγήσει σε ένα μοντέλο διάχυσης των ευθυνών στον χαμηλό πολιτικό και υψηλό επιχειρησιακό βραχίονα. Αν αυτό δεν φέρει τον προσδοκώμενο κατευνασμό, τότε ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα χρειαστεί να πραγματοποιήσει βαθύτερες τομές στην κυβέρνηση για να ανακόψει τη φθορά του ατομικού του πολιτικού κεφαλαίου.
Παραδοσιακά, το επιτελείο του Κυριάκου Μητσοτάκη επιλέγει μοντέλο ολοκληρωμένης πολιτικής και επικοινωνιακής διαχείρισης. Αυτό αναλύεται στην ανακοίνωση δράσεων ανακούφισης των πληγέντων, πρωτοβουλιών για την προστασία του Περιβάλλοντος και έργων άμβλυνσης των επιπτώσεων από την κλιματική αλλαγή. Ταυτόχρονα, θα ανακοινωθούν διαδικασίες απόδοσης ευθυνών και ενδεχομένως να υπάρξουν και κάποιες παραιτήσεις. Εσωτερικά, προσπαθούν να αποφύγουν τις αποπομπές και τις ηχηρές καρατομήσεις. Ωστόσο, το σενάριο της “απόλυσης” αξιωματούχων με “απόφαση πρωθυπουργού” παραμένει πάντα επί τάπητος.
Ανασχηματισμός εν λειτουργία
Το βαρύ πολιτικό κλίμα που δημιουργείται, θεωρείται εξαιρετικά δύσκολο να ξεπεραστεί -και εσωκομματικά- μόνο επικοινωνιακού χαρακτήρα παρεμβάσεις. Οι εξελίξεις αυτές αυξάνουν την πίεση στον Κυριάκο Μητσοτάκη για έναν ακόμη ανασχηματισμό. Σε ένα τέτοιο σενάριο υπάρχουν αντίρροπες δυνάμεις:
- Από τη μια φαίνεται ότι απαιτείται ανανέωση στην ηγεσία του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη,
- από την άλλη η αντικατάσταση υπουργού σε περίοδο κρίσης θα ενέτεινε δυσλειτουργίες, ιδιαίτερα σε επιχειρησιακό επίπεδο.
Υπ αυτό το πρίσμα, πιο ανώδυνη -και πολιτικά- φαντάζει η αντικατάσταση του Νίκου Χαρδαλιά, από τον γενικό γραμματέα της Πολιτικής Προστασίας, καθώς έτσι διατηρείται η δομή και η αναπλήρωση έρχεται εκ των έσω. Έτσι, οι ευθύνες απονέμονται πιο κοντά στο πεδίο και αποφεύγεται η σκληρή πολιτικοποίηση.
Πρόσωπα
Εφόσον τελικά το σενάριο του ανασχηματισμού κερδίσει έδαφος τότε, υπό συζήτηση θα τεθεί ο ρόλος του Κώστα Σκρέκα, της Αριστοτελείας Πελώνη, της Νίκης Κεραμέως και του υπουργού Δικαιοσύνης. Αν και τόσο η Νίκη Κεραμέως όσο και ο Κώστας Τσιάρας έχουν αποδειχθεί ιδιαίτερα ανθεκτικοί, εν τούτοις, μπορεί πλέον να έχουν ολοκληρώσει το έργο τους και να απαιτείται αλλαγή σκυτάλης. Οι φήμες για αντικατάσταση του Νίκου Δένδια ελέγχονται ως… εξαιρετικά προβληματικές, δεδομένης της κινητικότητας στα ελληνοτουρκικά. Αλλαγές στο υπουργείο Υγείας δεν θεωρούνται απίθανες, αλλά θα αποτελέσουν περισσότερο λύση ανάγκης, αν δεν καταστεί εφικτή η απομάκρυνση άλλων.
Στο καρνέ του πρωθυπουργού βρίσκεται από καιρό και ένας λειτουργικός ανασχηματισμός με rotation και προσθήκες γενικών γραμματέων, κάτι τέτοιο θα μπορούσε ενδεχομένως να “κουμπώσει” στη λογική μιας top to bottom μεταρρύθμισης στη διαδικασία λήψης αποφάσεων.
Auditor’s note
Το Crisis Monitor είχε εξ αρχής επισημάνει τα επιχειρησιακά και πολιτικά λάθη που εν τέλει έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην απόκριση του μηχανισμού της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας.Η βαρύτητα που έδωσε η παρουσία τόσο του υπουργού Προστασίας του Πολίτη όσο και του πρωθυπουργού στην Ηλεία, για την προστασία της Αρχαίας Ολυμπίας, σε αντίστιξη με την παντελή απουσία κυβερνητικών παραγόντων στην Εύβοια αποτελούν, εν πολλοίς, τους παράγοντες που καθόρισαν τη νομή της επιχειρησιακής ισχύος. Αυτό επιβεβαιώνεται από την απουσία εναέριων μέσων τις πρώτες ημέρες στην πυρκαγιά στην Εύβοια, η οποία αποδείχθηκε καθοριστική για την γιγάντωση του μετώπου.
Αντιστοίχως, στις φωτιές στην Αττική η Πυροσβεστική Υπηρεσία υποτίμησε τόσο την αρχική πυρκαγιά στη Βαρυμπόμπη όσο και την αναζωπύρωση. Στο μεταξύ η προσωπική παρέμβαση του αρχηγού της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας στο πρώτο μέτωπο στη Βαρυμπόμπη υποβάθμισε de facto τα αιτήματα αεροπορικής συνδρομής στην Εύβοια και αποψίλωσε τις τοπικές δυνάμεις, καθώς οι ενισχύσεις που είχαν καταφθάσει ανακλήθηκαν.
Πρόκειται για πολιτικού τύπου παρεμβάσεις, οι οποίες είχαν ως συνέπεια τη διαμόρφωση τάσης και διαστρωμάτωσης στην εξυπηρέτηση αιτημάτων συνδρομής από το κέντρο επιχειρήσεων της Πυροσβεστικής.
