Πιο… light από κάθε προσδοκία είναι τα συμπεράσματα του που υιοθέτησε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για την Τουρκία, καθώς εστιάζονται ως επί των πλείστων στην Κύπρο, ενώ δεν υπάρχουν άμεσες αναφορές στα ελληνοτουρκικά. Οι Ευρωπαίοι δεν υιοθέτησαν νέες κυρώσεις σε αυτή τη φαση, κράτησαν χαμηλούς τόνους και έδωσαν αέρα τριών ακόμη μηνών για “να μπει το νερό στο αυλάκι”. Η εξέλιξη αυτή είναι μεν κατώτερη των προσδοκιών που είχαν καλλιεργήσει τα media, αλλά φαίνεται ότι δεν απέχει από τις επιδιώξεις της ελληνικής κυβέρνησης, που προτιμά να εμπλακεί σε συζητήσεις μετά την αλλαγή ηγεσίας στις ΗΠΑ.
Το συμβούλιο ηγετών της ΕΕ αποφάσισε να μην επιβάλλει κυρώσεις στην Τουρκία, παρά μόνο να προετοιμάσει νέες που θα αφορούν τις γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ, τις οποίες θα εξετάσει τον Μάρτιο. – Έμεινε στη θετική εξέλιξη της απόσυρσης του Oruc Reis. – Ζήτησε την ομαλή συνέχιση των διερευνητικών επαφών.
Στο κείμενο συμπερασμάτων οι ηγέτες αποφεύγουν να θίξουν σε βάθος τα ελληνοτουρκικά και περιορίζονται σε επιδερμικές και γενικόλογες παρατηρήσεις, χωρίς να λαμβάνουν θέση. Ειδικότερα, οι μόνες αναφορές είναι η σημείωση για τη θετική εξέλιξη της απόσυρσης του Oruc Reis, η επιμονή για βιώσιμη αποκλιμάκωση και την ομαλή συνέχιση των απευθείας διερευνητικών επαφών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Αίσθηση προκαλεί η χρήση της λέξης “συνέχιση”, καθώς οι διερευνητικές επαφές Ελλάδας-Τουρκίας δεν έχουν αρχίσει και έχουν διακοπεί με ευθύνη της Τουρκίας το 2016! Στα συμπεράσματα υπάρχει μια ακόμη θετική αναφορά για την Ελλάδα, όπου αναφέρεται ότι “η ΕΕ παραμένει δεσμευμένη στην προάσπιση των συμφερόντων της και αυτών των μελών της”.
Πέραν αυτών των αναφορών τα ελληνοτουρκικά δεν αναφέρεται ούτε άμεσα, ούτε δια της αποστροφής του λόγου, στο μήκους επτά παραγράφων κείμενο συμπερασμάτων που αφορά την Ανατολική Μεσόγειο.
Auditor’s note: Δεν υπήρχε βάση για κυρώσεις
Το Crisis Monitor είχε εξ αρχής επισημάνει την προοπτική παραπομπής των ζητημάτων στο Ευρωπαϊκό Συβούλιο του Μαρτίου και τη σημασία της προαναγγελίας του “συντονισμού με τις ΗΠΑ”, δεδομένης της αλλαγής σκυτάλης στον Λευκό Οίκο. Η απουσία κυρώσεων για την Τουρκία σχετικά με τις ενέργειες στο Αιγαίο ήταν επίσης αναμενόμενη, καθώς δεδομένης της αλλαγής διαπραματευτικής στάσης από την Ελλάδα. Ειδικότερα, ο Κυριάκος Μητσοτάκης αποδέχθηκε τις τουρκικές αμφισβητήσεις ως ζήτημα προς συζήτησης, αν και επιμένει στη μοναδική διαφορά της διευθέτησης θαλασσίων ζωνών και ΑΟΖ. Ο Έλληνας πρωθυπουργός σε συνεντεύξεις του στο CNN και στον Alpha αναγνώρισε, με διαφορετική ρητορική, ότι υπάρχει ζήτημα. Ειδικότερα, στο CNN υιοθέτησε νέο προσδιορισμό για την ελληνική υφαλοκρηπίδα, την οποία χαρακτήρισε “με οριοθετημένη περιοχή”. Στον Alpha, αναγνώρισε ότι υπάρχει θέμα προς συζήτηση, από τη στιγμή ζητά διαπραγμάτευση.
Επίσης, οι διαρροές για το αίτημα της Ελλάδας σχετικά με την επιβολή εμπάργκο όπλων στην Τουρκία, δεν ευσταθούν, καθώς κάτι τέτοιο δεν καταγράφηκε ποτέ και πουθενά επισήμως, σε κανέα πρόσφατο ή παλαιότερο COREPER. Οι περιορισμένες αλλαγές στο τρίτο draft, συγκριτικά με το δεύτερο, μετά από πολλές ώρες συνομιλιών καταδεικνύουν ενδεχομένως ένταση. Δεν αποκλείεται όμως η ώρα έκδοσης να ήταν εξ αρχής ο στόχος των διαβουλεύσεων…
Συνεπώς, πέρα από τους λεονταρισμούς των ελληνικών media, ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν προσήλθε στις Βρυξέλλες για να ζητήσει κυρώσεις της ΕΕ προς την Τουρκία για τις κινήσεις στο Αιγαίο, αλλά για τις γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ. Ακόμα και επ αυτού του θέματος, όμως, οι ηγέτες έδειξαν απρόθυμοι να αντιπαρατεθούν με την Άγκυρα, σε αυτή τη φάση. Το Crisis Monitor είχε εγκαίρως επισημάνει ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης ακολουθεί παρελκυστική πολιτική και δεν επιθυμεί ακόμα να προσέλθει σε διαπραγματεύσεις με την Τουρκία, αλλά προτιμά να το πράξει μετά τη διαδοχή στον Λευκό Οίκο.
Έτσι επελέγη η μετάθεση του ζητήματος για τη Σύνοδο Κορυφής του Μαρτίου, οπότε θα έχει υπάρξει αρκετός χρόνος για την επανέναρξη των διερευνητικών επαφών Ελλάδας-Τουρκίας, νέας διαδικασίας για το Κυπριακό και θα έχει επιτευχθεί ο “συντονισμός με τις ΗΠΑ”.
Ενδεικτικό της απροθυμίας των Ευρωπαίων να αντιπαρατεθούν με τον Ταγίπ Ερντογάν είναι η παντελής απουσία αναφορών στο Κράτος Δικαίου, την Ευρωπαϊκή προοπτική και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Αντιθέτως, οι ηγέτες επέμειναν στη θετική ατζέντα, στην οποία περιλαμβάνεται η φιλελευθεροποίηση της βίζα, ο εκσυγχρονισμός της τελωνειακής ένωσης και η παροχή οικονομική στήριξης για το προσφυγικό.
Το κείμενο συμπερασμάτων
Η σημαντικότερη διόρθωση στο τελικό κείμενο συμπερασμάτων αφορά κυρίως στην Κύπρο, καθώς η Λευκωσία πέτυχε να αναφερθεί στην ανακοίνωση των 27 ότι θα υπάρξει διεύρυνση της λίστας για «παράνομες δραστηριότητες γεωτρήσεων στην Ανατολική Μεσόγειο».
Παράλληλα, «καλεί τον Ύπατο Εκπρόσωπο και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να καταθέσουν έκθεση αναφορικά με την πολιτική, οικονομική και εμπορική σχέση της ΕΕ και της Τουρκίας και αναφορικά με μέσα και επιλογές για το πώς θα προχωρήσει, συμπεριλαμβανομένης της επέκτασης του πεδίου εφαρμογής της παραπάνω απόφασης για να μελετηθεί το αργότερο στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Μαρτίου του 2021». Επίσης «καταδικάζει τα μονομερή βήματα της Τουρκίας στα Βαρώσια και καλεί να υπάρξει πλήρης σεβασμός των Αποφάσεων 550 και 789 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών».
Ζητεί ακόμη από τον Ύπατο Εκπρόσωπο να διοργανώσει πολυμερή Διάσκεψη για την Ανατολική Μεσόγειο.
Πάντα σύμφωνα με το κείμενο των συμπερασμάτων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου,
«οι τουρκικές μονομερείς και προκλητικές δραστηριότητες στην Ανατολική Μεσόγειο συνεχίζονται, συμπεριλαμβανομένης της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης της Κύπρου. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καταγράφει την αποχώρηση του πλοίου Oruc Reis και επιμένει στη συνέχιση της αποκλιμάκωσης για την επανέναρξη και στην ομαλή συνέχιση των απευθείας διερευνητικών συνομιλιών μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας».
Τονίζεται ταυτόχρονα ότι
«το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επαναβεβαιώνει το στρατηγικό ενδιαφέρον της ΕΕ για την ανάπτυξη συνεργασίας και αμοιβαία επωφελούς σχέσης με την Τουρκία. Η προσφορά θετικής ατζέντας ΕΕ-Τουρκίας παραμένει στο τραπέζι, με προϋπόθεση ότι η Τουρκία θα δείξει ετοιμότητα να προωθήσει γνήσια συνεργασία με την Ένωση και τα κράτη μέλη και να επιλύσει διαφορές μέσα από τον διάλογο και σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο».
Αυτή η
«ατζέντα θα μπορούσε να εκταθεί στα πεδία της οικονομίας, του εμπορίου, επαφές ατόμων, υψηλού επιπέδου διάλογο και συνεχή συνεργασία στα θέματα της μετανάστευσης». Ταυτόχρονα, «το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υπογραμμίζει τη σημασία που έχει να διατηρηθούν ανοιχτοί δίαυλοι επικοινωνίας μεταξύ της ΕΕ και της Τουρκίας. Η ΕΕ είναι επίσης έτοιμη να συνεχίσει να χορηγεί οικονομική βοήθεια στους Σύρους πρόσφυγες και τις κοινότητες που φιλοξενούνται στην Τουρκία» και «η συνεργασία» με την κυβέρνηση στην Άγκυρα «για την υπεύθυνη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών προς τα κράτη-μέλη» και «τη μάχη εναντίον των δικτύων διακινητών μεταναστών».
Τέλος, η ΕΕ δηλώνει σαφέστατα ότι δεν πρόκειται να αναλάβει καμία πρωτοβουλία εναντίον της Τουρκίας, πριν να υπάρξει η αλλαγή στον Λευκό Οίκο, καθώς οι 27 περιμένουν να δουν τις διαθέσεις της διακυβέρνησης του Τζο Μπάιντεν.
Η ανάλυση
Στις επτά παραγράφους, που είναι η συνολική έκταση της αναφοράς στην Ανατολική Μεσόγειο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιοι χρησιμοποιεί ιδιαίτερα προσεκτική γλώσσασ απέναντι στην Τουρκία, δεν αναφέρεται σε κανένα σημείο συγκεκρικμένα στις προκλήσεις απέναντι στην Ελλάδα, παρά μόνο σημειώνει την απόσυρση του Oruc Reis αι ζητά βιώσιμη αποκλιμάκωση.
Τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, περιλαμβάνουν την προσφορά θετικής ατζέντας στην Τουρκία και διευκρινίζουν τη συνέχιση της συνεργασίας και της χρηματοδότησης για το προσφυγικό. Οι ηγέτες αν και ζητούν από το Συμβούλιο την υιοθέτηση πρόσθετων κυρώσεων για τις ενέργειες της Τουρκίας στην κυπριακή ΑΟΖ, εν τούτοις δεν της υιοθετούν τώρα, αλλά τις παραπέμπουν για το συμβούλιο του Μαρτίου, όπου επίσης θα εξεταστεί και η διεύρυνση του πλαισίου των κυρώσεων, ανάλογα με την έκθεση για την κατάσταση των σχέσεων που θα υποβάλει ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ, Ζοζέπ Μπορέλ.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, όπως αναφέρεται, επανέρχεται στα συμπεράσματα της 1-2 Οκτωβρίου 2020 για τις σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας στο φως της κατάστασης στην Ανατολική Μεσόγειο.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εγκαλεί την Άγκυρα για τις παράνομες και μονομερείς δραστηριότητές της στην ανατολική Μεσόγειο και όχι στο Αιγαίο, καθώς και για τη ρητορική της εναντίον συγκεκριμένων κρατών – μελών. Σε άλλο σημείο, αφού μεσολαβεί η θετική ατζέντα, καλείται το Συμβούλιο της ΕΕ να υιοθετήσει περισσότερες πιθανές κυρώσεις κατά της Άγκυρας βάσει των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 1ης και 2ας Οκτωβρίου. Όπερ σημαίνει ότι οι πρόσθετες κυρώσεις αφορούν στις δραστηριότητες εντός της κυπριακής ΑΟΖ και όχι για το Αιγαίο. Επίσης, το Συμβούλιο ζητεί από τον ύπατο εκπρόσωπο εξωτερικής πολιτικής και άμυνας της ΕΕ να υποβάλει έκθεση αναφορικά με τις πολιτικές οικονομικές και εμπορικές σχέσεις ΕΕ – Τουρκίας με σκοπό να εξεταστούν, το αργότερο, στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Μαρτίου 2021.
Ωστόσο το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ζητεί να εξεταστούν νέα μέτρα σε περίπτωση που η Άγκυρα εξακολουθήσει τις «χωρίς εξουσιοδότηση» ενέργειές της στην Ανατολική Μεσόγειο.
