Σε διαδικασία αποκλιμάκωσης βρίσκεται η ελληνοτουρκική κρίση στο Αιγαίο, μετά τις επικοινωνίες του Ντόναλντ Τραμπ με τον Κυριάκο Μητσοτάκη και τον Ταγίπ Ερντογάν, ενώ ενεργοποιήθηκε εκ νέου και η γερμανική πρωτοβουλία. Αυτό είναι το σκηνικό που έχει διαμορφωθεί σε πολιτικό επίπεδο, παρά τις διπλωματικές κραυγές και τους μιλιταριστικούς λεονταρισμούς, από αμφότερες τις πλευρές.
Το Σαββατοκύριακο, στην Ελλάδα, τα media έπαιζαν εναλλάξ τους όρους φέρεται να έθεσε ο Κυριάκος Μητσοτάκης στον Ντόναλντ Τραμπ, προκειμένου να ξεκινήσει ο διάλογος με την Τουρκία και τις δηλώσεις Τούρκων αξιωματούχων για επαναφορά του casus belli. Αν και τα γεγονότα αυτά που αναφέρονται είναι πραγματικά, εν τούτοις δεν λένε όλη την αλήθεια, ή ακριβέστερα, φωτίζουν ετεροχρονισμένα μια προγενέστερη εκδοχή της κατάστασης.
Στην πραγματικότητα, Βρυξέλλες και Βερολίνο έχουν δώσει “αέρα” ενός μήνα στον Ταγίπ Ερντογάν, προκειμένου να βρει τα πατήματα που χρειάζεται, να διαμορφώσει το πολιτικό πλαίσιο και δηλώσει έτοιμος για διαπραγματεύσεις πριν τη Σύνοδο Κορυφής στις 24-25 Μαΐου. Αυτό ήταν το πνεύμα των μηνυμάτων που εξέπεμψε το άτυπο συμβούλιο των υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ (Gymnich) στο Βερολίνο. Οι Ευρωπαίοι, δήλωσαν αλληλεγγύη στην Ελλάδα, αλλά δεν μπήκαν στην ουσία των κυρώσεων προς την Τουρκία. Από την άλλη πλευρά, ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ, χαρακτήρισε την ελληνική υφαλοκρηπίδα “διαφιλονικούμενα ύδατα”, για ακόμη μια φορά.
Βρυξέλλες και Βερολίνο έχουν δώσει “αέρα” ενός μήνα στον Ταγίπ Ερντογάν, προκειμένου να βρει τα πατήματα που χρειάζεται, να διαμορφώσει το πολιτικό πλαίσιο και δηλώσει έτοιμος για διαπραγματεύσεις πριν τη Σύνοδο Κορυφής στις 24-25 Μαΐου.
Σήμερα, μάλιστα, ο Γερμανός υπουργός Χάικο Μάας, ο οποίος έκανε τις επαφές με την Αθήνα και την Άγκυρα, δήλωσε ότι θα πρέπει να αποκλιμακωθεί η κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο έως τις 24 Σεπτεμβρίου, οπότε είναι προγραμματισμένη η επόμενη σύνοδος των Ευρωπαίων ΥΠΕΞ.
Πιο συγκεκριμένα ο κ. Μαας τόνισε:
Πρέπει η Ευρώπη να καταφέρει να αντιμετωπίσει τις κρίσεις στην γειτονιά της, με τα δικά της μέσα, ώστε να παραμείνει ένας σύμμαχος με προστιθέμενη αξία για τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Το τι δυνατότητες χρειάζεται η Ευρώπη να αναπτύξει για να το επιτύχει, το έχουμε ήδη συζητήσει την τελευταία εβδομάδα στο Βερολίνο.
Στην τελευταία συνάντηση των υπουργών εξωτερικών στην Γερμανία την περασμένη εβδομάδα, δείξαμε ότι η Ευρώπη δεν αποδέχεται την πολιτική της αποσταθεροποίησης που ακολουθεί η Τουρκία στη Λιβύη και την Ανατολική Μεσόγειο.
Θα προστατεύσουμε την ακεραιότητα όλων των κρατών μελών μας, της Ελλάδας και την Κύπρου. Για να βγούμε από αυτή την ευαίσθητη κατάσταση υποστηρίζουμε τον διάλογο του Ζεζέπ Μπορέλ με τον Μεβλούτ Τσαβούσογλου.
Θα κάνουμε τα πάντα έως τις 24 Σεπτεμβρίου για αποκλιμάκωση της κρίσης.
Πρόκειται για σκηνικό που παραπέμπει σε προδιαμορφωμένη “παγίδα του Χομπς” στην οποία Αθήνα και Άγκυρα εισήλθαν σταδιακά και εξέρχονται, με παρεμβάσεις από τις ΗΠΑ, αποδεχόμενες τη Γερμανία ως αξιόπιστο διαμεσολαβητή. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι δεν έχουν διαφύγει εντελώς, δεδομένου ότι οι συζητήσεις για τα εξοπλιστικά και στις δύο πλευρές, αποτελούν βασική συμπτωματολογία της τελευταίας φάσης της αντιπαράθεσης, καθώς η απώλεια εμπιστοσύνης δεν γεφυρώνεται overnight.
Το timeline των εξελίξεων
Προφανώς, οι τοποθετήσεις του υπουργού Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου, περί casus belli και παραμονής του Oruc Reis στην ανατολική Μεσόγειο για τρεις μήνες ακόμη, αποτελούν πρόκληση, πρώτου επιπέδου. Ωστόσο, η απειλή του casus belli, ακολουθεί την προαναγγελία επέκτασης των χωρικών υδάτων της Ελλάδας στα 12 ναυτικά μίλια και στο Αιγαίο. Υπ αυτό το πρίσμα, πρόκειται βέβαια για απαράδεκτη πρακτική, αλλά δεν είναι νέα αλλά υιοθετημένη ρήτρα από το τουρκικό κοινοβούλιο και η μη-διατύπωσή της θα σηματοδοτούσε υπαναχώρηση.
«Συνεχίζουμε τη δουλειά και την έρευνά μας και το Ορούτς Ρέις θα συνεχίσει να εργάζεται στην περιοχή για άλλες 90 ημέρες»,
είπε, μεταξύ άλλων ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, ενώ συνεχίζοντας χαρακτήρισε αιτία πολέμου την επέκταση των χωρικών υδάτων στο Αιγαίο,
«Η Ελλάδα ενεργεί όπως εκείνη θέλει όπου έχει τα δικαιώματά της. Δεν μας αφορά αυτό. (σσ: για την επέκταση των χωρικών υδάτων στο Ιόνιο Πέλαγος).
Ωστόσο, στο Αιγαίο δεν μπορούν να επεκτείνουν τα σύνορά τους στα 12 μίλια. Αυτό αποτελεί αιτία πολέμου. Δεν πρόκειται να επιτρέψουμε στην Ελλάδα να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα από 6 σε 12 μίλια. Το λέω πολύ ξεκάθαρα»,
δήλωσε ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου.
Η δήλωση αυτή, όμως, ακολουθεί την προαναγγελία, από το βήμα της Βουλής των Ελλήνων, της επέκτασης των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 μίλια ακόμα και στο Αιγαίο.
Νωρίτερα, αντίστοιχες δηλώσεις είχε κάνει και ο Τούρκος αντιπρόεδρος, Φουάτ Οκτάι, ο οποίος είπε χαρακτηριστικά ότι
«αν η απόπειρα της Αθήνας να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα δεν είναι αιτία πολέμου, τότε τι είναι;».
Σε ανακοίνωσή του το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών αναφέρει ότι:
«Η πρωτοφανής αντίληψη της Τουρκίας ότι δύναται να απειλεί με τη χρήση βίας γειτονικές της χώρες όταν αυτές ασκούν τα νόμιμα δικαιώματά τους αντίκειται στον σύγχρονο πολιτικό πολιτισμό αλλά και σε θεμελιώδεις διατάξεις του Διεθνούς Δικαίου»,
Μέχρις εδώ, η διαμάχη είναι σκληρή, αλλά ελεγχόμενη και αποκλιμακούμενη, καθώς επανέρχεται από το στρατιωτικό στο πολιτικό επίπεδο, με την ενεργό συμμετοχή των media.
«Η Τουρκία δεσμεύεται από το Άρθρο 2 (4) του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, μεταξύ άλλων. Αν έχει διαφορετική αντίληψη, ας το δηλώσει ρητά. Σε κάθε περίπτωση, της υπενθυμίζουμε ότι η άσκηση δικαιωμάτων κυριαρχίας της Ελλάδας δεν υπόκειται σε καμίας μορφής τουρκική αρνησικυρία»,
καταλήγει η ανακοίνωση, του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών, αποκαθιστώντας την τάξη.
Στο μεταξύ όμως, παρενέβη ο Αλέξης Παπαχελάς, επαναπροσδιορίζοντας το τοπίο στα ελληνοτουρκικά, με συνέντευξή του στον Σκάι, μιλώντας, σχεδόν, επ’ ονόματι του Έλληνα πρωθυπουργού.
Η πρόκληση του Καστελλόριζου
Την ίδια στιγμή, η Αγκυρα θέτει στον ΟΗΕ θέμα επήρειας του Καστελλόριζου σε οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών, αποπειρώμενη να εργακλειοποιήσει την πρόσφατη συμφωνία Ελλάδας – Αιγύπτου.
Συγκεκριμένα, ο Μόνιμος Αντιπρόσωπος της Τουρκίας στα Ηνωμένα Έθνη, Φεριντούν Σινιρλίογλου αφού επαναλαμβάνει τις πάγιες τουρκικές θέσεις ότι το Καστελόριζο δεν έχει δικαιώματα έναντι της Τουρκίας τονίζει ότι:
«η Ελλάδα έχει επίσης αναγνωρίσει ότι τα νησιά δεν έχουν αυτόματα δικαιώματα σε υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ στη συμφωνία της με την Ιταλία και την αποκαλούμενη συμφωνία της με την Αίγυπτο. Ακόμα και στο νησί της Κρήτης, το πέμπτο μεγαλύτερο νησί στην Μεσόγειο με έκταση 8.300 τετραγωνικά χιλιόμετρα, έχει αποδοθεί μειωμένη επήρεια».
Η κίνηση αυτή, αν και προβάλλεται ως βήμα κλιμάκωσης, στην πραγματικότητα δεν είναι παρά μια τεχνική κίνηση διπλωματικού positioning, ήτοι, προεργασία για διαπραγμάτευση.
Τέλος, πρέπει να σημειωθεί ότι η κινητικότητα της Γαλλίας, δεν περιορίζεται στα ελληνοτουρκικά, αλλά έχει να κάνει ευρύτερα με τη διεκδίκηση και εδραίωση του ρόλου της, ως ηγεμονικής δύναμης στην ανατολική Μεσόγειο. Σε αυτό το πλαίσιο ανταγωνίζεται με την Τουρκία για την κάλυψη του power vacuum που δημιουργεί η αναδίπλωση των ΗΠΑ, σε μια νέα ισορροπία δυνάμεων στην περιοχή, στην οποία η Ρωσία θα έχει de facto ενισχυμένο ρόλο.
