Να διατηρήσει τη δύσκολη ισορροπία με την Τουρκία και ανοιχτούς τους διαύλους επικοινωνίας σε ευρωτουρκικό επίπεδο επιχείρησε ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ, Ζοζέπ Μπορελ, παρουσιάζοντας στους δημοσιογράφους τα προφορικά συμπεράσματα του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων, κεντρικό θέμα του οποίου ήταν η Τουρκία, στέλνοντας σαφή μηνύματα στην Άγκυρα, ενώ έδειξε ότι η Κομισιόν και η ΕΕ ακούνε τα προβλήματα των χωρών-μελών.
Ο Ζοζέπ Μπορέλ εμφανίστηκε αρκετά ξεκάθαρος σε επίπεδο διατυπώσεων, καθ΄όλη τη διάρκεια των δηλώσεών του, καθώς ήρε την εμπιστοσύνη στις διμερείς σχέσεις, εξαιτίας της μετατροπής της Αγιάς Σοφιάς σε τζαμί, λαμβάνοντας όμως ο ίδιος την εξουσιοδότηση να συνεχίσει τις διερευνητικές επαφές με την Τουρκία για την εκτόνωση των εντάσεων.
Τούτων δοθέντων, προβληματισμό προκαλεί η έκφραση “διαφιλονικούμενα ύδατα” που χρησιμοποίησε απαντώντας σε ερώτηση αναφορικά με το ενδεχόμενο θερμού επεισοδίου μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ, αναφέρθηκε σε επεισόδιο σε “διαφιλονικούμενα ύδατα”, που αποτελεί έκπτωση από την πάγια θέση της ΕΕ, για την αναγνώριση των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων. Παράλληλα, όμως, θα μπορούσε να αποτελεί ένδειξη αίσθησης της περιοχής που θα μπορούσε να προκαλέσει η Άγκυρα ένα τέτοιο επεισόδιο.
Η κεντρική στάση, όπως προκύπτει από τις δηλώσεις Μπόρελ και τα συμπεράσματα του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων, δεν επιχειρεί να πιέσει την Τουρκία, αλλά να προσδιορίσει τα όρια στα σημερινά επίπεδα, απειλώντας με κυρώσεις για τα περαιτέρω. Στην πραγματικότητα, η ΕΕ κινήθηκε σημειωτόν, με εξαίρεση την κριτική για την Αγιά Σοφιά. Ο Ύπατος Εκπρόσωπος, ζήτησε και έλαβε εξουσιοδότηση και χρόνο για να “εξερευνήσει δρόιμους μείωσης της έντασης και αύξησης της κατανόησης”, όπως δήλωσε ο ίδιος, στη βάση των “δικών του” συμπερασμάτων.
Πολιτικά και διπλωματικά, το Συμβούλιο το συμβούλιο κινήθηκε στο κατώτατο εύρος των προσδοκιών, καθώς συμφωνήθηκε να μην εκδοθούν γραπτά συμπεράσματα, γεγονός που καταδεικνύει την έλλειψη ομοφωνίας, την οποία υποδήλωσαν στις δηλώσεις τους, τόσο ο Ζοζέπ Μπορέλ, όσο και ο Νίκος Δένδιας, καθώς μίλησαν για “ευρεία αποδοχή”. Έτσι, τα ευρωτουρκικά και το ζήτημα της Αγιάς Σοφιάς δεν θα συζητηθούν στο επικείμενο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.
Ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ, αναφέρθηκε σε δύο διακριτές διαδικασίες κυρώσεων, η μια που έχει ήδη ενεργοποιηθεί και αφορά την Κύπρο και η άλλη που έχει εγκριθεί στα συμπεράσματα του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων το 2019, πριν την αλλαγή κυβέρνησης στην Ελλάδα, την οποία τώρα δόθηκε εντολή να εξειδικευθεί. Όσον αφορά την πρώτη, ξεκαθάρισε ότι ενεργοποιείται κατόπιν αιτήματος της Κύπρου, ενώ για τη δεύτερη διευκρίνισε ότι πρόκειται για “επιλογές μέτρων τα οποία θα μπορούσαν να ληφθούν”.
Ο Ζοζέπ Μπορέλ, όμως, επισήμανε αρκετές φορές στις δηλώσεις του, ότι το Συμβούλιο αποδέχθηκε τα δικά του συμπεράσματα, διατύπωση που ερμηνεύεται ως μήνυμα προς την Άγκυρα, ότι ο κοινός τόπος που είχε βρεθεί ισχύει. Αυτό αναφέρει άλλωστε στη δήλωσή του και ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών. Επιχειρώντας να “περιορίσει” το εύρος της πρωτοβουλίας του επικεφαλής της Ευρωπαϊκής διπλωματίας, ο Νίκος Δένδιας αναφέρει:
Συμφωνήσαμε όπως ο κ. Borrell διερευνήσει τρόπους για τη μείωση των εντάσεων με την Τουρκία, αυστηρά, όμως, στη βάση των Συμπερασμάτων του Συμβουλίου. Η τουρκική παραβατικότητα θα συζητηθεί, κατόπιν επιθυμίας της ελληνικής και της κυπριακής πλευράς, εκ νέου στο άτυπο συμβούλιο του Αυγούστου στο Βερολίνο και όχι στο τακτικό Συμβούλιο το Σεπτέμβριο όπως ήταν η αρχική τοποθέτηση. Ενημέρωσα επίσης τους συναδέλφους ότι θα ζητήσω τη σύγκληση εκτάκτου Συμβουλίου, εάν η Τουρκία μέχρι το άτυπο Συμβούλιο κλιμακώσει την παραβατική συμπεριφορά της.
Όσον αφορά στο ζήτημα της Αγιάς Σοφιάς, ο Ζοζέπ Μπορέλ, αφού καθιστά σαφές ότι συνιστά ρήξη εμπιστοσύνης, ζητά επιστροφή στην προτεραία κατάσταση.
«Η απόφαση αναπόφευκτα καλλιεργεί δυσπιστία, προκαλεί νέες διχόνοιες (…) και υπονομεύει τις προσπάθειές μας για διάλογο. Καλούμε τις τουρκικές αρχές άμεσα να επανεξετάσουν και να αλλάξουν την απόφαση»,
ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Μπορέλ στη συνέντευξη Τύπου που ακολούθησε τη συνεδρίαση.
Ωστόσο, αυτή η θέση δεν έχει στόχο να εισακουστεί αλλά να καταγράψει την υψηλή διαπραγματευτική αξία του θέματος.
Στο συμβούλιο φαίνεται ότι διαμορφώθηκαν δυο μπλοκ. Από τη μια πλευρά η Γαλλία, η Αυστρία, το Λουξεμβούργο, η Σλοβακία και η Σουηδία συντάχθηκαν με την Ελλάδα και την Κύπρο ζητώντας να προχωρήσει η ΕΕ σε αποφασιστικές κινήσεις κατά της Τουρκίας. Πιο κοντά στις ελληνικές θέσεις ήταν και η Αυστρία, η οποία όμως λόγω της εγγύτητας με τη Ρωσία, επέλεξε να παραμείνει… σιωπηρή.
Η υιοθέτηση στάσης χαμηλών τόνων από πολλές χώρες, αποτελεί ένδειξη της διελκυστίνδας για τον επηρεασμό τους και την εμπεδωμένη αντίληψη για την προώθηση του διαλόγου υπό όλες τις συνθήκες.
Σε αυτό το μοτίβο κινήθηκαν Γερμανία, Ρουμανία και Βουλγαρία, καθώς ζήτησαν απλώς να ξεκινήσει επίσημος διάλογος με την Τουρκία.
Τί είπε ο Νίκος Δένδιας
Ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών, τοποθετείται επί των συμπερασμάτων του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ με γραπτή του δήλωση στην οποία επισημαίνει την ευρύτατη συναίνεση που επιτεύχθηκε απέναντι στα ζητήματα με την Τουρκία. Παράλληλα επισήμανε την καταδίκη από μέρους της Ευρώπης της μετατροπής της Αγιάς Σοφιάς σε τζαμί.
Τέλος, ο Νίκος Δένδιας έκανε ιδιαίτερη αναφορά στην αξιολόγηση της κατάστασης στη Λιβύη, την οποία τοποθέτησε στην κατακλείδα, θέλοντας έτσι να δείξει ότι εκεί μεταφέρεται τώρα το κέντρο βάρους.
Η κλιμάκωση της τουρκικής παραβατικότητας και ο εξαυταρχισμός της Τουρκίας ήταν στο επίκεντρο της συζήτησής μας.
Υπήρξε ισχυρή καταδίκη της μετατροπής της Αγίας Σοφίας σε τζαμί. Ζητήθηκε, μάλιστα, από την Τουρκία να αναθεωρήσει και να αναστρέψει την απόφασή της.
Αναφέρθηκα, κατά τη διάρκεια του Συμβουλίου, στις σοβαρές επιπτώσεις της τουρκικής παραβατικότητας στην ασφάλεια και τη σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο. Είμαι ικανοποιημένος, διότι οι εταίροι εξέφρασαν αλληλεγγύη έναντι της Ελλάδας και της Κύπρου για τις παράνομες τουρκικές ενέργειες σε βάρος της κυριαρχίας και των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων. Υπήρξε ευρύτατη συναίνεση να εκπονηθεί, κατόπιν αιτήματός μας, κατάλογος κατάλληλων περαιτέρω μέτρων, δηλαδή κυρώσεων, που θα επιτρέψουν στην ΕΕ να απαντήσει αποτελεσματικά εάν η Τουρκία προχωρήσει στην παραβατική συμπεριφορά της.
Συμφωνήσαμε όπως ο κ. Borrell διερευνήσει τρόπους για τη μείωση των εντάσεων με την Τουρκία, αυστηρά, όμως, στη βάση των Συμπερασμάτων του Συμβουλίου. Η τουρκική παραβατικότητα θα συζητηθεί, κατόπιν επιθυμίας της ελληνικής και της κυπριακής πλευράς, εκ νέου στο άτυπο συμβούλιο του Αυγούστου στο Βερολίνο και όχι στο τακτικό Συμβούλιο το Σεπτέμβριο όπως ήταν η αρχική τοποθέτηση. Ενημέρωσα επίσης τους συναδέλφους ότι θα ζητήσω τη σύγκληση εκτάκτου Συμβουλίου, εάν η Τουρκία μέχρι το άτυπο Συμβούλιο κλιμακώσει την παραβατική συμπεριφορά της.
Τέλος, ως προς τη Λιβύη, υπήρξε αναφορά από σειρά χωρών, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, στην παραβίαση του εμπάργκο από την Τουρκία, καθώς και καταδίκη του επεισοδίου που αφορά στο γαλλικό πολεμικό πλοίο. Επίσης εκλήθη ευθέως η Τουρκία να επιδείξει εποικοδομητική στάση και να σταματήσει τις παραβιάσεις του εμπάργκο των όπλων στη Λιβύη.
