Θετικά είναι για την Ελλάδα τα μηνύματα της 5μερούς διάσκεψης των υπουργών Εξωτερικών για τη Λιβύη, που διεξήχθη στο Κάιρο, καθώς επιτεύχθηκε η υιοθέτηση των ελληνικών θέσεων από όλες τις πλευρές τόσο σε επίπεδο κατανόησης, όσο και με την έκδοση σχεδίου συμπερασμάτων (comminique), από το οποίο απείχε -και πάλι η Ιταλια-, κίνηση που εγείρει ερωτηματικά και προκαλεί προβληματισμό, δεδομένης της στάσης που κράτησε και στην υπογραφή του East Med στην Αθήνα.
Η σύνοδος αυτή ακολουθεί με διαφορά μιας ημέρας την επίσης πενταμερή διάσκεψη των Ευρωπαίων ΥΠΕΞ στις Βρυξέλλες και προηγείται της συνάντησης του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ με τον Ταγίπ Ερντογάν.
Ωστόσο, η Ελλάδα παραμένει συγκριτικά πιο αδύναμη από την Τουρκία στη Λιβύη, καθώς ο Ταγίπ Ερντογάν έχει θέση στη διαδικασία του Βερολίνου, ενώ ανακοίνωσε και την επίτευξη συμφωνίας με τον Βλάντιμιρ Πούτιν για την προώθηση εκεχειρίας στη Λιβύη.
Οι ελληνικές θέσεις, συνεπώς, γίνονται μεν αποδεκτές από σειρά παραγόντων, οι οποίοι όμως -σε αυτή τη φάση- δεν έχουν το απαραίτητο ειδικό βάρος για τις επιβάλλουν. Διπλωματικά όμως και στο πλαίσιο της ΕΕ υπάρχει η κατάλληλη προεργασία προκειμένου να μην γίνουν αποδεκτές οι θέσεις της Τουρκίας.
Υπ αυτό το πρίσμα, η τελευταία διπλωματική επιτυχία στο Κάιρο ενδυναμώνει την κόκκινη γραμμή της Ελλάδας εντός της ΕΕ και προλειαίνει το έδαφος για διεύρυνση του μετώπου κατά της τουρκικής προκλητικότητας. Όπως όλα δείχνουν, όμως, η υπόθεση θα τραβήξει σε μάκρος, καθώς η υπόθεση της Λιβύης εμπλέκεται άμεσα με τα ενεργειακά της ανατολικής Μεσογείου και αυτά εντάσσονται στην ευρύτερη αντιπαράθεση ΗΠΑ-ΕΕ για την ενεργειακή ασφάλεια και τον ρόλο ΗΠΑ και Ρωσίας σε αυτή. Ο Ντόναλντ Τραμπ, μάλιστα εντάσσει το σύνολο αυτών των θεμάτων στην εμπορική ατζέντα, την οποία θα επιδιώξει να ανοίξει άμεσα.
Η συνάντηση των ΥΠΕΞ στο Κάιρο
Από ελληνική πλευράς οι θέσεις που προωθήθηκαν έχουν να κάνουν με το μοντέλο προκλήσεων που ακολουθεί η Τουρκία, το οποίο προσομοιάζει με τις πρακτικές που εφαρμόζει έναντι της Κύπρου. Η προσπάθεια μοντελοποίησης της τουρκικής συμπεριφοράς αποτελεί διπλωματική κίνηση με στόχο την ένταξη της υπόθεσης της Λιβύης στο ίδιο ή πανομοιότυπο πλαίσιο ευρωπαϊκών κυρώσεων προς την Άγκυρα.
Στη συνάντηση συμμετείχαν οι ΥΠ.ΕΞ. της Ελλάδας Νίκος Δένδιας, της Κύπρου Νίκος Χριστοδουλίδης, της Αιγύπτου Σάμεχ Σούκρι, της Γαλλίας Ζαν-Υβ Λε Ντριαν και της Ιταλίας Λουίτζι Ντι Μάιο. Ωστόσο, εντύπωση προκαλεί η υποβάθμιση του ρόλου της Ιταλίας σε “παρατηρητή” ώστε να μην υπογράψει το κοινό ανακοινωθέν.
Αξίζει να σημειωθεί ότι νωρίτερα ο Ιταλός πρωθυπουργός, Τζουζέπε Κόντε δέχθηκε στη Ρώμη τον στρατάρχη Χαφτάρ, ραντεβού το οποίο δεν φαίνεται να επηρέασε άμεσα τη στάση της ιταλικής κυβέρνησης.
Στο κοινό ανακοινωθέν τονίζεται ότι ο στόχος της ανάπτυξης (που θα συμβάλει στην περιφερειακή σταθερότητα και ευημερία) παρακωλύεται επί του παρόντος από τις συνεχιζόμενες κρίσεις, οι οποίες «πρέπει να επιλυθούν το συντομότερο δυνατό».
Υιοθετώντας ουσιαστικά τις ελληνικές θέσεις, οι υπουργοί έκριναν ότι τα μνημόνια που υπέγραψαν πρόσφατα η Άγκυρα και η κυβέρνηση της Τρίπολης (Λιβύη) συνιστούν «παραβίαση των σχετικών ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και του διεθνούς δικαίου». Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά, τα μνημόνια αυτά «υπονόμευσαν περαιτέρω την περιφερειακή σταθερότητα» και κρίνονται ως «άκυρα».
Ειδικότερα, το μνημόνιο για τα θαλάσσια σύνορα «παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων κρατών, δεν συμμορφώνεται με το δίκαιο της θάλασσας και δεν μπορεί να παράγει νομικές συνέπειες».
Οι τέσσερις υπουργοί επανέλαβαν την ανάγκη πλήρους σεβασμού της κυριαρχίας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων όλων των κρατών στις θαλάσσιες ζώνες τους στη Μεσόγειο, καταδικάζοντας «σθεναρά» τις συνεχιζόμενες τουρκικές ενέργειες στην αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ) της Κύπρου και των χωρικών υδάτων της. Μάλιστα, οι υπουργοί στο κοινό ανακοινωθέν κάλεσαν την Άγκυρα «να παύσει αμέσως» όλες τις παράνομες δραστηριότητες ερευνών για υδρογονάνθρακες στην περιοχή.
Επίσης, έκριναν ότι το μνημόνιο ασφαλείας και κάθε απόφαση για την αποστολή στρατευμάτων στη Λιβύη συνιστά σοβαρή παραβίαση της απόφασης 2259 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και άλλων σχετικών ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και απειλή για την περιφερειακή ασφάλεια και σταθερότητα, ζητώντας άμεση αποκλιμάκωση της έντασης. Στο σημείο αυτό, εξέφρασαν την ανησυχία τους για τις πρόσφατες παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο, τονίζοντας ότι αναμένουν από την Άγκυρα να ενεργήσει με υπεύθυνο τρόπο.
Επισήμαναν επίσης ότι ο μόνος τρόπος επίλυσης της κρίσης στη Λιβύη είναι μέσω της διπλωματίας, εκφράζοντας τη δέσμευσή τους να εργαστούν για αυτόν τον σκοπό.
Τέλος, συμφώνησαν να συνεχίσουν τις διαβουλεύσεις τους και να συγκαλέσουν την επόμενη συνάντησή τους στην Κρήτη, σε ημερομηνία που θα συμφωνηθεί προσεχώς.
