Ο Τραμπ είχε τουλάχιστον καλύτερη αιτιολογία: “Η Συρία είναι πολύ μακριά”, τι κρίμα που οι Ευρωπαίοι δεν έχουν αυτή την πολυτέλεια, τα δυτικά Βαλκάνια είναι η πίσω αυλή τους. Αν αμφότερα τα ζητήματα περιορίζονταν στο επίπεδο της ρητορικής και της πολιτικής τότε οι επιπτώσεις των αποφάσεων θα ήταν ενδεχομένως ελεγχόμενες. Ωστόσο, στη Συρία ήδη μετράμε θύματα, εκτοπισμένους και οσονούπω νέα προσφυγικά ρεύματα (τα οποία δεν θα τολμήσει κανείς να τα βαφτίσει μεταναστευτικά). Στα Βαλκάνια όμως, επικρατεί σιωπή, ούτε μια σφαίρα δεν έχει πέσει, ακόμα.
Η άρνηση της Ευρώπης -μην γελιέστε η Γαλλία έθεσε βέτο, αλλά η ευθύνη είναι συλλογική- να μην ξεκινήσει ενταξιακές διαπραγματεύσεις με Αλβανία και Βόρεια Μακεδονία, μπορεί -και θα έχει- μεγάλες πολιτικές επιπλοκές, οι οποίες όπως έχει δείξει η παλαιότερη αλλά πιο πρόσφατη ιστορία, ποτέ δεν περιορίζονται εκεί, αλλά διαχέονται στον κοινωνικό ιστό, αναβιώνοντας εθνικισμούς, αλυτρωτισμούς και γεννώντας ένταση, βία και αίμα. Διαχρονικά, κανείς δεν μπόρεσε να σταματήσει τη “μηχανή της καταστροφής” όταν αυτή τέθηκε σε κίνηση, υπάρχουν άλλωστε οι δύο βαλκανικοί πόλεμοι, οι δύο παγκόσμιοι, οι σφαγές οι εθνικές εκκαθαρίσεις και οι συνεχιζόμενες μέχρι και σήμερα πολιτικές δολοφονίες για να το αποδείξουν.
Αν δεν φοβάστε κακό του κεφαλιού σας. Η περίοδος δεν επιτρέπει άγνοια κινδύνου, η περιοχή δεν συγχωρεί απερισκεψίες. Όταν ένας καυγάς σε ένα μπαρ στο Τέτοβο (στα βόρεια των Σκοπίων) μπορεί να οδηγήσει τη χώρα στο χείλος του εμφυλίου πολέμου, αναλογιστείτε τί συνέπειες θα έχει η ανάπτυξη των τουρκικών και η επέκταση των ρωσικών δικτύων στα Βαλκάνια.
Αν οι Ευρωπαίοι χαρακτηρίζουν τις αποφάσεις του Ντόναλντ Τραμπ παιδαριώδεις, απερίσκεπτες και εγκληματικές, πως θα μπορούσε κανείς να ονοματίσει τις ενέργειες των ιδίων στα Βαλκάνια;
Η Αλβανία ήταν στο μεταίχμιο πριν την απόφαση της ΕΕ, με την αντιπολίτευση να έχει στήσει ένα καλοσχεδιασμένο κοινοβουλευτικό και πολιτικό πραξικόπημα, αμέσως μετά τις εθνικές εκλογές. Στη Βόρεια Μακεδονία η κυβέρνηση κατέρρευσε, όπως είχε άλλωστε προαναγγελθεί και τώρα η Συμφωνία των Πρεσπών κινδυνεύει να αποδειχθεί ένα ακόμα “πλαστό διαβατήριο“. Λίγο νωρίτερα είχε καταρρεύσει η κυβέρνηση του Κοσόβου, μέσα από μια αντιπαράθεση του προέδρου της χώρας με τον πρωθυπουργό για τη λύση επαναχάραξης των συνόρων που συμφωνήθηκε με τη Σερβία, καθώς σε αυτή αντέδρασε η Γερμανία.
Τα πράγματα δεν είναι καλύτερα ούτε για τις υπόλοιπες χώρες της περιοχής, οι περισσότερες εκ των οποίων “πέρασαν ξυστά” από τη “Βαλκανική Άνοιξη”, χωρίς οι αναταραχές να έχουν κοπάσει εντελώς. Στο Μαυροβούνιο οι διαδηλώσεις συνεχίζονται, η διαφθορά δεν αντιμετωπίζεται και οι προοπτικές, δεν βελτιώνονται παρά την ένταξη στο NATO. Στη Σερβία ο ρωσόφιλος πρόεδρος Αλεκσάνταρ Βούτσιτς που είχε αρχίσει να βρίσκει modus vivendi με την Ευρώπη, υποδέχθηκε τον Ερντογάν με τιμές, μια μέρα πριν την έναρξη της εισβολής στη Συρία. Το Κόσοβο εξέδωσε Γκιουλενιστές μέσα από επιχείρηση στην οποία συμμετείχε η MIT. Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη περιμένει τον αυτοκινητόδρομο που θα συνδέει το Σεράγεβο με το Βελιγράδι, τον οποίο όμως θα χρηματοδοτήσει η… Άγκυρα, ενώ την ίδια στιγμή οι Βοσνιο-Σέρβοι της Republica Srpska φτιάχνουν δική τους στρατοχωροφυλακή. Στην Κροατία αναβιώνουν εθνικιστικά πάθη, όντας μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τον Δεκέμβριο του 2011 και του NATO από το 2009, ενώ προσφάτως κατέθεσε αίτηση για είσοδο στην Ευρωζώνη.
Αν σε όλα αυτά προστεθεί η επενδυτική επέλαση της Κίνας και η αναδίπλωση των ΗΠΑ, τότε διαμορφώνεται μια ιδιαιτέρως δυστοπική κατάσταση εναλλαγής εξουσίας μεταξύ Ευρωαμερικανών και Κινέζων, με τη Ρωσία να διατηρεί ισχυρές θέσεις και την Τουρκία να ελέγχει αυξανόμενες κοινότητες και να χτίζει κεντρική επιρροή στην κεντρική πολιτική σκηνή, παίζοντας ταυτόχρονα με τις ΗΠΑ-NATO και με τη Ρωσία.
Την ίδια στιγμή η Μόσχα αναπτύσσει πολυκαναλική δραστηριότητα εκμεταλλευόμενη κοινά θρησκευτικά και εθνικιστικά χαρακτηριστικά. Η Μόσχα χτίζοντας ευρωσκεπτικισμό, ξενοφοβία και διαφθείροντας τις ήδη σάπιες κρατικές δομές και κοινωνίες, ετοιμάζει μια ωρολογιακή βόμβα στην αυλή της Ευρώπης.
Μέχρι εδώ, ακόμα, δεν έχουμε αναφερθεί στην “πυριτιδαποθήκη”, όπως συνηθίζουν δημοσιογράφοι και αναλυτές να χαρακτηρίζουν τα Βαλκάνια. Αυτό είναι συνειδητό. Τα Βαλκάνια ως πυριτιδαποθήκη ελέγχθηκαν, για αυτή τους την τάση υπήρχε γιατρειά και λεγόταν ευρωπαϊκή προοπτική. Τώρα, τα Βαλκάνια δεν εκρηγνύονται, αλλά βυθίζονται στην κατάθλιψη, αναμένοντας τις εκατοντάδες μαχητές του Ισλαμικού Κράτους που θα επιστρέψουν από τη Συρία. Αυτό το μίγμα είναι πιο επικίνδυνο, γιατί δεν έχει ποτέ μέχρι σήμερα αντιμετωπιστεί.
Η απόκρουση από την Ευρώπη της βαλκανικής προοπτικής δημιουργεί προβλήματα που δεν μπορούν να προσδιοριστούν, αποτιμηθούν και εν τέλει να αντιμετωπιστούν, πρόκειται για μια αχαρτογράφητη περιοχή, με σκληρά σύνορα, ακόμα σκληρότερους και πολύ απογοητευμένους ανθρώπους. Μια περιοχή που η Ευρώπη θα ήθελε να την ελέγξει αλλά επέλεξε να μην το πράξει, αφήνοντάς την έρμαιο στα χέρια ευκαιριακών παιχτών, που επιδιώκουν να χρησιμοποιήσουν την περιοχή ως μοχλό πίεσης προς την ΕΕ.
Το σενάριο βαλκανικής ένωσης, που προωθείται από media και συγκεκριμένους αναλυτές, με τη λογική του αντίβαρου στην επιβράδυνση της ευρωπαϊκής πορείας, δεν αποτελεί ουτοπία, αλλά μια ιδιαίτερα επικίνδυνη έμπνευση που στόχο έχει να φέρει τις χώρες της περιοχής αντιμέτωπες με φαντάσματα του παρελθόντος, ξυπνώντας στις τοπικές κοινωνίες φυλετικά και θρησκευτικά πάθη καθώς και εθνικούς ανταγωνισμούς.
Εν κατακλείδι, το πρόβλημα για την Ευρώπη δεν περιορίζεται στην εγκατάλειψη συμμάχων και εταίρων, όπως για τις ΗΠΑ, αλλά στην απριόρι υπονόμευση της διαδικασίας εμβάθυνσης, αποδυνάμωσής του στίγματος της στον κόσμο και απώλεια της αξιοπιστίας της ως παγκόσμιου παίχτη. Αντίστοιχα προβλήματα αντιμετωπίζουν οι ΗΠΑ, μόνο που εκεί η διαφορετική λειτουργία αποτελεί ατού για νέες συμφωνίες, ενώ η Ευρωπαϊκή πολυπλοκότητα τροχοπέδη.
