Σε κομβικό σημείο βρίσκονται πλέον οι εξελίξεις στη Συρία, επηρεάζοντας καθοριστικά τρια ανοιχτά μέτωπα, το Συριακό, το Κουρδικό και τη μάχη κατά του Ισλαμικού Κράτους. Οι κινήσεις σε κεντρικό πολιτικό επίπεδο που ακολούθησαν την αμερικανική επίθεση κατά του Ασαντ έχουν δημιουργήσει ένα νέο τοπίο. Στο νέο αυτό πλαίσιο καλούνται να τοποθετηθούν στρατηγικά οι παίχτες από το καθεστώς Άσαντ και τη συριακή ένοπλη αντιπολίτευση, μέχρι τους Κούρδους του PKK, του YPD και την Άγκυρα.
Η λύση που φαίνεται να διαμορφώνεται από τη συνεργασία ΗΠΑ και Ρωσίας θα είναι αρκετά δύσκολο να εφαρμοστεί ακόμα και υπό την πίεση των δυο μεγάλων δυνάμεων, ενώ δεν αποκλείεται να προκαλέσει διασπάσεις ομάδων, ακόμα και βραχυχρόνια ενίσχυση του μετώπου Αλ Νούρσα-Ισλαμικού Κράτους από τους δυσαρεστημένους της νέας κατάστασης. Επίσης δεν είναι λίγοι αυτοί που μπορεί να δυναμιτίσουν τη διαδικασία επιδιώκοντας άλλες στρατηγικές ή ακόμα και επαναχάραξη συνόρων.
Σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής δεδομένα ΗΠΑ, Ρωσία, Ιράν και Τουρκία έχουν καταλήξει και επιβάλλουν σχέδιο που περιλαμβάνει τη δημιουργία τεσσάρων ζωνών ασφαλείας (ή ζωνών αποκλιμάκωσης, όπως της βαφτίζει το Κρεμλίνο) επί συριακού εδάφους. Η κατεύθυνση αυτή ικανοποιεί το σχέδιο της Άγκυρας που θέλει να διασφαλίσει τα σύνορά της και να απομακρύνει τους Κούρδους του PKK από τους YPG η προσέγγιση των οποίων αποσταθεροποιεί τις νότιες περιοχές της.
Όπως επισημαίνει το Crisis Group η σταθεροποίηση της Βόρειας Συρίας μέσα από μια πολιτικά και στρατιωτικά επίπονη συμφωνία με Κούρδους και Τούρκους θα μπορούσε να απελευθερώσει χρήσιμες δυνάμεις για χρήση στη μάχη κατά του Ισλαμικού Κράτους στη Ράκα, ενώ παράλληλα θα περιοριστούν και οι πιθανότητες ανάφλεξης σε νέα μέτωπα όπου μπορεί να μεταφερθεί ανά πάσα στιγμή, υπό τις τρέχουσες συνθήκες, η διαμάχη Τουρκίας-PKK.
Κρίσιμη όμως είναι και η στάση του ΡΚΚ, το οποίο καλείται να αναλάβει τις ιστορικές του ευθύνες επιτρέποντας στις θυγατρικές οργανώσεις του να αυτονομηθούν τοπικά και να εδραιώσουν βιώσιμες κοινωνίες που θα περιλαμβάνουν και άλλους κατοίκους για τους οποίους θα διασφαλίζουν τα ίδια δικαιώματα, δημιουργώντας μια κοινωνική και πολιτική στα πρότυπα του Βορείου Ιράκ και αποκτώντας πολιτική αναγνώριση και χρηματοδότηση.
Σε διαφορετική περίπτωση οι Κούρδοι κινδυνεύουν να παγιδευτούν σε μια νέα πολυετή αντιπαράθεση με την Τουρκία χάνοντας το τρένο της εξέλιξης και την επόμενη ημέρα της Συρίας. Κάτι τέτοιο θα ήταν καταστροφικό καθώς θα αύξανε την ανασφάλεια, θα οδηγούσε σε πιο αντιδραστικές στρατηγικές επιλογές και σε νέους κύκλους αίματος και εξαθλίωσης. Μια κατάσταση η οποία θα μπορούσε να αναιρέσει όλα τα πολιτικά και στρατηγικά πλεονεκτήματα που έχουν κερδηθεί με αίμα στην πολυετή διαμάχη και στον εμφύλιο πόλεμο.
Το σχέδιο και τα προβλήματα
Στις ζώνες ασφαλείας αντιδρά και η συριακή ένοπλη αντιπολίτευση καθώς κάποιες από τις ομάδες της κατηγοροποιούνται ως τρομοκρατικές επειδή σχετίζονται με το μέτωπο Αλ Νούρσα που η Μόσχα κατατάσσει ως τέτοιο, με αποτέλεσμα την αποδυνάμωσή της τόσο σε επίπεδο δύναμης όσο και εδαφών. Τα εδάφη που θα χαρακτηριστούν τώρα ως ελεγχόμενα από την αντιπολίτευση θα παίξουν σημαίνοντα ρόλο στη δεύτερη φάση του μετασχηματισμού της χώρας, που διαφαίνεται ότι θα είναι μια ομόσπονδη δημοκρατία.
Έξι χρόνια στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας, ο στρατιωτικός και πολιτικός χάρτης στο βορρά έχει ανατραπεί. Οι πιο δυναμικοί τοπικοί παράγοντες, οι πολιτικές θυγατρικές του Τουρκικού Κόμματος Εργατών του Κουρδιστάν (PKK) στην Τουρκία – οι Μονάδες Προστασίας του Λαού (YPG) και του Δημοκρατικού Κόμματος (PYD) – ελέγχουν σημαντικές εκτάσεις των συνόρων Συρίας-Τουρκίας, ενώ έχουν ανακηρύξει Ομοσπονδία και διεκδικούν αυτονομία.
Ωστόσο, όπως αναφέρει σε ανάλυσή του το Crisis Group, η στρατιωτική επιτυχία των Κούρδων του YPG βρίσκεται αντιμέτωπη τώρα με σημαντικά γεωπολιτικά και δημογραφικά εμπόδια, που οδηγούν το ΡΚΚ ενώπιον μιας σκληρςή επιλογής: Είτε συνεχίζει συνδέει τη μάχη εις βάρος της Τουρκίας με το σχέδιο της συριακής αυτονομίας υποσκάπτοντάς το μεγάλο σχέδιο, είτε εγκαταλείπει την αιματηρή μάχη στην Τουρκία και επικεντρώνεται στη ανάπτυξη της συριακής ομοσπονδίας.
Με δεδομένες τις πρόσφατες περιφερειακές αναδιατάξεις δυνάμεων, η τελευταία επιλογή είναι καλύτερη: για το YPG-PYD, σύμφωνα με το Crisis Group.
Όπως όλα δείχνουν ΗΠΑ και Ρωσία είναι διατεθειμένες να στηρίξουν και διασφαλίσουν το συριακό-κουρδικό project εφόσον αυτό δεν αποσταθεροποιεί την Τουρκία, όπως αποδείχθηκε από τη χαλιναγώγηση του Ερντογάν με τις κοινές περιπολίες Αμερικανών και Κούρδων στα τουρκοσυριακά σύνορα.
Από τη στιγμή που το PKK ανέπτυξε στρατό στη Συρία τον Ιούλιο του 2012, συνεργάστηκε με τη Δύση για την καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους, προχωρώντας προς τα δυτικά από τις περιοχές όπου κυριαρχεί το κουρδικό στοιχεία, Jazeera και Kobani στη βορειοανατολική Συρία στην επίσης κουρδική περιοχή Afrin Βόρεια του Χαλεπίου. Στόχος ήταν να δημιουργήσει γέφυρα μεταξύ των περιοχών όπου οι Κούρδοι κυριαρχούν εθνικά. Το PKK και οι θυγατρικές του είχαν διττό στόχο:
- Τον έλεγχο μιας συνεχόμενης στρατιωτικοποιημένης ζώνης κατά μήκος των συνόρων Συρίας-Τουρκίας
- και την καθιέρωση μιας δημοκρατικής αυτοδιοίκησης που περιλαμβάνει τόσο κουρδικές όσο και μη Κουρδικές κοινότητες.
Όταν το YPG, υπό την ομπρέλα των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF), πήρε την αραβική πόλη Manbij τον Αύγουστο του 2016, φάνηκε ότι πλησιάζει στην πραγματοποίηση των στρατηγικών στόχων του. Σήμερα, όμως, οι περιφερειακές αναπροσαρμογές καθιστούν ασυμβίβαστες τις δίδυμες επιδιώξεις του PKK.
Από τα μέσα του 2015, μετά την κατάρρευση της εκεχειρίας PKK-Τουρκίας με ευθύνη της Άγκυρας ο Ερντογάν προσπάθησε να «στραγγαλίσει» την περιοχή που διοικείται από το YPG-PYD. Η επαναπροσέγγισή με τη Μόσχα έδωσε τη δυνατότητα στα τουρκικά στρατεύματα να εισέλθουν στη Συρία τον Αύγουστο του 2016 χωρίς φόβο για ρωσικές αεροπορικές επιδρομές, με την επιχείρηση «Ασπίδα του Ευφράτη», η οποία προσφάτως τερματίστηκε.
Για τα τουρκικά στρατεύματα η αντιμετώπιση του Ισλαμικού Κράτους ήταν προπέτασμα καπνού, καθώς ο κύρος στόχος ήταν να πλήξουν και να απομακρύνουν το YPG ώστε να «σκοτώσουν» τις αυτονομιστικές βλέψεις του PKK.
Για να ευοδωθεί και να επιβιώσει η προσπάθεια εδραίωσης αυτοδιοικούμενων κουρδικών περιοχών, στα πρότυπα του Ιράκ, απαιτείται υπέρβαση της εξάρτησης των Κούρδων από τον Άσαντ και να ξεπεράσουν το εμπάργκο των ξένων προς τη Συρία. Όπερ σημαίνει ότι, θα χρειαστεί υποστήριξη από ισχυρότερους εξωτερικούς παράγοντες.
Ωστόσο, η εξεύρεση αξιόπιστου προστάτη είναι πρόκληση. Οι πιο ικανοί –και μόνοι- υποψήφιοι είναι η Ρωσία και οι ΗΠΑ. Το YPG έχει σφυρηλατήσει τις σχέσεις και με τους δύο, αλλά η Μόσχα μπορεί να αποδειχθεί αναξιόπιστος φίλος, καθώς η κορυφαία προτεραιότητα της παραμένει η επιβίωση του καθεστώτος Άσαντ. Σε αυτή τη φάση φαίνεται επίσης ότι η Μόσχα επενδύει στην επαναπροσέγγιση με την Τουρκία.
Υπ αυτό το πρίσμα οι Κούρδοι του YPG-PYD μπορεί σύντομα να γίνουν «παράπλευρη απώλεια» μια αλλαγής στρατηγικής της Μόσχας υπέρ της Άγκυρας. Για το λόγο αυτό οι Κούρδοι μπορούν να επωφεληθούν μόνο από μια διεθνή συμφωνία που τους αναγνωρίζει και τους παραχωρεί προνόμια, ακόμα κι αν αυτά συνεπάγονται σημαντικούς συμβιβασμούς και υπαναχωρήσεις.
Οι Κούρδοι έχουν ισχυρούς δεσμούς και με τις ΗΠΑ , η διατήρηση των οποίων με βάση τα νέα δεδομένα απαιτεί μεγάλη ευελιξία από τις ηγεσίας των YPG-PYD, ικανότητα που δεν είναι εμφανές αν υπάρχει σε αυτή τη φάση. Σε μια τέτοια περίπτωση η διαίρεση από το PKK και η έναρξη δυο διαφορετικών κύκλων συζητήσεων με στόχο την επίτευξη εκεχειρίας με την Τουρκία και την αυτόνομη ανάπτυξη των συριακών περιοχών, στα πρότυπα του Βορείου Ιράκ, θα μπορούσαν να αποτελέσουν τη βάση για μια νέα στρατηγική που θα οδηγούσε σε λύση υπό την Αιγίδα των ΗΠΑ. Ωστόσο το σενάριο αυτό δεν φαίνεται βραχυπρόθεσμα εφικτό.
Οι ΗΠΑ εξακολουθούν να χρειάζονται το YPG για να εκπληρώσουν τους στόχους του κατά του ISIS, γεγονός που προσφέρει επαρκές πλαίσιο για το ΡΚΚ ώστε να ζητήσει από την Ουάσιγκτον να διαμεσολαβήσει συμβιβασμό με τους Κούρδους αντιπάλους του στη βόρεια Συρία και το βόρειο Ιράκ. Ως μέρος μιας τέτοιας συμφωνίας:
- Το ΡΚΚ και οι θυγατρικές οργανώσεις του (YPG-PYD) θα συμφωνούσαν να αποχωρήσουν από το Σιντζάρ ακριβώς στο εσωτερικό του Ιράκ σε αντάλλαγμα για τις ιρακινές κουρδικές αρχές που θα ανοίξουν πλήρως τα σύνορα Συρίας-Ιράκ στο εμπόριο. Ενώ το Sinjar δεν σχετίζεται άμεσα με τις εξελίξεις στη βόρεια Συρία, οι Η.Π.Α. θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην εξάλειψη μιας τοπικής διένεξης μεταξύ δύο ομάδων με τις οποίες διατηρεί στενούς δεσμούς, το Κουρδικό Δημοκρατικό Κόμμα του YPG και του Masoud Barzani. Αυτό μπορεί να μην είναι αρκετό για να εξαλείψει επίσης τις εντάσεις στη βόρεια Συρία, αλλά θα μπορούσε να είναι ένα κρίσιμο πρώτο βήμα που είναι σχετικά πιο εφικτό.
- Ταυτόχρονα το PKK θα παραιτούνταν από τη φιλοδοξία να συνδέσει τις δύο περιοχές της Ανατολικής Κουρδικής- πλειοψηφίας με την Afrin και να επιτρέψει στο YPG-PYD να επιδιώξει μια συριακή λύση για Σύριους-Κούρδους, ανεξάρτητα και αυτόνομα. Κάτι τέτοιο συνεπάγεται όμως αποδυνάμωση της πολιτικής του κυριαρχίας.
- Το YPG θα πρέπει να απομακρυνθεί από το PKK ως προς την ενεργό στήριξη των επιθέσεων στην Τουρκία, είτε μέσω προμήθειας όπλων είτε παροχής προσωπικού και να δημιουργήσει μια αίθουσα στρατιωτικών επιχειρήσεων στο πλαίσιο των συριακών αντιπολιτευτικών δυνάμεων SDF, μέσω της οποίας οι διοικητές τόσο της YPG όσο και οι ανεξάρτητοι YPG θα μπορούν να αλληλεπιδράσουν με τις Η.Π.Α.
Σε αντάλλαγμα, οι Η.Π.Α. θα:
- Θα παρακάμψουν το διεθνές εμπάργκο και θα παρέχουν στρατιωτική βοήθεια και συμβουλές μέσω της αίθουσας επιχειρήσεων της SDF που θα δημιουργηθεί από το YPG. Θα στρατολογούν και θα εκπαιδεύουν δυνάμεις μέσω του SDF. Θα χορηγήσουν κεφάλαια στήριξης σταθεροποίησης και ανασυγκρότησης στις τοπικές διοικήσεις της Τζαζίρα και του Κομπάνι, υπό την προϋπόθεση ότι η PYD θα καταστήσει τη διοίκηση της περιοχής πιο αποτελεσματική για το σύνολο των κατοίκων. Θα υποστηρίξουν την πρόθεση της PYD για συμμετοχή στις διαπραγματεύσεις στη Γενεύη μαζί με άλλα συριακά κουρδικά κόμματα.
- Τέλος, οι ΗΠΑ, θα συνεχίσουν τις περιπολίες στην περιοχή αυτοδιοίκησης YPG-PYD ανατολικά του Ευφράτη μετά τις αεροπορικές επιδρομές στις 25 Απριλίου 2017 και θα δεσμευτούν ότι θα ασκήσουν επιρροή στην Άγκυρα για την πρόληψη περαιτέρω τουρκικών επιθέσεων σε αυτή την περιοχή.
Ωστόσο όπως αναφέρεται στις σχετικέ εκθέσεις θα χρειαστούν και διαβεβαιώσεις για την αποδυνάμωση των σχέσεων με το PKK καθώς και την αποσάθρωση της πολιτικής και στρατηγικής κυριαρχίας των Κούρδων.
[graphiq id=”60HTi0s0nRP” title=”Η Παγκόσμια Στρατηγική του ISIS” width=”700″ height=”605″ url=”https://w.graphiq.com/w/60HTi0s0nRP”]
Σύμφωνα με το Crisis Group ο συνδυασμός αυτών ενεργειών θα μπορούσαν να βελτιώσουν τις πιθανότητες του YPG-PYD να δημιουργήσει μια λειτουργική δομή διακυβέρνησης και να οικοδομήσει εναλλακτικές διαδρομές εμπορίου που να μην εξαρτώνται από τη Δαμασκό.
Η δημιουργία μιας αυτόνομης κουρδικής δομής στα πρότυπα του Ιράκ θα μπορούσε να βελτιώσει τις πιθανότητες επικράτησης της αμερικανικής στρατηγικής στις συζητήσεις της επόμενης ημέρας που διεξάγονται στη Γενεύη, καθώς θα έχουν έναν ακόμη ισχυρό και πολιτικά σταθερό σύμμαχο στο τραπέζι.
Υπ αυτό το πρίσμα οι εισηγήσεις των think tanks προς τις Η.Π.Α. εστιάζουν στην επιτακτική ανάγκη επίτευξης αυτού του πλαισίου.
